Etnologiya uzb

Lingvistik jihatdan- Afrika aholisi twrt tillik til oilasiga kiradi: semit-xamit (yoki afrosiyo), 
niger-kordofa,  nil-saxara  va  koysan  xalqlari.  Qit`aning  shimolida  va  shimoli-sharqida  yashovchi 
semit-xamit  xalqlari  aholining  uchdan  bir  qismini  tashkil  qiladi.  Semitlardan  eng  kwpi  Afrika 
aholisining  (83  million)  bashdan  bir  qismini  tashkil  etadigan  arab  xalqlaridan  iborat.  Enyingi 
amxara va kushit, tigraj va chab guruhlariga kiradigan xalqlar semit-xamit til oilasining vakillaridir. 
Amerika tub aholisining tillari wziga xos xususiyatlarga ega va grammatik tuzulishi jihatdan 
boshqa  qit`a  xalqlarining  tillaridan  farq  qiladi.  Kwpchilik  olimla  qabul  qilgan  klassifikatsiyaga 
binoan  tub  aholida  20  ga  yaqin  til  oilalari  mavjud  bwlgan.  Shulardan  eng  yiriklari  Shimoliy 
Amerikadagi eskimosaleut, algonkishvakash, na-dene, siu-xoka. Markaziy va Janubiy Amerikadagi 
yuto-tano-atstek,  Mayya-soke,  chibcha,  kechua,  aymara,  karib,  aravak,  tupi-guarani,  chon  til 
oilalaridir. Mazkur tillardan tashqari har xil mayda til turkumlari va shevalari ham bwlgan. Mayya, 
kechua, aymara, atstek kabi tillarda swzlashadigan xalqlar qadimlan yuksak madaniyat yaratgan va 
hatto wz yozuviga ham ega bwlgan. 
Bushinchi qit`a – Avstraliya va bepoyon Tinch okeani orollari (Okeaniya) aholisi ikki qism: 
aborigan  (tub  aholi)  va  kelgindi  evropalik,  osiyolik  va  amerikaliklardan  iborat.  Hozir  tashqaridan 
kelib  joylashgan  aholi  butun  aholining  beshdan  twrt  qismini  tashkil  qiladi  va  asosan,  ingliz  tilida 
swzlashadilar. 
Avstraliya va Okeaniyaning ba`zi xalqlari Evropa mustamlakasi arafasida (XVIII-XIX asrlar) 
wzlarining  xwjalik  faoliyati  va  ijtimoiy  tuzilishda  juda  qadimiy  ibtidoiy  formalarni  saqlab 
kelganlar.  Polineziyaliklar  va  qisman  melaneziyaliklar    avstraliyaliklarga  nisbatan  ancha  yuqori 
pog`onada  turganlar  va  hatto  sinfiy  jamiyatga  wtganlar.  Mustamlaka  natijasida  bu  erda  yashovchi 
tub  aholining  moddiy  va  ma`naviy  hayotida,  ijtimoiy  va  madaniy  turmushida  jiddiy  wzgarishlar 
rwy bergan, ularning kwpchilik qismi wziga xos etnik xususiyatlarini  ywqotib  yuborganlar, ayrim 
elatlar (masalan, tasmaniyaliklar) esa butunlay qirilib ketgan. 
Til  jihatdan  beshinchi  qit`a  aholisi  maxsus  avstroneziya  til  oilasini  tashkil  qiladi  va  tarixiy, 
madaniy  va  irqiy  jihatdan  odatda  uch  turkumga  –  polineziyaliklar,  melaneziyaliklar  va 
mikroneziyaliklarga  bwlinadi.  Avstraliyaning  tub  aholisini  wziga  xos  avstraliya  (yoki  aborigen) 
tillari  tashkil  qiladi.  Swnggi  lingvistik  klassifikatsiyalarga  binoan  Okeaniya  tub  joy  aholisi  ikki 
yirik guruh – papuas va avstrogeneziya til guruhlariga bwlinadi. Tabiiy sharoiti og`ir bwlgan Yangi 
Gveneyadagi  papuaslar  kelgindi  aholi  bilan  kam  aralashgani  uchun  til  va  madaniy  xususiyatlarini 
ancha mustaqil saqlab qolganlar. 
 
 
 

---

 
42