Esse yozish bo‘yicha uslubiy tavsiyalar

ESSE YOZISH BO‘YICHA USLUBIY TAVSIYALAR
Esse sizga ma'lum bir masala bo'yicha o'z fikringizni qanchalik samarali tashkil etishingiz va ifoda etishingiz, o'z nuqtai nazaringizni ifoda etishingiz, o'z fikrlaringizni mantiqiy va aniq bayon qilishingiz mumkinligini ko'rsatish imkoniyatini beradi. Chiroyli, o'qilishi oson yozuv muhim ahamiyatga ega ekanligiga e’tibor bering. Bundan tashqari, agar siz tuzatishlar kiritsangiz, buni ehtiyotkorlik bilan bajaring. Esse yaxshi tashkil etilgan va o'qilishi oson bo'lgan insho bo'lishi, unda real faktlar bilan qo'llab-quvvatlangan barqaror dalillar mavjud bo‘lishi talab qilinadi.
1-qadam. G'oyalarni umumlashtirish. Men nima haqida yozayotganimni bilaman va tushunaman.
Siz esse mavzusini turli tomonlardan ko'rib chiqishingiz va ushbu mavzu bo'yicha nimani bilishingizni o'zingiz bilib olishingiz kerak. Agar insho mavzusi muammoni ijobiy va salbiy tomonlari nuqtai nazaridan muhokama qilishni o'z ichiga olsa, qaysi tomonni qo'llab-quvvatlashingizni tushuntiring. Esse mavzusiga tegishli materallardagi o'qiganlaringizdan bilib olgan barcha ma'lumotlarni yoki shaxsiy tajribangizdan olingan ma'lumotlarni eslab qolishga harakat qiling.
Maslahat: mavzuni ko'rib chiqayotganda xayolingizga kelganini yozing. Qayta o‘qing va asosiy fikrni bir gapda ifodalang. Ushbu bosqichning muhim jihati nima haqida yozmoqchi ekanligingizni to'liq tushunishdir.
2-qadam G'oyalarni tartibga soling. Reja.
Siz yozgan narsalarni moslang. O'zingiz yozgan barcha fikrlarni ko'rib chiqing, siz tuzgan tezisga aloqasi bo'lmagan keraksizlarini olib tashlang. Fikrlarni qanday tartibda taqdim etishingizni hal qiling. Agar siz masalaning ikki tomonini muhokama qilayotgan bo'lsangiz, siz qo'llab-quvvatlamaydigan tezisga teging va kontsentratsiyani diqqat bilan muhokama qiladigan tomonga qarating. Endi tezisingizni tasdiqlovchi misollarni ko'rib chiqing. Bu shu sohada mushuhada yuritgan mashxur faylasuflarning qarashlaridan, tarixdan, adabiyotdan, so'nggi yangiliklardan, hayotingizdan 2-3 epizod bo'lishi mumkin. Bu misollar jonli va yorqin bo'lsa yaxshi. Misollar keltirish orqali argumentingizning asosliligi va ishonarliligiga isbot keltiring. Faqat bir misol bilan cheklanib qolmang. Barcha materiallarni abzatslarga ajrating.
1-abzatsda asosiy tezisni aniq ko'rsating va uni tasdiqlovchi qisqacha dalil keltiring. Keyingi 2-3 abzatslarda tezisga batafsilroq tushuntirish bering.
3-qadam. Kirish.
Yaxshi “kirish”ning ikkita maqsadi bor: ma'lum bir masala bo'yicha o'z nuqtai nazaringiz haqida ma'lumot berish, o'quvchi e'tiborini jalb qilish va uni essening mohiyatini qiziqish bilan o'rganishga majbur qilish. Buning uchun esse aniq kimga qaratilganligini bilib oling, bu uning toni qanchalik rasmiy bo'lishini aniqlaydi. Essening boshlanishi: qiziqarli fakt, ritorik savol, tarixiy lahza, tsitata, mavzu bilan bog'liq vaziyatning ta'rifi, hayotiy tajribasidan misol, latifa, qarama-qarshi taqqoslash va boshqalar bo'lishi mumkin.
4-qadam. Matnni mantiqiy tashkil etish. Matnning birlashtiruvchi elementlari.
Fikrlaringizni mantiqiy ravishda taqdim etishga imkon beradigan so'zlar, iboralar va ergash gaplardan foydalaning. Ular esse matnining silliq tashkil etilishini ta'minlaydi va o'quvchiga fikringiz ortidan yurishga yordam beradi. Bunday bog‘lanishning eng ko‘p qo‘llaniladigan iboralari bog'lovchi va ravsh sózlari hisoblanadi. Bunday elementlar bilan ifodalanadigan mantiqiy munosabatlar quyidagi ro'yxatda keltirilgan.
Qo'shimcha ma'lumotlar: va, ham... va, nafaqat... balki, shuningdek, bundan tashqari, bunga qo'shimcha, singari, xuddi shunday, birinchidan, ikkinchidan, uchinchidan, yana.
Qarama-qarshi: lekin, shunga qaramay, shunda ham, baribir, boshqa tomondan, aksincha, yo'qsa.
Sabab, oqibat: uchun, shunday qilib, demak, oqibatda, shunga ko‘ra, shunga asosan, shu maqsadda, natijada, shu tarzda.
Muqobil: yoki, yo... yoki, na , na... na.
Vaqt munosabatlari: keyinroq, keyin, shu orada, axir, avvalo, keyin, davomida, hozirgi vaqtda.
Fazoviy munosabatlar: bu yerda, yaqin, u yerda, yaqin o‘rtada, o‘rtasida.
Nuqtai nazarni qo'llab-quvvatlash: masalan, misol uchun, qanday qilib, aslida, umuman.
Xulosa qilish: yuqorida ko'rsatilganidek, xulosa qilib, boshqacha aytganda, qisqacha, xulosa o'rnida, umumlashtirib.
5-qadam. Xulosa.
Xulosa o'quvchiga berilgan mavzu bo'yicha o'z nuqtai nazaringizni bildirishni tugatganingiz haqidagi signaldir. Xulosa yuqorida aytib o'tilgan narsalar bilan chambarchas bog'liq bo'lishi kerak va mavzuning xususiyatlarini va undan ham ko'proq mavzuga aloqador bo'lmagan masalalarni muhokama qilishni o'z ichiga olmaydi. Xulosa - bu bitta jumla yoki alohida qisqa abzatsda keltirilgan xulosa. Essening bu qismi ayniqsa samarali bo'lishi kerak, chunki bu o'quvchi ko'rgan va idrok qiladigan oxirgi narsa. Xulosada quyidagilar bo'lishi mumkin: harakatga chaqiruv, voqealar rivojini bashorat qilish, tsitata, mavzuning dolzarbligini ko'rsatish va boshqalar.
6-qadam. Tekshirish. Noaniqliklarni, xatolarni tuzatish.
Shuni tushunish kerakki, korrektura esse yozishning alohida qismidir, chunki agar siz yozgan narsangizni tuzatish uchun to'xtasangiz, siz fikrlar oqimini to'xtatasiz va siz yozmoqchi bo'lgan narsani unutishingiz mumkin. Buning o'rniga, agar sizda savollar bo'lsa, ularni pastki chiziq, qavs, belgi bilan belgilang. Esseni tugatgandan so'ng, uni qayta o'qib chiqing: o'z fikringizni o'quvchiga etkazganingizga, hech qanday so'z yoki iborani o'tkazib yubormaganingizga, matnni paragraflarga to'g'ri ajratganingizga, har bir jumlani kerakli tinish belgisi bilan tugatganingizga, grammatik yoki imlo xatolar yubormaganingizga ishonch hosil qilish uchun. Essening boshiga qayting, eng dasalab aytib o'tilgan muammolar haqida fikr yuritish uchun. Oldingi namunalarda qilgan xatolaringizni eslang. Buning uchun potensial muammolaringiz ro'yxatini tuzish tavsiya etiladi.