Evolyusion jarayonning o’rganish metodlari. T. I.: «uch parallel uslubi», morfologik, embriologik va paleontologik usullar, biogeografik va sistematik usul, genetik, molekulyar biologik va immunologik usullar

Sodda hayvonlar- Protozoa

Tip 1: Chlorophyta –Yashil suvo’tlar

Tip 2: Retortamonada -Retortamonadlar

Sinf: Retortotamonadea

Sinf: Diplomonadea

Tip 3: Axostylata - Aksostillilar

Sinf: Oxymonadea

Sinf: Parabasalea

Tip 4: Euglenozoa -Evglenasimonlar

Keja tip: Euglenida

Sinf: Euglenoidea

Keja tip: Kinetoplasta

Sinf: Trypanosomatidae

Tip 5: Apicomplexa (Sporozoa) –Sporalilar

Sinf: Gregarinea

Sinf: Coccidia

Tip 6: Ciliophora- Infuzoriyalar

Tip 7: Dioflagellata

Nemis olimlari V.Vestxayde va R.Riger (Zoologiya bespozvonochnыx. Pod. red. V.Vestxayde R.Riger. Perevod s nemesskogo,2008 g.) sistemasi bo’yicha bir hujayrali hayvonlarning tasnifi quyidagicha ko’rinishga ega:

T/r	Tip	Sinf	T/r	Tip	Sinf
1	Microspora	Rudimicrosporea Microsporea	9	Chromista	9.1. Prymnesiomonada 9.2. Cryptomonada 9.3. Heterokonta (= Stramenopilata)
2	Archamoebaea		10	Alveolata	10.1. Dinoflagellata 10.2. Apicomplexa 10.3. Ciliophora
3	Tetramastigota	3.1.Retortamonada 3. 2. Axostylata	11	Chlorophyta	11.1. Phytomonadea (Volvocida) 11.2. Prasinomonadea
4	Euglenozoa	4. 1. Euglenata 4.2. Kinetoplasta 4.3. Pseudociliata	12	Choanoflagellata
5	Heterolobosa	5.1.Schizopyrenidea 5.2. Acrasea	13	Sistematik o’rni noaniq polifiletik bir hujayrali eukariotlar.	13.1. Amoebozoa 13.2. Granuloreticulosea 13.3. Actinopodea
6	Dictyostela		14	Ascetospora	14.1. Haplosporea 14.2. Paramyxea
7	Protostela		15	Myxozoa
8	Myxogastra

5 Taksonlarning asosiy turlari. Monotipik, politipik, monofiletik, polifiletik, parafiletik Ma’lum bir darajadagi takson boshqa pastroq darajadagi bitta yoki bir necha taksonni o’ziga birlashtirishi mumkin. Agar taksonga o’zidan bir darajaga pastdagi taksonlardan faqat bittasi mansub bo’lsa, bunday takson monotipik takson deyiladi. Agar taksonga o’zidan bir darajaga pastdagi taksonlardan bir nechtasi (ikkita va undan ortiq) mansub bo’lsa bunday takson politipik takson deyiladi.

Masalan: Syrphidae oilasidagi Ischyroptera (Pokorny, 1887) avlodiga bitta Ischyroptera bipilosa Pokorny, 1887 turi mansub bo’lib, bu avlod monotipik takson hisoblanadi. Xuddi shu oilaning Eumerus (Meigen 1822) avlodiga 300 ga yaqin tur kirganligi tufayli bu avlod politipik takson hisoblanadi. Monofiletik guruhlar yaqindagi ajdod va uning barcha avlodlarini o’z ichiga oladi. Boshqacha aytganda bitta umumiy ajdoddan kelib chiqqan barcha guruhlarni o’z ichiga olgan guruhga monofiletik guruh deyiladi. Monofiletik guruh sinapomorfiyalar orqali ajratib olinadi.

Parafiletik guruh ajdodni va avlodlarning bir qismini o’z ichiga oladi va pleziomorfiyalar orqali ajratib olinadi.

Polifiletik guruhlar umumiy ajdoddan kelib chiqqan avlodlardan bir qismini o’z ichiga oladi, biroq shu umumiy ajdodni o’z tarkibiga kiritmaydi. Polifiletik guruhlar shakllanishiga gomoplaziyalarni gomologiya sifatida qabul qilish sabab bo’ladi.

Bitta umumiy ajdoddan kelib chiqqan va uning yagona avlodlari hisoblangan opa-uka taksonlar monofiletik taksonlar deb ataladi.


Variant 8

1 Filogenetik daraxt tushunchasi. T.I.: hayot daraxti, filogenetik sistematika, filogenetik daraxt tuzish qoidalari. Javobi

Organizmlarning qarindoshligini aniqlash bo’yicha tadqiqotlar natijasida ko’plab filogenetik daraxtlar taklif etildi. Shulardan biri Ernst Gekkelning filogenetik daraxtidir . Guruhlarning evolyusion tarixi filogeniya, uning sxematik ifodasi esa-filogenetik daraxt yoki kladogramma deb ataladi. Albatta, filogenetik daraxt ilmiy faraz (gipoteza) hisoblanadi, va har doim tekshiriladi va o’zgartiriladi. Lekin, filogenetik daraxt evolyusiyaning umumiy sxemasini aks ettiradi Turlar yoki turlar guruhlari orasidagi munosabatlarni aniqlashda kladistik usullarning qo’llanilishi dixotomik shoxlangan iyerarxik sxema (chizma) - filogenetik daraxt tuzish imkonini beradi. Bu chizmaning iyerarxik tavsifi turlarni yirikroq birliklarga, ularni esa yanada kattaroq birliklarga birlashtirilishini anglatadi. . Iyerarxik chizma oddiy jadvalni eslatadigan filogenetik sistema shaklida ham ifodalanishi mumkin: