Elmi redaktorlar amea-nın müxbir üzvləri

Dərman rozrmarini – Rosmarinum officinalis L. Vətəni Qərbi Aralıq dənizi ölkələri hesab 
edilir. Mədənı halda Ġtaliya, Fransa, Yunanıstan, Ġspaniya, Kiçik Asiya, Albaniya, ABġ-ın  Florida 
Ģtatında  əkilib-becərilir.  KeçmiĢ  SSRĠ-də  isə  Krımın  cənub  sahələrində,  Qara  dəniz  ətraflarında, 
Azərbaycan  və  Orta  Asiyada  çox  yayılmıĢdır.  Bu  bitki  hələ  Bibliya  dövründən  qədim  xalqlara 
məlıım  olmuĢdur.  Rozmarin  Livanın  dağ  yamaclarında,  təpəliklərində,  lavanda,  ardıc,  adaçayı 
(sürvə), zirə, bədrənc bitkiləri ilə birlikdə fıtosenozlar təĢkil edir. Qədim yunan xalqları rozmarini 
müqəddəs kol bitkisi kimi təsvr edirmiĢlər. Bitki Avropaya rahiblər tərəfindən gətirilmiĢdir.  
Rozmarin - həmiĢəyaĢıl, xoĢ ətirli, çox budaqlanan, hündürlüyü 1,0-1,5(2,0) m olan koldur. 
Budaqları ensiz, xətvari, kənarları bükülmiiĢ, aĢağı hissəsi ağımtıl keçə ilə örtülmüĢ  yarpaqlardan 
ibarətdir.  Yarpaq  qoltuğunun  dar  hissəsində  mavi  və  yaxud  bənövĢəyi,  bəzən  ağ  rəngli  salxım 
çiçəkləri  toplanmıĢdır.  Güclü  kök  sistemi  budaqlanaraq  yerin  3-4  m  tərkinə  iĢləyir.  Çoxillik 
budaqları  tünd-boz,  lay-lay  təbəqədən  ibarət  olan  qabığı  odunlaĢmıĢ,  birillikləri  isə  parlaq-boz 
tüklərlə örtülmüĢdür. Toxumları qonurumtul rəngli xırda-qozmeyvədir. 100 ədədinin çəkisi 0,5-1,1 
qramdır. 
Qədim zamanlardan rozmarin dərman bitkisi kimi bir sıra xəstəliklərin müalicəsində istifadə 
edilir.  Bitkidən  hazırlanan  cövhərdən  baĢ  ağrılarında,  soyuqdəymədə,  mədə-bağırsaq 
xəstəliklərində,  sidikqovucıı  vasitə  kimi  istifadə  olunur.  Yarpaqlarından  papiros  preparatları 
hazırlanıb astma xəstəliklərində istifadə olunur. Rozmarin tonusartırıcı xüsusiyyətlərə malik olııb, 
aĢağı  qan  təzyiqlərində,  cinsi  zəiflikdə  müsbət  nəticələr  verir.  Bitkidən  pəhriz  saxlayan  Ģəkərli 
xəstələrə, qara ciyər, öd kisəsi, damar xəstəliklərində, miokardda istifadə etrnəyi məsləhət görürlər. 
Bundan baĢqa, yarpağından hazırlanan cövhərindən qadın xəstəliklərində, o cümlədən də aybaĢı və 
əsəb  pozğunluqlarında,    qadınlarda  baĢ  verən  klimakterik  dövrdə,  ürək  nevrozlarında,  halsızlıqda, 
baĢ gicələnmələrində, yaddaĢın zəifləməsində istifadə olunur. Xalq təbabətində cövhərindən astma, 
yuxarı  nəfəs  yollarında,  mədənin  xroniki  kataraktında,  qarın  köplərində  iĢlədilir.  Mazından 
nevralgiyada,  revmatizmdə  tətbiq  edilir.  Rozmarin  öd  ifrazının  artırılmasına,  mədə  və  bağırsağın 
normal iĢləməsinə kömək edir.  
Hazırda  bir  sıra  ölkələrdə  rozmarindən  qıymətlı  dərman  bitkisi  kimi  muxtəlif  xəstəliklərin 
müalicəsində istifadə olunur.  
Rozmarini  müxtəlif  nisbətlərdə  ədviyyatlarla  qarıĢdırıb  kompozisiyasını  əldə  etməklə 
müxtəlif  xörəklərin  tərkibinə  qatırlar.  Bu  kompozisiyadan  ən  çox  lobya,  noxud,  paxla,  mərci, 

---

195 
 
badımcan  və  kələmdən  hazırlanan  xörəklərdə  istifadə  edirlər.  Bundan  baĢqa  ət  və  toyuqdan 
hazırlanan  xörəklərin  tamını  və  qoxusunu  yaxĢılaĢdırmaq  üçün  də  istifadə  olunur.  Az  miqdarda 
qurudulmuĢ yarpağını yaĢıl cəfəri ilə qarıĢdırıb, kərə yağına əlavə edib pasta hazırlayırlar. AlınmıĢ 
pastadan  az  miqdarda  götürüb  toyuğun,  hinduĢkanın,  ördəyin  və  qazın  içərisinə  qoyub  biĢirirlər. 
Tomat və zoğal Ģorabasının tərkibinə qatıb əvəzi olmayan, xoĢ ətirli qoxu əldə edilir. Bundan baĢqa 
döyülmüĢ  yarpağından  ədviyyat  kimi  salatların,  döyülmüĢ  ət  məhsullarının,  qızardılmıĢ  ət  və 
toyuğun,  göbələyin,  pendirıərin,  kartofun,  dana  ətinin,  qulyaĢ,  qoyun  və  s.  ətindən  hazırlanan 
xörəklərə qatıb onların dadını və tamını yaxĢılaĢdırırlar.