Elmi, təhsili heç vaxt unutmayan bir

“Heydər Əliyev irsi və Azərbaycan

dövlətçiliyi” kitabından

Bakı -2005

AZƏRBAYCANÇILIQ

İDEOLOGİYASININ BANİSİ
Hər bir xalqın, millətin ictimai şüurunda hakimiyyət geniş kütlənin ürəkdən inandığı nüfuzlu lider fenomenində təcəssümünü tapır. Ona görə də xalq özünün taleyüklü problemlərinin həllini həmişə güclü və ağıllı rəhbərin əzmkar fəaliyyəti, onun şəxsi və bənzərsiz keyfiyyətləri ilə bağlayır. Azərbaycan xalqının tarixin sınaqlarından çıxmış iradəsi onun böyük rəhbərə adi siyasi lider kimi deyil, həm də milli dövlətçilik ideologiyasının şəksiz və şəriksiz müəllifi kimi baxdığını təsdiqlədi. Hansı siyasi şəraitdə və tarixi mərhələdə yaşamasından asılı olmayaraq, xalqımız Heydər Əliyev siyasi kursunun həyati əhəmiyyət daşıyan prinsiplərinə sadiqdir, çün­ki bu, onun bir millət olaraq inkişafını təmin etməyə qadir kon­septual ideologiyanı əhatə edir. Həmin siyasi kursdan kənar­da Azərbaycan dövlətçiliyi yoxdur. Çünki Heydər Əliye­vin siyasi kursu elə dövlətçiliyin özü deməkdir və bunu çox da uzaq olmayan illərin təcrübəsi dönə-dönə sübut etmişdir.

Heydər Əliyev Azərbaycanda hamının eyni dərəcədə inan­dığı fundamental bir siyasi ideologiyanın, bütün vətən­daşlarının hər növ hüquqlarını qoruya bilən dövlətin əsasını qoydu, yalnız hüququn aliliyinə əsaslanan idarəetmə sistemi yaratdı. Çağdaş Azərbaycanı ümummilli lider Heydər Əliyevin şah əsəri adlandıranlara tam haqq qazandırmaq gərəkdir. Nə vaxtsa yaşımızın ən ixtiyar çağlarında gələcək nəvə-nəticələrimiz məhz ulu öndərlə eyni illəri yaşadığımız, eyni anları bölüşdüyümüz üçün bizə qibtə ilə baxacaqlar... Çünki azərbaycançılıq ideologiyasının banisi olan bu nadir siyasətçi və şəxsiyyət bütün zamanlarda mütərəqqi insanlar tərəfindən qürur və şərəf hissi ilə xatırlanacaq.

Azərbaycanın müstəqilliyinin ilk illərində vətəndaş tərbiyəsi məsələsi ideoloji və tarixi əhəmiyyət daşıyan bir problem idi. Bu vacib vəzifənin uğurla həyata keçirilməsi üçün Azərbaycan dövlətinin ideya-siyasi təməlini yaratmaq, onun iqtisadi qüdrətinə və siyasi nüfuzuna güclü inam formalaşdırmaq tələb olunurdu. Ümummilli lider Heydər Əliyev də bu mühüm vəzifənin yerinə yetirilməsinə məhz həmin amilləri nəzərə almaqla başladı. Azərbaycan dövlətinin tarixi ənənələrinin formalaşması və onun siyasi əsaslarının mükəmməl ideoloji sistemin tərkib hissəsi kimi təsbit olunması milli dövlətçilik təfəkkürünün meydana gəlməsində müstəsna rol oynadı. “Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi Azərbaycan xalqının tarixi nailiyyətidir” deyən ulu öndərin ən böyük xidmətlərindən biri də bundan ibarətdir ki, o, azərbaycanlıların vahid bir etnik-siyasi toplum kimi tanınmasını təmin edən ideologiya yaratdı, yeni və sağlam nəslin yetişməsi üçün kifayət qədər mükəmməl bir şərait formalaşdırdı. Nə qədər çətin və ağrılı mərhələlərdən keçsə də, ulu öndərin yaratdığı milli dövlətçilik ideologiyası tarixin sınaqlarından uğurla çıxa bildi və onun müəllifinin kifayət qədər müdrik şəxsiyyət olduğunu təsdiqləyən əsas faktlardan biri də elə bundan ibarətdir.

Milli dövlətçilik ideologiyasının tarixi-siyasi mahiyyətini araş­dırmaq, onun həqiqi fəlsəfi məzmununu müəyyən etmək olduqca mürəkkəb bir məsələdir. Bu ideologiya, ilk növbədə azərbaycançılıq ideologiyasını elə bir səviyyədə özündə birləşdirir ki, onun söykəndiyi dəyərlər sistemi bütövlükdə Azərbaycan xalqının ümumi xarakterini müəyyənləşdirir. Bu ideologiya adi bir həyat hadisəsi deyildir, müasir dünyanın mürəkkəb geosiyasi reallıqları fonunda öz xalqının milli mentalitetinə və demokratik prinsiplərə əsaslanan qüdrətli dövlət yaratmış böyük siyasi xadimin idarə etdiyi tarixi pro­sesdir. Heydər Əliyev azərbaycançılıq ideologiyasının həyata ke­çirilməsini başlıca vəzifələrdən biri kimi qiymətləndirirdi: "Bu ideologiyanı qurmaq, yaratmaq, təşkil etmək, eyni zamanda əməli surətdə həyata keçirmək lazımdır" deyirdi.

Azərbaycançılıq ideologiyasının əsas istiqamətlərindən biri də yüksək səviyyəli təhsil sisteminin bərqərar edilməsi idi. Ümummilli lider vətəndaş tərbiyəsində təhsilin rolunu yüksək qiymətləndirir və intellektual gəncliyin yetişdirilməsini ən mühüm məsələlərdən biri hesab edirdi. Təsadüfi deyil ki, Heydər Əliyevin rəhbərliyi dövründə Azərbaycanda təhsil və elmin inkişafına dövlət qayğısı nəzərəçarpacaq dərəcədə artdı. Ümummilli lider çıxışlarının birində bu barədə deyirdi: “Dövlət müstəqilliyimizin xalqımıza bəxş etdiyi nemətlərdən biri də odur ki, biz artıq təhsil sistemimizi müstəqil xalqımızın, mil­lətimizin tarixinə, mənəviyyatına, ənənələrinə uyğun quru­ruq”. Müstəqil Azərbaycanda təhsil və elm sahəsində aparılmış islahatlar, dövlətçilik anlayışının milli təfəkkür tərzinə çevr­il­m­ə­sində, yeni dövrün tələblərinə uyğun, heç bir qüvvənin təs­i­rin­dən asılı olmayan müstəqil dövlətin formalaşdırılmasında föv­qəladə dərəcədə mühüm rol oynadı və bütün bunlar, əlbəttə ki, nəticə etibarilə Azərbaycanda vətəndaş tərbiyəsinin mühüm stra­teji parametrlərini müəyyənləşdirən hadisələr kimi xarak­terizə oluna bilər.

Şübhəsiz ki, vətəndaş tərbiyəsi, ilk növbədə gənc nəslə aid olan konseptual məsələ kimi səciyyələndirilir. Buna görə də ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycana rəhbərlik etdiyi 34 il ərzində gəncliyi bir an belə diqqətdən kənarda qoymamışdır. Bu, yalnız gənclərin intellektual səviyyəsinin yüksəldilməsi, onların milli-mənəvi dəyərlərə sədaqət ruhunda tərbiyə olunması ilə məhdudlaşmırdı. Ümummilli liderin siyasəti gənc­lərin ictimai-siyasi fəallığını və onların dövlət quruculuğu işin­də daha geniş miqyasda təmsil olunmasını da əsas mə­sələlərdən biri kimi qiymətləndirirdi. Heydər Əliyev vətən­pər­vər gəncliyin yetişdirilməsinin vətəndaş tərbiyəsi prosesində başlıca prinsip kimi qəbul edilməsinə üstünlük verirdi.

Ulu öndərin Azərbaycanın milli-mənəvi dəyərlərinə bu qə­dər vurğunluğunun mübhəmliklərini, görünür, elə Azər­bay­cana bağlılıqda axtarmaq lazımdır. Qloballaşma, dünyada gün­dən-günə güclənən sivilizasiyalararası müharibələr milli-mə­nə­vi dəyərlər məsələsini çağdaş zamanın ən aktual məsə­lələ­rin­dən birinə çevirməkdədir. Problemi aktuallaşdıran başlıca amil budur ki, total əxlaqın və çoxtərəfli inteqrasiyanın dik­tə­lə­ri bir çox hallarda əsrlərin mirasına - milli-mənəvi dəyərlərə qarşı yönəlir və belə bir təhlükə Azərbaycanın da başı üzərində dolaşa bilərdi. Lakin ulu öndər Heydər Əliyevin öz vətəninə, xalqına bağlılığı bu təhlükə önündə də əzəmətli sipərə çev­ril­miş oldu. Ümummilli liderin milli-mənəvi dəyərlər probleminə dair baxışları onun siyasi portretinin əsas cizgilərindəndir. Bundan başqa, dahi şəxsiyyətin bu sahədə xidmətlərinin, sadəcə Azərbaycan ədəbiyyatına, mədəniyyətinə, incəsənətinə, el­minə, təhsilinə, səhiyyəsinə yüksək qayğı kimi səciy­yə­lən­dirilməsi həmin işlərin gerçək miqyası üçün kifayət qədər dar çər­çivədir. Çünki görülən bu işlər, sadəcə qayğı olmaqla məh­dud­laşa bilməz. Bütün bunlar ulularımızdan bizə gəlib çatan mü­qəddəs irsin göz bəbəyi tək qorunaraq gələcək nəsillərə əma­nət edilməsi, Azərbaycan şüurunun, mentalitetinin, əxlaqının bütün dünyada təbliği, qəbul olunması üçün atılan düşünülmüş, məqsəd­yönlü addımlar isə Azərbaycanın milli dovlətçilik ideologiyasının möhkəmləndirilməsi üçün idi.

Kənar mədəniyyətlərlə təmas anlarında yabançı həyat tərzlərindən məhz nələri əxz etməli, nələri götürüb, nələri kənara qoymalı?! Dünyanın ən böyük ideoloqları əsrlərcə bu suala cavab axtarmışlar, amma birmənalı cavab yenə də ortada deyil. Ulu öndər Heydər Əliyev isə qüdrətli bir strateq kimi bu sualı real addımlarla cavablandırmış oldu. Azərbaycanın qapıları ən ali bəşəri dəyərlərin üzünə məhz onun əlləri ilə açıldı. Lakin bu qapıdan həyatımıza daxil olan yeniliklər minillərcə tariximizlə yol gələn, bizi etnoslar içrə tanıdan dəyərlərlə mübarizəyə girişə bilmədi və yad mədəniyyət elementləri neçə illər sonra da milli ənənələr üzərində hakim mövqeyə sahib ola bilməyəcək. Çünki seçim əvvəldən dürüst aparılıb…

Sitayiş etdiyimiz İslam dininin Azərbaycan insanının şüurunda kompleks halda, öz mahiyyətinə uyğun, məqsədli yozumların müdaxiləsinə uğramadan düzgün dərki ümummilli liderimiz üçün xalqımızın mənəvi dünyasında nəzərə çarpan ən aktual problemlərdən idi. Heydər Əliyev ötən yüzillik tariximizin islamşünaslıq elminin öyrənilməsi baxımından bizim üçün itirildiyini böyük təəssüflə xatırlayır və ölkədə bu elmin inkişafını son dərəcə vacib sayırdı. Ulu öndərin baxışlar sistemində din yalnız ruhi, mənəvi dünyanın pəncərəsindən boylanır. Ümummilli lider dinin siyasi alətə çevrilməsinə, insanların müqəddəs inanclarının siyasi proseslərin təsiri ilə tam adiləşib dəyərini itirməsinə heç vaxt imkan verməmişdi. Heydər Əliyev bu inancları bütün siyasi proseslərin fövqündə saxlamış və qorumuşdu...

“Hər bir insan üçün milli mənsubiyyəti onun qürur mənbəyidir. Həmişə fəxr etmişəm və bu gün də fəxr edirəm ki, mən azərbaycanlıyam” deyən ümummilli liderimiz sanki Azərbaycana, azər­baycanlılara xas gözəl nə varsa, onların hamısını öz simasında bir araya gətirmiş və bununla özü də canlı Azərbaycana çevril­miş­di. Ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycanın canlı təcəssümü idi...

Heydər Əliyev bütün şərəfli və mənalı ömrü boyu Azərbaycanın milli-mənəvi dəyərlərinin böyük himayədarı oldu. Nə xoş ki, ümummilli liderimizin bu sahədə qoyduğu ənənələr müqəddəs bir miras kimi yenə də yaşadılır, qorunur.

Bu gün müstəqil dövlətin vətəndaşlarının müstəqillik və azad­lıq duyğusunu formalaşdırmaq məqsədilə, müdrik rəhbəri­mizin dediyi kimi, ilk növbədə, Azərbaycan Konstitusiyasını, ölkə­mizin qanunlarını, dövlət rəmzlərinin mənasını öyrənmək, dərk etmək lazımdır. Yeni dövrün gəncliyi üçün ən böyük məktəb isə ümummilli liderin həyat və fəaliyyəti, mübarizə yoludur. Millətin gələcəyinin memarı olan bir liderin azərbaycançılıqla bağlı təlimləri, şəxsi nümunəsi, keçdiyi həyat yolu hər bir gəncin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsində əvəzsiz rol oynayır.

Milli-mənəvi dəyərlər millətin müqəddəs, toxunulmaz xəzinəsidir. Bu xəzinənin daim inkişafı milli varlığın mövcudluğu, əbədiliyi deməkdir. Ulu öndər Heydər Əliyevin “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” 18 iyun 2001-ci il, “Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycanda Bilik Gününün təsis edilməsi haqqında” 9 avqust 2001-ci il tarixli fərmanları və milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunması ilə bağlı 13 avqust 2001-ci il tarixdə verdiyi bəyanat bu cəhətdən Azərbaycan vətəndaşının, Azərbaycan ziyalısının, xüsusilə müəllimlərin qarşısında mühüm vəzifələr və böyük məsuliyyət qoyur. Müdrik rəhbərimizin mənəviyyat, dövlət dili, ədəbiyyat və mədəniyyətimizlə bağlı verdiyi sərəncamlar müstəqil Azərbaycanın mənəvi əsaslarını daha da möhkəmləndirdi. Milli dövlətçilik ideologiyasının təbliği azərbaycançılıq prinsiplərinin ardıcıl tətbiqi ilə nəticələndi. Mənəvi quruculuq dövlətçiliyin, həm də sağlam dövlətçiliyin bünövrəsini təşkil etdiyi üçün bütün bu siyasətin bir strateji məqsədi var: Azərbaycan dövlətinin müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsi, onun dönməz xarakter alması.

Tale bu tarixi missiyanı icra etmək üçün ulu öndəri xalqımıza bəxş etmişdi. Bu dahi insan doğma yurdunun sadiq və əzmkar oğlu kimi öz üzərinə düşən tarixi vəzifələri şərəflə yerinə yetirdi. Bu, həqiqi milli dövlətçilik siyasəti idi, qüdrətli Azərbaycan yaratmaq siyasəti idi. Bu, həm də Azərbaycanın qızıl dövrünü qurmaq yolu idi… Bu yol bu gün müdrik və mütəfəkkir şəxsiyyətin ideyaları ilə nurlanaraq onun qanından, ca­nından, tərbiyəsindən, siyasətindən və zəngin təcrübəsindən qüv­vət almış ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin məq­səd­yönlü fəaliyyəti ilə davam edir. Vətənini, torpağını, gəncliyini sevən hər bir kamil vətəndaş bu yolun həqiqətinə inanaraq gələcəyə doğru inamla addımlayır.

“Azərbaycan” qəzeti, 18 iyun 2006-cı il