English-Azerbaijani Explanatory

!MIDI
 
(Musical Instruments
Digital 
Interface) —- Oxudan 
qurğuya
 (səs 
platasına) 
ötürülən
 sintez 
olunmuş 
səsin formatı. 
MIDI-fayllar 
kompakt
 olur, amma 
keyfiyyəti sintezatorun və ya 
səs
 
platasının 
keyfiyyəti ilə 
ölçülür. 
MIDI termini 
həmçinin
 MIDI-musiqi 
səsləndirən
 
xüsusi 
avadanlıqlara
 da aid edilir - 
MIDI-klaviatur,
 MIDI-port 
və 
s.
MIDI File 
— 
MIDI faylı, 
Musiqi
 məlumatı
 daşıyan 
fayl.
 
MIDI spesifikasiyası 
ilə kodlaşdırılmış fayl. 
Microsoft Windows-da
 belə 
faylların genişlənməsi 
MID 
olur. 
Bax:
 *.MID
Mid-Market
 
— Orta ölçülü 
(kompaniyalar
 haqqında).
Mid-Size
 
— 
Orta ölçülü. 
Midsplit
 
— İki eyni 
hissəyə 
ayırmaq,
 yarıya 
bölmək.
Midtone
 = Middle
 
Tone — 
nəşr. Aralıq
 [orta] çalar.
Midtones
 — 
nəşr. Orta 
çalarlar.
 Təsvirin 
işıqlı və 
kölgəli
 
diapazonundakı 
çalarlan.
Midtower 
— Midi-qüllə. Fərdi 
kompüterin
 qutusu,
 
keysi, 
17 
düyümlük keys.
Migration — Miqrasiya, 
keçid. 
Köhnə
 aparat 
platformadan 
təzəsinə və ya köhnə 
proqram təminatından 
təzəsinə keçid.
Mix
—Qarışıq (EHM-in 
məhsuldarlığını
 
qiymətləndirmək üçün 
əmrlər 
və ya proqramlar) 
Mixed
 Mode CD— 
Multimedia-CD. Qarışıq 
informasiyalı (multimedialı) 
kompakt-disk.
Mixer— Qarışdırıcı qurğu.
Mil— Düyümün mində biri, 
təxminən
 
25,4 mikron.
Mild
 
Condition
— Yumşaq 
şərait.
Mile— Mil,
 uzunluq vahidi. 
Dəniz (Sea Mile, 1853 m) 
və
 
quru (Land Mile, 1609 
m) milini fərqləndirirlər.
Milestone
— İşlənib 
hazırlanmanın aralıq 
mərhələsi. Sosial 
şəbəkələrdə
 menü sətri.
Milestone 
Due
— Mərhələ 
müddəti
 (məs.,
 proqram 
məhsulun işlənib 
hazırlanmasına).
 
Moire— nəşr. Muar 
(ad 
dalğavari
 
rənglərə
 çalan ipək 
parçadan
 götürülüb). Rastr 
təsvirin
 çapı 
zamanı texniki 
şərtlərin
 
pozulması 
səbəbindən lazımsız
 
naxış 
peyda
 
olması.
Millimeter
 Wave
— 
Millimetrik
 dalğalar. 300-. 
3000
 Ghs 
diapazonunda 
olan 
elektromaqnit dalğalan 
(dalgalann 
uzunu 0,1-1 
mm- 
ə
 bərabərdir).
Milliohm = mQ— Milliom, 
mOm. 
Onaun mində biri.
Milliped,
 Millipede, 
Millepede— lat. 
«Minin 
bir 
hissəsi»
 -milliped. IBM
 
alimlərinin
 kəşfi; mexaniki 
daşıyıcı
 nanoyaddaş.
Millisecond
 = ms 
= 
msec—
Millisaniyə,
 
ms. 
Saniyənin 
mində
 
bir hissəsi (0,001). 
Millisaniyələrlə,
 məsələn 
sərt
 diskə
 müraciət 
zamanım 
ölçürlər.
Millivolt
 
٥ 
mV
—
 Millivolt. 
Voltun
 mində
 
biri.
Milliwatt
 
٥
 
mW
—
 
Millivatt, 
mWt/Vattm mində biri 
(0,001
 Wt).
Milnet = MILitary NETwork 
— Hərbi şəbəkə, Milnet 
şəbəkəsi.
MIME^ (Multipurpose internet 
ما
 
Extensions)
 — 
internetin
 ؟oxməqsədli
 po؟
t 
xidməti
 əlavəsi,
 
MIME, 
standartı, internetin
 
poçt 
standartı, RFC 1344,1521,
-255-
-254-

1522,
 
1563, 
1740
 və
 
1741- 
də
 İfadə olunub. Standart 
mətnlə bərabər qeyri-mətni 
(məsələn, 
qrafik material) 
məlumatlann
 ötürülməsinə 
imkan
 verir. Bax: 
Attachment,
 Base 
64, 
BINHEX, 
E-mail, 
S/MIME
Mimic-
imitasiya, oxutmaq. 
Mind-Yaddaş. 
Xatirə. Fikir.
Minicomputer'
Minikomputer,
 
mini-EHM. 
Komputer
 
meynfieym və 
İŞÇİ 
stansiyalararasi sinfi 
əhatə
 
edir. 1970-1985-Cİ 
İllərdə
 
populyar idi.
Mini-Floppy
 Disk-
Elastik 
mini-disk. Mini-floppi 
disk.
Minimax 
Approximation-
Minimaks
 approksimasiya, 
minimaks yaxınlaşması.
Minimize-
 Minimizasiya, 
ölçünü
 azaltmaq. Aşağı 
salmaq-proqram
 öz 
fəaliyyətini
 dayandırmadan 
pəncərədən piktoqrama 
çevrilib
 ekrandan itir. 
Minimum
 
— nəsr. 
Minimum.
 Qrafiki 
proqramlarda alət. Təsvirin 
tünd sahələrini onun 
ətrafindakı başqa tünd 
piksellərin
 
sayəsində 
böyüdür.
Minimum Latency— 
Minimal gözləmə müddəti.
Minimum
 
Search— 
Minimum axtarış, minimal 
sayda axtarış.
Minislot
— Müvəqqəti
 yarım- 
interval.
Mini-Tower
 =
 Minitower— 
Mini-qüllə.
 
Fərdi 
kompüterlərdə
 kiçik 
keys.
Minor
 
Cycle— Yanm-tsikl; 
kiçik tsikl 
(maşının işində).
Minorant Game— 
Minorant 
oyun.
Minus
 Sign—
 
Mənfi 
işarəsi. 
«-»
işarəsi.
Mipmap— 
Çoxlu əksetdirmə.
MIPS
 
(Million of Instructions 
per Second) — 
Mikroprosessorlann 
məhsuldar
 işləməsinin 
göstəricisi, saniyədə milyon 
əməliyyatın 
sayını göstərir.
Mirror— «Güzgü», Intemet- 
saytm dəqiq 
surəti 
(kopyası). 
Bu 
surət başqa bir 
serverdə yerləşir və saytın 
güzgü
 əksi adlanır. Güzgü 
əksi
 saytın
 
təhlükəsizliyinə 
təminat verir.
Mirror Server — Güzgü 
server, «güzgü» server, 
saytların güzgü əksini 
özündə
 yerləşdirmək 
xidməti
 göstərir. 
Saytın əsas 
surətinin
 
keçiricilik 
qabiliyyəti azalanda 
işə 
düşür.
Mirror Site 
— Güzgü sayt, 
«güzgü».
Mirroring — Güzgü surəti. 
Əks
 
etdirmək.
Misalignment — Düz 
gəlməmə. Uyğunsuzluq.
Misbehavior
 — Anomal 
davranış.
Miscalculation
 
— 
Hesablama 
xətası.
Miscellaneous Time — 
(Maşın)
 
müddəti. Köməkçi 
işlərə 
(məs., 
təlim və 
ya 
nümayiş üçün)
 sərf 
olunan 
müddət.
Misdelivery — Yanlış 
çatdırma (ismarışın yanlış 
ünvana çatdırılması).
Misfeature
 —
 Nəzərdə 
tutulmamış xəta, Nəzərdə 
tutulmamış 
[arzuolunmaz] 
funksiya.
Misfetch
 —
 Uğursuz seçim. 
Mismatch — 1) Uyğunsuzluq 
2)
 Üst-üstə 
düşməmə 3)
Nümunəyə
 uyğun 
gəlməmək.
Miss
 
— Axtarış 
zamanı 
uğursuzluq
 
Ant.
٠
 
Hit
Miss
 Ratio
 
— 
Uğursuzluğun 
faizi.
Missequencing
 —
 
Qayda 
pozuntusu.
Missing
 
Data
 — Çatışmayan 
məlumatlar; 
itirilmiş
 
məlumatlar; 
itirilmiş
 
informasiya.
Mission
 — Missiya.
 Qarşıya 
qoyulmuş
 
məqsəd;
 
məqsədli 
müəyyənlik.
Missort
 — 
Düzgün olmayan 
sortlaşdırma: 
sortlaşdırma 
xətası.
Misspell — Orfoqrafik 
xəta. 
Mistake
 
— Xəta. İstifadəçinin 
səhv
 addımı.
Mitsubishi
 —
 
Kompaniyanı 
1870-ci
 
ildə Yataro Iwasaki 
yaradıb. 
Yapon
 
dilində «Üç 
brilyant» deməkdir. 
Kompaniyanın loqotipində 
də
 bu ad həkk olunub.
MJPEG (Motion JPEG) — 
Hərəkətli
 
JPEG deməkdir. 
MJPEG
 - 
bir çox rəqəmli 
fotoaparatların
 videoyazı 
formatıdır. Belə 
videoyazıları sıxmaq üçün 
-256-
-257-

MJPEG
 kodeklərindən 
istifadə edilir. MJPEG 
formatlı video DV format 
kimi
 xam material sayılır, 
adətən üzərində işlənmədən 
(sıxılmadan) 
nümayiş 
etdirilmir.
M-JPEG (Motion JPEG) — 
Videoaxınların «qədim» 
sıxılma
 standartı. Kodex. 
M-JPEG 
standart. MJPEG 
qrupu 
tərəfindən təklif 
olunan MPEG-məlumatlar 
axının 
[hərəkət edən 
təsvirin]
 sıxılma 
alqoritmi.
MM — Bax: Multimedia
MMD
 (Multimedia
 Document) 
—
 Multimedia 
sənədi.
MMX
 (Matrix Math 
Extensions (ilkin olaraq 
Multimedia
 Extension) 
— 
[instruction
 set])
 
Intel 
korporasiyasının
 
Pentium 
prosessorlarında
 
multimedianı
 himayə etmək 
üçün
 texnologiya.
MMX-Enhanced 
Processor
 
— 
MMX 
texnologiyalı
 prosessor.
MMS
 
(Multimedia Messaging 
Service)
 — 
Multimediah 
Mesaj Xidməti deməkdir, 
mesaja
 səs
 
və şəkil (video) 
əlavə etmək olur. MMS 
xidmətinin'öz
 sələflərindən 
əsas fərqi
 
odur ki, bu 
mesajlar TCP/IP 
protokolundan
 
istifadə 
olunmaqla yollamb-qəbul 
edilə bilir. Bu o deməkdir ki, 
MMS-İ
 
təkcə 
telefondan 
telefona deyil, həm də 
elektron poçta 
da yollamaq 
olur. 
MMS-İn
 həcmi
 köhnə 
telefonlarda 
100 
Kb-a 
çatırdı.
 
Bu həcmə, təqribən 
640x480 
piksel, 
8 saniyəlik 
video görüntü yerləşə 
bilər. 
Lakin
 
yeni 
texnologiyalardan
 istifadə 
olunmaqla
 
hazırda elə GSM 
şəbəkəsinin
 özündən
 999 
Kb-lıq
 MMS-lar
 
yollamaq 
olur.
Mnemonic
 - Mnemonik, 
insanm
 
əməliyyatları 
daha 
yaxşı
 yadda
 saxlaması üçün 
qoyulan
 əlifba
 sıralı 
simvolik 
rəqəmsal ad.
Mobil Pentium — Notebook- 
lar
 üçün prosessorlar ailəsi.
Mobil Spam 
— Mobil 
telefonlara 
göndərilən 
arzuolunmaz
 mesajlar.
- 
istifadəçiləri
 mobil
Spamdan
 
qoruyan proqram 
vasitələri artıq tətbiq olunur.
Mobile
 — (Mobilis sözündən) 
Mobil,
 hərəkətli.
Mobile
 Banking
 — 
Mobil 
bankinq,
 
mobil rabitədən 
istifadə olunmaqla bank 
əməliyyatlarının
 yerinə 
yetirilməsi.
Mobile
 Fraud
 
— Mobil rabitə 
dələduzluğu.
Mobile
 internet 
— 
Mobil
İnternet. 
Mobil
 
telefonlarda
İnternet.
 Bax: 
GPRS və
 ya 
3G
Mobile
 Phone
 
— Mobil
(sellular)
 telefon.
 Bax: 
Cellular Telephone 
Mockup — Maket; model;
imitasiya.
Modal
—
 
Modal.
Modal
 
Dialog (Modal
Dialogue) 
— Modal 
dialoq 
pəncərəsi.
 Bunlar 
istifadəçiyə
 imkan 
verir ki, 
bu
 
pəncərədə iş gedən 
zaman, digər pəncərələrdə iş 
dayansın.
Mode
 — 
nəş
٢٠
 
Rejim. 
Qrafiki
 
proqramlarda
 təsvirin
 rəng 
modelini
 
dəyişməyə 
imkan 
verən
 
rejim.
Mode Additive — Additiv 
rejim. 
Bütün seçilmiş 
sahələrin
 toplanması 
yolu ilə 
mürəkkəb 
sahələrin 
yaradılması 
rejimi.
Mode
 XOR
 
— Seçmə 
rejimi. 
Bu rejim VƏ 
YA istisna 
etmə
 
prinsipi
 ilə işləyir.
Mode 
Normal — Seçmənin 
adi
 
rejimi.
 
Bu rejimdə təzə 
seçilən,
 köhnəni ləğv edir.
Mode
 Subtractive —
Mürəkkəb 
seçmə sahələrinin 
yaradılması rejimi. Burada 
yeni
 seçmə, özündən 
əvvəlkini
 ləğv
 etməklə 
yaradılır.
Mode
 Switch 
— Rejimlərin 
dəyişdirilməsi
 
açarı.
Modec
 
—
 Modek 
(modern və 
kodeKİn
 
kombinasiyası).
Model — Riyazi model, 
qurğuların, 
sistemin və ya 
prosesin
 təbii təsviri.
Model
 Shop 
—Təcrübi 
istehsal 
sahəsi.
Model
 Validity — Modelin 
yararlığı.
Model-Based
 
— Modelə 
uyğun.
Modeling — 
Modelləşdirmə, 
modellərin 
[kompüter] 
qurulması.
-258-
-259-

Modern 
(MOdulator/ 
DEModulator)
 
— 
Məlumatların ötürülməsi 
üçün 
qurğu. 
Modem, adətən, 
rəqəmli siqnalları 
analoqa və 
əksinə çevirir.
Modem 
Eliminator —
Əvəzləyici modern qurğu.
İki
 DTE-qurğunu 
bilavasitə 
modernlə
 birləşdirmək
 
üçün 
istifadə olunur.
Modem Server
 
— Şəbəkə 
EHM-i.
 
Bir 
və ya 
modemlər 
qrupu
 
vasitəsilə birləşmiş 
kompüter
 
şəbəkəsi.
Moder — Moder (modem və 
koderin kombinasiyası).
Moderated — Moderatorun 
(kompüterin deyil) 
idarəetməsi
 
altında
 çalışan.
Moderator
 — 
Moderator. 
Xəbərlər
 qrupunun 
kuratoru. 
Şəbəkədə
 (Chat-də və s.) 
qaydalar 
yaradan və onların 
gözlənilməsini
 həyata 
keçirən
 
adam.
Modifier
 — Obyekt- 
oriyentasiya
 
(obyektin 
vəziyyətini
 dəyişən) 
əməliyyatlarında
 
modifikator.
Modify — Modifıkasiya 
etmək. (Görünüşünü) 
dəyişmək.
Modula-2
 
—
Modula-2 dili. 
1981-ci
 
ildə professor 
Niklaus
 
Wirth tərəfindən 
yaradılıb.
Modular
 
—
 Modullu.
Modulator
 
— Modulyator 
qurğusu. Verilən siqnalı 
aparıcı
 
tezliyin
 üzərinə 
qoyan qurğu.
Module
 — 
Modul. Ştrix kodun 
ən
 
qısa elementi.
 
Bax: 
Bar 
Code
Modulo 
—
 
Modul, modulla. 
Moire
 Effect — Muar effekti.
Qrafik 
proqramlarda 
monitorun ekranındakı 
sayrışmaya oxşar
 
optik 
illüziya yaradan
 
effekt.
Mojibake
 Text — Fantom 
mətn (proqramın tapıb 
aşkar 
etmədiyi şriftin mətnini 
düzbucaqlılarla verdiyi 
mətn).
Mold — Şablon.
Molecular Computer —
Molekulyar
 kompüter, 
biokompüter.
Moment
 
— 
1) Moment, an 
(zamanın) 2) Mühüm olan, 
qiymət, 
qiyməti
 olan.
Monetary
 Prefix 
—
 Pul
 vahidi 
işarəsi şəklində prefiks 
(məs., «$»).
Money-Back 
Quarantee —
Çəkilmiş
 
xərclərin 
özünü 
ödəməsi
 zəmanəti.
Moniker
 
— Ləqəb. Şərti 
ad. 
Moniputer
 —
 
Monipüter (bir 
korpusda
 
olan monitor və 
kompüter). Smart (və ya 
monoblok)
 kompüterlər. 
Monitor 
— Monitor.
Kompüterin
 çıxardığı 
informasiyanın
 əks 
olunduğu ekran qurğusu. 
Monitor
 Gamma —
Monitorun
 
rəng
 
qamması. 
Monitoring 
— Monitorinq, 
təqib 
etmə
 
[cari, operativ], 
müşahidə
 etmə, nəzarət. 
Monkey 
up 
— Başdansovma 
etmək. Məsələn,
 birdəfəlik 
aparat
 maketi
 düzəltmək. 
Mono
----
Bir-; mono-
Mono
 Cursor — Mono kursor 
(stereo
 kursordan
 fərqli). 
Monochannel 
— 
Monokanal 
(bir
 stansiyadan
 şəbəkədə 
olan qalan bütün 
stansiyalara
 informasiyanın 
ötürülməsi).
Monochrome Monitor —
Monoxrom,
 
birrəngli 
[məsələn,
 ağ-qara] 
monitor.
Monochrome Printer —
Monoxrom, birrəngli 
[məsələn,
 ağ-qara]
 printer.
Monomedia
 
— Monomedia 
(multimedianın
 ayrıca növü, 
məs. ancaq 
videoməlumatlar).
Monomial
 
—
 Birüzvlü. 
Monoscope
 
— Monoskop 
(yadda
 saxlayan).
Monospaced
 Font — 
Bərabər 
enlilikdə
 olan
 
şrift. 
Simvollarının
 eni
 eyni 
ölçüdə
 
olan şriftlər, 
məsələn 
Courier,
 çox 
vaxt matris 
printerlərdə
 istifadə olunur. 
Syn: Fixed-Pitch Font 
Monostable 
— Monostabil.
Bir
 sabit
 vəziyyəti
 
olan. 
Monotonie — 
Monoton, 
müntəzəm
 bərabər olan.
Monument Point — Dayaq 
nöqtəsi.
MOPS
 
(Million Operations per 
Second)
 
— MOPS, 
saniyədə 
mln. əməliyyat. VLIW 
arxitektorlu prosessorların 
məhsuldarlığını 
ölçən 
vahid. 
Bu
 tip prosessorlarda 
-260-
-261-

əməliyyat
 miqdarı, əmrlərin 
sayından 
artıq 
olur.
More 
Command
— 
Faylın 
səhifələnməsi 
əmri.
MORF
 
(Man OR Female) — 
(Digispeak)
 Kişi, 
yoxsa 
qadın?
Moria— 
«Dəhşət» (kompüter 
oyunu).
Morph
—
 
Morf (sözün 
mənalı 
ən kiçik bölünməz 
hissəsi).
Morpheme— Morfem. Sözün 
mənalı minimal 
hissəsi (kök, 
sözönü, şəkilçi).
Morphing—
 Morfinq. 
Qrafik 
təsvirin birindən o birisinə 
çevrilməsi
 
prosesi.
Morse Code
—
Morze kodu 
(əlifbası).
Mortality
— İşdən çıxma.
MOS (Metal-Oxide 
Semiconductor)
 
—
 Metal- 
oksid yarımkeçiricilər.
Mosaic—nəşr. Mozaik.
Qrafik 
proqramlarda təsvirin 
kvadrat elementlər şəklində 
mozaikini
 yaradır.
Mosquitoes—
«Ağcaqanadlar».
Video təsvirin sıxılması 
zamanı
 anlaşılmaz 
(dağılmış)
 nöqtələr.
MOSS
 (Member
 
Of the 
Same 
Sex)
 
— (Digispeak)
 
«Elə 
həmin
 cinsdən
 olan 
şəxs».
MOTD (Message
 of the Day) 
—
 Günün xəbəri 
(istifadəçinin sistemə 
girməzdən əvvəl oxuması 
vacib olan ismarış).
Motherboard
 
(Mainboard)
 — 
Ana
 
plata, 
fərdi 
kompüterlərin 
əsas platası. 
Buraya
 
qalan qurğular, 
məsələn prosessor, OYQ 
(Operativ Yaddaş Qurğusu), 
kontroller 
şinləri, səs, video 
kartlar,
 
floppy, 
CD-ROM, 
HDD (sərt disk) və s. 
qoşulur. Standart ölçüləri: 
XT-215
 
x305
 mm, 
8,5 x 
12»;
 at
 - 305 x 339 mm, 12 
x
 13,5» Başqa
 adı: 
Mainboard,
 System Board 
Motion
— 
Hərəkət, 
yerdəyişmə, hərəkətli 
görüntü.
Motion
 
Blur — nəşr. Hərəkət 
illüziyası.
 Hərəkət 
təsvirin 
hərəkət
 istiqamətində 
kənarlannı yuyaraq 
kinematik effekt yaradır. 
Üçölçülü 
qrafıkdə effekt.
Motion Path — 
Hərəkət 
trayektoriyası.
Motor — Mühərrik, motor. 
Motorola — Banisi Paul
Galvindir.
 Nəhəng ABŞ 
elektrotexnika və 
mobil 
telefonlar istehsalçısıdır. 
Mobil telefon sektorunda ilk 
mobil telefonu
 - Motorola 
DynaTAC-ı 
istehsal edən 
firmadır.
 2011
٠
ci 
ildə 
Google
 
tərəfindən 
alınıb. 
Şirkətin
 adı
 Paul Galvinin 
avtomobillər 
üçün radio 
istehsal
 
edəndə ağlına 
gəlib. 
O zaman bir çox 
audiokomponentlərin
 
adları 
«ola»
 ilə qurtarırdı.
MOTOS 
(Member of the 
Opposite
 Sex) — 
(Digispeak) 
Əks cinsin 
nümayəndəsi [şəxs].