English-Azerbaijani Explanatory

LTE
 
(Long Term Evolution) 
— Uzunmüddətli inkişaf. 
Məlumatların mobil
 
telefonla ötürülmə 
texnologiyası. 3GPP
 
konsorsiumunun
 
yaratdığı 
standart. 
Burada sürət 
nəzəri baxımından 
326,4 
Mbit/s ola bilər. 
Bu 
texnologiyanın
 son 
versiyalarını
 
4G
 
texnologiyası 
saymaq olar.
LTNS (Long Time
 No 
See) 
— (Digispeak) Bayaqdan 
bir adam yox idi.
Luggable
 — 
Daşına bilən, yol 
üçün.
Luma = Y
١
 
—
 Parlaqlıq, 
Video-təsvirin
 
rəng 
komponentindən
 
asılı 
olmayan
 parlaqlıq 
siqnalı.
Luminance
 
(Y) — İşıqlılıq 
(parlaqlıq) [rəngin, 
təsvirin]. 
Videosiqnalın və 
ya 
rənglərin
 kodlaşdırma sxemi 
(modeli).
Luminosity
 — 
Parlaqlıq. İşıq 
gücü,
 intensivlik.
Lunix 
— PC üçün UNIX-in 
qeyri-kommersiya
 
versiyası.
Lurker
 — 
«Müşahidəçi» şəxs, 
BBS-də 
məktubları 
oxuyan, 
amma cavab yazmayan və 
diskussiyada 
iştirak 
etməyən 
istifadəçi. 
«Səssiz» çoxluq.
Luser
 
— 
Təcrübəsi az 
olan 
istifadəçi.
 
Ləqəb. 
Luzer.
LV-ROM
 (Laser 
Vision Read 
Only Memory) — Birdəfəlik 
yazılan
 
lazer videodiski.
LZW 
(Lempel-Ziv-Welch 
Encoding)
 —
-
٠
235
-234-

Məlumatların
 Lempel,
 Ziv 
və
 Welch metodu ilə 
sıxılması.
 
LZW alqoritmi. 
Alqoritm üç riyaziyyatçı:
 
Abraham Lempel,
 Jacob 
Ziv və 
Terry Welch
tərəfindən 
işlənib 
hazırlanıb. 
Əsasən 
GIF 
qrafik formatda istifadə 
olunur.
&|1Q
><
0
٠
.
A
 a
 
؛
Bb
Cc
•
 
٠
■
 .
Səl)
 
’0:2(
٩
''؛>
 
٠
؛
٦
<,
 
;
 
,
 
’
>
;
-.؟
s
٠
24
 
؛
٠
)؛
4
١
<.
s،>i
Dd
Ee
Ff
٥
g
Hh
s
 
؛
 
)
12
-
82
 
.
səh
123-142
 
.
٠٠١
(
W
’
I44
٠
 
.
٦
،
ə
؛
S
"
 
;
.
 səh.
 
1(-)2
٦
17
٦
86
’؛
 
-
175
 
.
səh
 
،•
.
—
 
...
٥
—
ə
—
—
.؛
li
Jj
Kk
u
IMml
səh.
 
!XK-.209
 
■
 
.
١
əh.
 
21.1-21،'
səh.
 
22
١
-
٦
36
səh.
 
238-269
Nn
o<
٠
Pp
Qq
Rr
٠
U'، 
b
٠
٦
.?
 
،؛,
١
.-
١
.
 
.
 
٦١
K5!.'
 səh
'■*
 
1
 
•K
Ss
Tt '
llu
-
 
٧۴
،
٨
 
w■■
4
 
■
s
؛
 
،
1
 
■
74
'
 
səli
ıh. 
406-422
 
■
■
 
٦
؛
səh.
 
•1
٠٦
4،4İ
Səh. 4.'
٠
'.٠
،-
٠٦
9
...
١
■.؛
 
44
 
.
٠
.?)
٥
•
 
■
 
٠
-
٣
...
—
 
٠
-
 
■
٠
<
٦ .
k
٩
 
•
.
i
٠٠٠
 
٠
،٠
 
■
 
■
 
• 
٠٠،٠
.،
٠
 
٠٠
........
 
..
 
.
٦
؛
 
_
 
٠٩
•
u
٠
 
.....
٠٠٠
..........
Xx
Yy
Zz
٠
 
■
 
■٠
 
i
١
l 
l l
 il U 
١
 
٠٦
MU 
IIUI
٦
 
ədəbiyyat..
səh.
 
4
٦١
-
4.
١
6
 
s،
■
 
٠
).
٦
)
4
-
١
؛
4
،١
'
 
.
١
h
؛
 
١
 
-
١١
•+)
 
.
١.٦
h
səh
 
4،U
-236
 
-
-
37
*?
،؛

M 
Channel
 (Maintenance 
Channel)
 
— Xidmət kanalı, 
M-kanal [ISDN 
şəbəkəsində].
M(-)Bone
 (Multicast 
Backbone)
 
— Geniş yayıcı 
magistral.
mA (Milliampere) 
— 
Milliamper.
Mac 
(Macintosh) 
— IBM-ə 
uyğun olmayan, Apple 
Computer firmasının 
yaratdığı
 
fərdi
 
kompüter. 
Əsasən
 
nəşriyyat işində 
tətbiq edilir (bax: 
DTP).
Mac 
OS (Macintosh Operating • 
System) — Apple Computer 
firmasına
 məxsus
 
əməliyyat 
sistemi.
 
Power Macintosh 
fərdi
 kompüterlər
 üçün 
əməliyyat 
sistemi. İlk 
versiyaları 
1984-cü ildə 
yaradılıb
 (onda o 
sadəcə 
System adlanırdı). 2001-ci 
ildə GUI animasiya sistemli 
Mac OS X versiyası peyda 
oldu.
M
Machine
 
— Kompüter, maşın, 
şəbəkə stansiyası. 
«Kompüter» üçün keçmişdə 
işlənən
 ümumi termin.
Machine Cycle — Maşın 
tsikli.
 Yığıb
 seçmə (fetch), 
kodlaşdırma
 
(decode),
 
icra 
(execute) 
və nəticənin 
yaddaşa
 
verilməsi
 (store) 
kimi elementar əməliyyatlar 
yığımından
 ibarət hər 
maşın 
əmrinin
 
icrası.
Machine Language — 
Maşın 
dili. 
Təlimatlar toplusu 
(maşın
 əmirləri).
Machine
 Logic 
— Maşın 
(hesablama) məntiqi 
[məntiqi
 hissə].
Machine
 
Pass — Maşının 
işləməsi (bir və ya bir neçə 
proqram).
Machine Reel — Qəbul edən 
bobina
 
(makara və ya 
tağalaq).
Machine Run — Hesablama 
maşınının
 işləməsi; ' 
hesablama.
Machine Time — Maşın 
müddəti.
Machine
 Translation
 = 
MT 
—Maşın 
tərcüməsi. Bu 
texnologiya 
mətnin 
avtomatik 
başqa dilə 
tərcüməsini
 həyata
 
keçirir, 
özünün lüğət və tərcümə 
qaydaları
 olan 
tərcümə 
proqramı.
Machine
 Vision
—Maşın 
gözü, görməsi.
Machine-Mounted Robot— 
Dəzgaha
 qurulmuş robot.
Machinery
—
Maşınlar; maşın 
avadanlığı; mexanizmlər.
Macintosh 
— Bax: Mac 
Macintoy
 
(Macintosh 
+ Toy) 
—
 Makintoy
 (iş üçün 
deyil, 
oyun üçün istifadə 
olunan 
Apple
 Macintosh 
kompüterləri,
 zarafatla 
deyilən söz).
Macro—Makrokomanda, 
makros (yunan sözü olan 
makrosdan
 
götürülüb - 
böyük, 
uzun
 
deməkdir).
Macro
 Virus
— 
Makrokomanda
 
virusu. 
Word
 
for Windows və ya 
Excel
 
proqramlarının fayl 
sənədlərini
 yoluxduran geniş 
yayılmış virus sinfidir.
Macroassembler
 = Macro 
Assembler—
Makroassambler. 
Makro 
vasitəli
 assambler, yəni 
makroslann
 
proqramlaşdırılması
 
üçün 
vasitə.
Macromedia
 
— Macromedia 
Inc. WEB-lə bağlı 
proqramlar
 
istehsal edən 
nəhəng şirkət olub. 1992-ci 
ildə
 ABŞ-da
 yaradılıb 
(Authorware
 və 
MacroMind-Paracomp).
 
2005-ci
 
ildə şirkəti 
Adobe 
Systems
 
3,4 milyard dollara 
əldə
 edib.
Macromedia
—
Makromühit, 
makro
 
ətraf mühit.
Macros
—Makrokomanda, 
mini 
proqram. Adətən işin 
təkrarlanan 
fraqmentlərinin 
avtomatik yerinə 
yetirilməsi 
üçün
 
yazılır. 
Makrokomandalardan 
Microsoft
 Office
 
proqramlarında, o 
cümlədən 
Microsoft
 Word və 
Microsoft
 Excel 
redaktorlarında
 aktiv istifadə 
olunur.
 Makroslar - 
mətni 
tərtibat
 elementləridir ki, 
həmin redaktorlarda 
yazılmış
 
mətn fayllannm 
içinə yerləşdirilir. 
Bəzən 
-239-
-238-

onların
 tərkibində
 
xüsusi 
makroviruslar
 da
 olur. Ayrı- 
ayrı makroslar, məsələn şrift 
dekoderləri Microsoft Office 
proqramına faydalı
 
əlavələr 
şəklində
 də
 yayılır.
MACs/s
 
(Multiply-and- 
accumulate 
Operations 
per 
Second) — Saniyədə vurma- 
toplama əməliyyatı (say). 
Prosessorun
 sürətinin 
göstəricisi.
Madge
 
Networks
 —
Kompaniya
 
Madge 
Networks
 -
 
şəbəkə
 
avadanlığı istehsalçısı, 
həmçinin
 ona
 
məxsus
 ticarət 
markası 
(Kanada).
Magazine — 
1) Cib; mağaza; 
qəbuledici 2) Jurnal 
(100 
səhifəlik
 
tele-tekst
 
qrupu).
Magenta 
١
1 Purpur
 
(tünd 
qırmızı
 
rəng, fırfır), fuksin, 
macenda.
Magic Number
 — Kod sistemi 
(faylın təyinatını 
göstərən 
ilk
 söz), sehrli ədəd.
Magic
 
Stretch
 — Rastr 
təsvirin
 
çap üçün
 dartıb 
genişləndirilməsi ilə 
(«sehrli») miqyasının 
artırılması
 (muarı istisna 
etmək 
üçün).
Magic
 Wand
 — nəşr. Qrafiki 
proqramlarda «sehrli çubuq» 
aləti.
Magnetic
 Bias 
— Maqnitləşmə 
(monitorlarda).
Magnetic
 Carrier 
— 
(Ferro)maqnit 
yaddaş 
(informasiya 
üçün).
Magnetic Coupling —
İnduktiv 
rabitə.
Magnetic Film — Maqnit 
plyonka.
Magnetization — 1)
Maqnitləşdirmə 2) 
Maqnitləşdirilmə.
Magneto-Optical
 = MO 
= 
Magneto-Optic 
— 
Maqnitoptik
 (daşıyıcı lazerlə 
qızdırılır və informasiya 
maqnit 
sahəsi
 
vasitəsi ilə 
yazılır).
Magnifier — Böyüdücü 
şüşə.
،Magnitude
 — Kəmiyyət; 
qiymət
mAh
 
(Milliampere-Hour) — 
Milliamper/saat, mA/saat. 
Akkumulyator 
batareyalarının
 tutum 
yükünün 
vahidi, məsələn 
mobil
 telefon
 batareyaları 
üçün.
max — Bax. Maximum
Maximize
 —
 1) 
Maksimum 
etmək; maksimuma 
çatdırmaq
 2)
 Pəncərəni 
maksimum
 dərəcədə açmaq.
Maximize
 Work 
Area — Az 
istifadə
 olunan
 ekran 
elementlərini
 (məsələn, 
sərlövhə və ya
 menü 
sətrini) 
yığışdırmaqla
 
ekranda
 boş 
yerin (iş
 
sahəsinin) 
genişlənməsinə imkan verən 
dəyişdirici açar. 
Adi rejimə 
qayıtmaq üçün
 təkrarən 
Backspace düyməsini 
basmaq lazımdır.
Maxims
 —
 Qaydalar, 
prinsiplər.
Maximum
—
 1) Təsvirin işıqlı 
sahələrini 
maksimum 
böyüdür. Bu
 
zaman 
piksellər 
ətrafda olanlardan ən 
parlaqları ilə əvəz olunur 2) 
Maksimum; maksimal 
qiymət;
 maksimal.
Maximum
 
Search—
 Axtarış 
maksimumu,
 maksimal 
sayda tapmaq.
Mail
 — İsim
 kimi - məktub, 
ismarış,
 göndəriş. 
Fcil kimi 
-
 ismarış göndərmək.
Mail
 Box — Poçt yeşiyi 
(elektron poçt
 sistemində).
Mail Filter— 
Poçt fıltri.
Başlıqlara görə 
daxil olan 
elektron 
məktubları 
sortlaşdıran proqram.
Mail
 
Program — 
Elektron 
poçt proqramı.
Mail Server— Poçt serveri. 
Elektron
 
poçtları şəbəkə 
vasitəsilə digər
 
adresatlara 
ötürən 
kompüter.
Mail
 
Service
 — Elektron 
poçt 
xidməti.
Mailbomb
 =
 
Mail 
Bonıb—
Poçt
 bombası 
(bombardman); poçt 
hücumu. Diski
 doldurmaq 
səbəbi ilə rəqiblər tərəfindən 
elektron
 ünvana göndərilən 
nəhəng 
ölçülü
 
fayllar.
Mailing
 List = Maillist —
Göndərmə siyahısı
 [poçt]. 
Daimi ünvanlar olan siyahı 
(məsələn abunəçilərin). Çox 
vaxt bu siyahı üzrə 
məktublar avtomatik gedir.
Main Menu— Baş 
mcnü.
Əsas 
mcnü.
Main 
Window
 — Əsas 
pəncərə. Baş pəncərə.
Mainboard — Bax:
Motherboard
Mainframe
 = 
Mainframe
Computeı
— 
Mcynfrcym.
-240-
-241-

Hesablama
 mərkəzində baş 
kompüter.
Mainline ، Özək budaq
(proqramın).
Mains
 — Qidalandırma 
şəbəkəsi; şəbəkə 
açarı. 
Rozetka.
Maintain
 —
 
Himayə 
etmək, 
xidmət göstərmək.
Maintenance,
 Maint —
Müşayiət, dəstək, 
xidmət, 
istismar.
Major — Əsas. Baş.
Major
 
Cycle — Böyük [baş] 
tsikl 
(maşının işində).
Major
 Heading
 
— Əsas 
başlıq.
Major
 
Release — Əsas 
versiya.
Make
 
Directory 
— Qovluq
(direktoriya)
 
yaratmaq.
Make-up Editing
—nəşr.
Nəşriyyat
 işində 
texniki 
redaktə
 - çapa 
hazırlama. 
Male
 Plug 
—
 Milli
 hissə
(ştekerin və
 ya 
elektrik 
açarının).
Man
 — 1) 
İş || 
iş qüvvəsini 
səfərbər etmək 2) Operator.
Manage — 1) İdarə etmək 2)
Aparmaq, təşkil
 etmək 
(prosesi);
 
koordinasiya 
etmək
Manage Wise — 
Şəbəkə 
idarəetmə vasitələri, 
stansiya 
və server (Novell).
Management
 
— İdarəetmə.
Başçılıq etmə, 
idarə 
personalı.
Management
 
Game —-
İdarəetmə
 
oyunu;
 biznes 
oyunu.
Manager
— 1) Administrator; 
idarəedici proqram;
• 
təşkiledici proqram
 
2) 
İdarəedici
 qurğu; qurğu 
idarəetməsi
 
3) Başçı, 
administrator, sərəncam
 
verən,
 başçılıq edən, 
müdir, 
menecer.
Mandatory
 — 
İcbari, məcburi. 
Syn: Required
Manifold
 — 1) 
Müxtəliflilik, 
çeşidlilik
 2) Müxtəlif, 
cürbəcür
 3) Çoxsaylı.
Manipulation
— 
1)
Manipulyasiya, 
iş 2) 
İşlənmə
 3) İdarəetmə 
(mexanizmlərə).
Mantissa
 — 
Mantissa 
(mantissa - əlavə, izafi). 
Həqiqi
 ədədlərin 
eksponensial
 
yazılışı.
Manual — Dərslik və ya 
proqramın
 
işlənməsi barədə 
rəhbər.
 Əsasən
 - «əllə» 
dəyişmə
 
rejimıkompüter 
deyil istifadəçinin özünün 
İstəyi ilə.
 Qeyri-avtomatik.
Manual Backup - 
istifadəçinin
 
özünün 
(qeyri-' 
avtomatik) yaratdığı ehtiyat.
Manual 
Feed 
—Əllə verilmə. 
məsələn,
 kağızın.
Manual Mode-Qeyri- 
avtomatik rejim.
 Qurgulann 
və ya proqramların 
operator 
tərəfidən
 
İşə salınması.
Manufacturer — 
!Firma- 
]istehsalçı.
Manufacturing 
— istehsal. 
Manuscript
—Əlyazma. 
Many-Digit
 
Number 
- 
Çoxdərəcəli
 
ədəd.
Map
 
— Xəritə,
 
sxem.
Mapper 
-
 Dəyişdirici; şəklini 
dəyişən.
Mapping
—nəşr. Qoyma,
 qat- 
qat
 
qoyma. Yığma 
'
(demapping - 
açma).
Mapping Table — Göstərmə 
cədvəli.
Margin 
—
Kənar, 
qıraq, 
sərhəd,
 
səhifənin 
sahəsi.-
Marguee Visible
—nəşr.
Seçilmiş obyektlərin 
görünən
 
sərhədinin 
açılıb- 
bağlanması.
Mark 
—Nişan,
 marker; qeyd
 || 
qeyd etmək; 
nişanlamaq.
Marker 
—Nişan, marker; 
əlamət
 
(məlumatlar 
blokunun başlanğıcı və 
sonu).
Market
 Game 
— Bazar 
(biznes)
 oyunu.
Markup 
— 
Nişanlama [mətni, 
sənədi]. Nişan qoymaq. 
HTML-formatda sənədə 
nişan qoymaq.
Marquee
 — nəşr. 
1) Marker; 
Kompüter qrafikasında və 
animasiya
 proqramlarında 
«düzbucaqlı
 seçmə» aləti 
2) 
Wçb səhifələrdə qaçan sətir 
(dinamik effekt).
Mask —
 1) Maska. Fayllar 
qrupunu adlandırmaq üçün 
fayllarla
 
iş zamanı - xüsusi 
«şablon»
 ad. Adın bir hissəsi 
simvollarla
 
əvəz olunur. 
Məsələn-*.exe, 
*.song.mp3 2)
 Kompüter 
qrafikində —
 təsvirin bir 
hissəsini
 tez seçmək üçün 
xüsusi
 
alət.
Mask Overlay
 —
 nəşr. 
Kompüter qrafikasında 
xüsusi
 alət.
 Onun
 köməkliyi 
ilə
 
təsvirin seçilməmiş 
-242-
-243-

hissəsi
 
rəsm alətləri ilə 
rənglənə
 bilər.
Masking 
—Maskalanma, 
maska
 
taxma.
Masque 
— Maska.
Mass 
— Kütlə(vi).
Mass
 Bus 
— Çoxabonentli 
(ümumi)
 
şin.
Mass
 
Storage —
 Kütləvi 
yaddaş,
 yadda saxlayan 
qurğu
 (böyük
 
tutumlu).
Mass(ive) 
Memory —
 Kütləvi 
yaddaş,
 
kütləvi yadda 
saxlayan qurğu,
 yaddaş. 
(Böyük) tutumlu.
Master
 — 
1) Aparıcı, tapşırıq 
verən 
(qurğu). 
Ümumi şində 
aktiv qurğu 2) Master-disk 
(father) 
3) (Master 
form) 
nüsxələmə şablonu 4) 
Orijinal,
 
ilkin nüsxə; 
nümunə
 
5)
 Usta, mütəxəssis.
Master Boot Record — İlkin 
yüklənən
 
yazı (diskin 
kompüteri işə salan 
məlumatlar
 olan ən
 vacib 
hissəsi).
Master CD — 
Master-CD. 
Orijinal, CD-ROM-un 
prototipi.
Master
 Chip — Əsas 
mikrosxem.
Master 
Computer — Baş 
hesablama maşını;
 
Aparıcı 
hesablama 
maşını (çoxlu 
maşın
 
olan 
kompleksdə).
Master
 
Copy — Etalon. 
Master
 nüsxə.
Master
 
Disk —
 Etalon 
disk, 
master-disk (nüsxələnən 
orijinal disk).
Master-Slave
 —
 «Başda duran 
-
 
tabe
 
olan» sxem.
Masthead
 — Redaksiya 
heyətinin, nəşriyyatın titul 
məlumatlar
 siyahısı. 
Abonentlər
 üçün məlumat.
mat — 
1) Matrisa; xalça (ferrit 
matrisa)
 2) 
Altlıq (məs., 
maus
 
üçün).
Match — Razılaşdırmaq, 
uyğunlaşdırmaq; müqayisə 
etmək; tapıb yerinə qoymaq, 
düzəltmək.
Match
 
Case
 — Reqistri 
(böyük-kiçik
 hərfləri) nəzərə 
almaq.
Matcher
 —
 Bir-birinə 
uyğun 
gəlməni
 aşkar 
edən (aşkar 
edən
 
sistemlərdə).
Mate — Qoşalaşdırmaq, 
birləşdirmək (məs., iki 
elementi və ya bloku).
Material —
 Material,
 
maddə.
m'ath.
 
Mathematical —' 
؛
Riyazi.
Mathematical Software —
Riyazi
 məsələləri 
həll etmək 
üçün
 
proqram təıninatı. 
ب
 
Matrix
 — 
Matrisa. ikiölçülü 
massiv,
 
ikiölçülü cədvəl
اً
 
؛'
 
Matrix Calculation —
Matrisamn
 
hesablanması.
Matrix Game — Matrisa 
[düzbucaqlı] oyunu.
Matrix
 Printer —
 Matrisah 
çap
 
qurğusu.
Matrix
 Wire —
 
Matrisa 
naqili. 
Matt 
Art — Mətbəə çapı üçün 
mat 
kagiz.
Matte — Maska, vinetka. 
Matter — 1') Maddə 2) 
Material
 3) 
Mahiyyət; 
məzmun 4) 
Predmet 
(müzakirə).
Matting Defringe — 
nəşr. 
Qrafiki
 proqramlarda 
obyektin
 kənarlarındakı 
'
 
' 
«saçaqları»
 
silmək.