Eylül 2016 İstanbul/Türkiye
a) Hz. Muhammed’in Hayatı
Yüklə 6,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Garip, fakir ve yetimlerin halini sorup gözetmesi
- Hz. Peygamber’in ümmetine olan şefkati ve düşkün olması
- Hz. Peygamber’in ümmetine olan şefaati
- Hz. Peygamber’in asi ümmeti için sıkıntı çekmesi ve kaygılanması
- 2. Hoca Ahmed Yesevî’de Hz. Peygamber Sevgisi
- 3. Hz. Peygambere ve Sünnetine Olan Bağlılığı
|
a) Hz. Muhammed’in Hayatı Dîvân-ı Hikmet’in bir çeşit siyer türünde olan 36. Hikmetinde Hz. Muham- med’in hayat hikâyesine yeri verir. O’nun hayatını gayet yalın bir üslupla şöy- le özetler: Muhammed’in bilin zatı Arabtır Tarikatın yolu bütün edeptir. (…) Muhammed’i tarif eylesem kemine, Anasının adı bil Âmine: Babasının adı Abdullah’tır Anadan doğmadan ölmüştür. Muhammed’i dedesi korumuştur Çıplak açları yoklayandır. Dedesi biliniz Abdulmuttalib; Gönülde saklayınız iyi bilip. 8
ve şöyle anlatır: Bir gün geldi EbaBekr Selman ile Hakk Mustafa niyazını açtı Rahman ile Herkes gider bu dünyada üzüntü ile Elin olup Hakk’a vasıl olmak için Azrâil bir gün geldi ferman ile Fatıma selam verdi ikram ile Hakk Mustafa meşgul oldu iman ile Sıcak bedenden aziz canı vermek için 8 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet,s. 129, (Hikmet, 36). Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 103
Rasûl dedi “Sahabeler sessiz olun Ahirete yollandık siz açık bilin Oruç tutun, namaz kılın, zekat verin Cehennemden özünü azad eylemek için...” Pazartesi günûHakk Mustafa dünyayı bıraktı Hakk Teâlâ fermanına boynunu sundu İbn-i Abbas suyunu koydu, Ali yıkadı Cennet içinde hulle giysisini giymek için 9 Hoca Ahmed Yesevî hayatı ve vefatını böyle anlatmakla birlikte aslında Hz. Peygamber’in her şeyden önce var olduğuna ve yaratılmış olduğuna da inanır.
Hz. Peygamber’in nuruyla ilgili Divân-ı Hikmet’te şu beyitler bulunmaktadır. Ey dostlar bu sözü işitip şevkim arttı “Ümmet” dedi, iç ve dışım nura battı Nurunu salıp cemalini Hakk gösterdi Mustafa’ya matem tutup girdim ben işte 10 Allah nuru, Allah dostu o Mustafa Kimler için geldi Rasûl bildiniz mi? 11 Göklerdeki melekler yere indi Peygamberin nuru ile âlem doldu 12 Bu cihana Muhammed’in nuru doldu O nur ile iki cihan aydınlanır olmalı 13 Hak Teâlâ habibi, yâ Mustafa Muhammed, Dertliklerin tabibi, yâ Mustafa Muhammed. İzhar kıldı Adem’e, Adem’den ta Hatem’e, Nuru doldu âleme, yâ Mustafa Muhammed. 14 9 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet,s. 143, (Hikmet, 46). 10 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet,s. 81, (Hikmet, 8). 11 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet,s. 133, (Hikmet, 38). 12 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet,s. 143, (Hikmet, 46). 13 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet,s. 237, (Hikmet, 104). 14 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet,s. 406, (Hikmet, 205). 104 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Bu beyitlerin bazısında onun Nûr-ı Muhammedî anlayışına sahip olduğu- nun izleri görülmektedir. b) Peygamberliğinin alameti olarak vahye muhatap olması Hoca Ahmed Yesevî hikmetlerinde peygamberliğinin alameti ve nişanesi olarak onun vahiy aldığını vahye muhatap olduğunu şu beyitlerde rastlamak- tayız.
Cebrâil vahiy getirdi Hak Rasûl’e Ayet geldi zikr edesin diye parça ve bütüne Hızır Babam koydu beni işte bu yola Ondan sonra derya olup taştım dostlar. 15 Rasûl’e vahiy geldi, başından tâcını aldı, Kalktı hizmetçilik yaptı dervişler sohbetinde. 16 Rasûl’un yaşları kırka varmıştır, Ki ondan sonra Allah’danvahy yetmiştir. 17 Şeriattan tarikattan beyan oldu HakikattanKur’ân sözü kelam oldu Bu cihana Muhammed’in nuru doldu O nur ile iki cihan aydınlanır olmalı. 18
Hoca Ahmed Yesevî eserinde Hz. Peygamber’i hayatını anlattıktan son- ra O’nu farklı kılan bazı üstün vasıflarına yer verir. Bunları şöyle zikretmek mümkündür 15 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet, s. 107, (Hikmet, 19). Aynı beyitler Fakr-nâme’de de yer almak- tadır. Bkz. Kemal Eraslan, “Yesevî’ninFakr-nâme’si”, İÜEFTDED, c. XXII, s. 76; Abdurrahman Güzel, Ahmed Yesevî’ninFakr-nâme’si Üzerine Bir İnceleme,s. 293. 16 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet, s. 216, (Hikmet, 92). 17 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet,s. 129, (Hikmet, 36). 18 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet, s. 237, (Hikmet, 104). Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 105
Garip, fakir ve yetimlerin halini sorup gözetmesi Dîvân-ı Hikmet’in 1. Hikmetinde şunları okuyoruz: Garip, fakir, yetimleri Rasûl sordu O gece Mirac’a çıkıp Hakk cemalini gördü Geri gelip indiğinde fakirlerin halini sordu Gariplerin izini arayıp indim ben işte. Ümmet olsan, gariplere uyar ol Âyet ve hadisi her kim dese, duyar ol Rızk, nasip her ne verse, tok gözlü ol Tok gözlü olup şevk şarabını içtim ben işte. Medine’ye Rasûl varıp oldu garip Gariplikte sıkıntı çekip oldu sevgili Cefa çekip Yaradan’a oldu yakın Garip olup menzillerden geçtim ben işte. Akıllı isen, gariplerin gönlünü avla Mustafa gibi ili gezip yetim ara Dünyaya tapan soysuzlardan yüzünü çevir Yüz çevirerek derya olup taştım ben işte. 19 36. Hikmette de şöyle dile getirir Rasûl önüne bir yetim gelmiştir Garip ve müptelâyım deyip söylemiştir. Rasûl dedi ona: “Ben de yetimim; Yetimlikte, gariplikte yetişmişim.” Muhammed dediler: “Her kim yetimdir, Biliniz, o benim has ümmetimdir.” Yetimi görseniz, incitmeyiniz; Garibi görseniz, dağ etmeyiniz. 19 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet, s. 63-64, (Hikmet, 1). 106 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Yetimler bu cihanda ezilmiştir Gariplerin işi zordur.. Gariplerin işi daima riyazettir Diri değil, garip ölü gibidir. Allah’a garipler bellidir Garibi sabah akşam sormuştur. 20 Bu beyitlerde Hoca Ahmed Yesevî, Hz. Peygamber’in yetim, garip, yoksul ve mazlumlara kucak açan, onlara yardım eden ve yanında olan birisi olduğu ve bu vasıflarından bahsetmektedir. Hz. Peygamber’in ümmetine olan şefkati ve düşkün olması Dîvân-ı Hikmet’te Hz. Muhammed ile ilgili olarak en çok işlenen konu onun ümmetine karşı o eşsiz şefkati ve düşkünlüğüdür. Yetim kaldı atadan, hem şefkatli anadan, Takdir oldu Hudâ’dan, yâ Mustafa Muhammed. Yetim başını sıvazladı, şefkat oldu Muhammed, Canı cana uladı, yâ Mustafa Muhammed. Yedi yaşında genç çocuk, inci kadrini bildi, Altı cevize sattı, yâ Mustafa Muhammed. Şefkat oldu “af” dedi, ümmetini diledi, Cebrâil yetişip geldi, yâ Mustafa Muhammed. 21 Rasûl dedi: “Dilediğim asi ümmet; Belağattan kırk yaşını kıl rahmet; Ey Allah’ım, Sen’den rahmet, benden şefkat...” Gerçek ümmetseniz; işitip salât selâm söyleyin dostlar. 22 20 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 131, (Hikmet, 36) 21 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet, s. 406, (Hikmet, 205) 22 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet, s. 195, (Hikmet, 80) Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 107
Hz. Peygamber’in ümmetine olan şefaati Dîvân-ı Hikmet’in 112. Hikmetinde Ahmed Yesevî, mahşer meydanını tasvir edip Hz. Muhammed’in ümmetine olan şefaatini ayrıntılı bir şekilde anlatır.Eserinde Hz. Peygamber’in şefaatiyle birlikte kulların çare ve yardım arayışları şöyle dile getirilir: Bütün halklar Adem Ata’ya doğru ardınca gidince “Ey babamız şimdi bizi kolla” deyince “Ruhsat yok, benden geçti evlat” deyince “İbrahim’e gidelim” deyip söyler imiş İbrahim’e gidip söyleyince Adem Ata “Şefaat eyle bunlara sen hepsi hata” O da der “Sizden yakın Adem Ata” “Musa tarafına gidelim” deyip söyler imiş Musa deyince “-Rabîerinî-“ dedim o gün Acizlikten çıktığım yoktur işte bugün Gidelim Muhammed’e olup mahzun” Hepsi Hazret’e doğru gider imiş Musa deyince “Ya Muhammed ayak bas Ümmetlerin cehennem içinde yok oldu” Muhammed’de iba eyleyip durunca o an Musa bırakmayınca birlikte varır imiş. Tacını alıp kısıp koyup arş altında Feryad edip ağlayıp durunca işte o günde “Ya Kadîr, Ya Gafûr” dediğinde “Ya Habibim başını kaldır” deyip söylerimiş Alıp gel ümmetini dergahıma Bağışlayım hepsini ben sizlere Dahileyleyim hepsini cennetime” Böyle diyerek Hakk’tan nida gelir imiş 23 23
108 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Taharetsiz zikrini söyleyen iman etmez Öleceği vakitde Hak Mustafa elini tutmaz Sûbhan Melik’im günahım asla bağışlamaz Gelin yığılın zâkir kullar zikir söyleyelim 24 Muhammed ki âleme yol göstericidir O günde olacaktır yardımcı 25 Yardım eylese Mustafa, Îlliyyin Cenneti’ne gireyim” 26 Hz. Peygamber’in asi ümmeti için sıkıntı çekmesi ve kaygılanması Dîvân-ı Hikmet’te Yesevî’nin Hz. Peygamber’le ilgili olarak üzerinde çokça durduğu hususlardan biri de Hz. Peygamber’in ümmetinden asi ve günahkâr- lara karşı çektiği ve katlandığı sıkıntılara geniş yer vermesidir. Yer altına girdim ise kendimden geçtim Gözümü açınca Mustafa’yı hazır gördüm İsyan ve cefa eden ümmetlerin halini sordum “Ey evlad benden sorsan hani ümmet,” “Ümmet” dedi göğsüm dolarak hasret yarası “Ümmet için çok çekiyorum Hak’dan külfet” Ümmetlerimin günahlarını her Cuma affet Alıp geleyim ya Muhammed sen bunu ayır Ta ki ağlayıp secde eyleyim Tanrı ya affet Her Cuma affet ümmetlerin günahını Alıp geleyim ya Muhammed gör bunu Ümmetlerin neler kılar Ahmed senin Ben melekten utanç duyarım ey ümmetim Yaratan’dan korkmaz mısın düşük himmetim Gece yatmadan ibadet etsen hoş devletim 27 24
25 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 127, (Hikmet, 34) 26 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 105, (Hikmet, 18) 27 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 81-82, (Hikmet, 8) Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 109
Bizler için canlar çekti o Muhammed Ümmet olsan gam yemezsin sahte ümmet Gece gündüz elde ettikleri yeme-içme ve işret İşitip okuyup yere girdi Kul Hoca Ahmed 28 “Kullu yevmin beterun” 29 dedi Hakk Mustafa; Ümmet olsan, kulak verin, vefalılar İyilerin ecrini verir, kötüye ceza Kıyamet günü cezalarını çeker dostlar. Fâsık, fâcir günaha girip yeri basmaz Oruç-namaz kazâ eyleyip misvâk asmaz; Ras
űlullah sünnetlerini göze iliştirmez Günahları günden güne artar dostlar. Dünyacılar malını görüp heves eyler Ben-benlikden o Tanrılık iddiası eyler Ölür vakitte imanından ayrı eyler Can verirken hasret ile gider dostlar. 30 Hz. Peygamber’in ümmeti için kaygılanması konusunu da ayrıca ele alınır. Konuyla ilgili beyitleri şöyledir: Mustafa naz makamı haline erdiler Bir topluluğu asi deyip kaygı ettiler “Ümmetim, vay ümmetim deyip” söylediler Sensin Kâfî, sensin Âfî ya Gafûr HakkTeala’dan nida geldi O’na; “Ümmetimin işini bırak bana Hepsini bağışlayayım orada sana.” Sensin Kâfî, sensin Âfî ya Gafûr 28 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 85, (Hikmet, 10) 29 “Her gün son bulacaktır, bitecektir.” Rivayetin kaynağı bulunamamıştır. 30 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 208, (Hikmet, 86) 110 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Dedi “Benden sonra ümmetimin olacağı Farz ve sünneti bırakıp günah işleyeceği Ümmetim çoğundan imanın gideceği... “ Sensin Kâfî, sensin Âfî ya Gafûr “Ümmetim ümmetler içinde saftır Neyleyim ki çoğu asi-cafidir Kadir Mevlam öz vadesine vefalıdır.” Sensin Kâfî, sensin Âfî ya Gafûr 31 Vah yazıklar gece gündüz etmeden ibadet HakkRasûlü ümmet için yemeden nimet İçtiği yediği nimetleri kaygı ve sıkıntı Ne yüz ile Hazret’ine varayım ben işte HakkRasûlû dünya için kaygılanmadı Ümmet dileyip başkaca sözden bahsetmedi Dünya üzerinde bir an rahat o görmedi Ne yüz ile Hazret’ine varayım ben işte 32 Kimler için yaşlı eyledi gözlerini Ümmet için yanık eyledi özlerini Ümmet olsan anla bu sözlerini Kimler için geldi Rasûl bildiniz mi? Ağlaya ağlaya yüz gözleri şişti görün Kıyamda durup ayakları şişti görün Ümmet için kaygı sıkıntı çekti görün Kimler için geldi Rasûl bildiniz mi? Ey dostlar bunu bilir ümmet hani Eğer bilsen ondan fazla nimet hani Kıyamet günü ondan geçen şefkat hani Kimler için geldi Rasûl bildiniz mi? 33 31 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 114, (Hikmet, 23) 32 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 117, (Hikmet, 26) 33 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 133, (Hikmet, 38) Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 111
Horluk çekip Hakk Mustafa ümmet dedi Asi, cefa edici ümmetinin tasasını çekti Onun için ümmetleri kuvvet aldı Can ve gönülde Hayy zikrini deyin dostlar Ümmet için bağrında yok zerre bütün Ümmet dese dimağından çıkar duman Hakk Teala kılar mı deyip bizi odun Can ve gönülde Hayy zikrini deyin dostlar Kul Hoca Ahmed alayım desen Hakk’dan hisse Bayezid gibi nefsinle gece gündüz vuruş Ey habersiz, ümmet isen budur reviş Can ve gönülde Hayy zikrini deyin dostlar 34 Ümmet için Rasûl daima kaygı çekti Dileyip ümmet günahını Hakk’tan aldı; Gece gündüz namazda durdu, Tanrım bildi; Dilde ümmetim der, gönülde yalandır. 35
Ahmed Yesevî Kur’an’da “Biz, seni alemlere rahmet peygamberi olarak
36 ayetine işaret ederek Hz. Peygamber’in evrensel bir peygamber olduğunu ve bütün yaratılmışlara rahmet olarak gönderildiğini şöyle dile ge- tirir:
Ey dostlar, bildireyim HakkRasûlü’nden Ümmet olsan, işitip salât-selam söyleyin dostlar. O büyük ve küçük âlemler için rahmettir Ümmet olsan, işitip salât-selam söyleyin dostlar. 37
Hoca Ahmed Yesevî, aşağıdaki hikmetlerinde görüleceği üzere Hz. Mu- hammed’i gayet içtenlikle ve muhabbetle över. “Nefsimi kudret elinde tutan Al- 34 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 193, (Hikmet, 79) 35 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 1297, (Hikmet, 142) 36 Enbiyâ21/107. 37 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 194, (Hikmet, 80) 112 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî lah’a yemin olsun ki sizden biriniz beni, anasından babasından, çoluğundan çocuğun- dan ve bütün insanlardan daha çok sevmedikçe kâmil mü’min olamaz.” 38 hadisinde zikredilen manaya uygun olacak şekilde aşağıdaki beyitlerde Ahmed Yesevî de Hz. Peygamber’e olan sevgisini dile getirmiştir. Onun hikmetleri adeta bu sevginin ifadeleriyle doludur: Bizden sonsuz selam ya Mustafa Muhammed Tahiyyat-ı bîşumar ya Mustafa Muhammed Ya Rasûller Efendisi, ya Nebilerin sonuncusu Ya sapıtmışların doğrultucusu ya Mustafa Muhammed Ya “Eyyuhe’l-muddessir” Hakk dedi “Kum fe enzir” “Ve rabbikefekebbir” ya Mustafa Muhammed 39 Sensin Halık’ın sevgilisi, Hakk dergâhına layık Yaratılmışların özü ya Mustafa Muhammed İnsan varlığının aslı, rasul ve nebilerin sonuncusu Gizli niyaza mahrem ya Mustafa Muhammed Kâbe-kevseynin tubası, kevneyn bağının ayı Herkese kurretayneyn ya Mustafa Muhammed Arş ve k
űrsiden aşan Hazret’ine ulaşan Doksan bin niyaz söyleyen ya Mustafa Muhammed Yer gök yürür mamurundur, sahabeler manzurun Bütün ümmet mağfurun ya Mustafa Muhammed Ya Rab nasıl eyleyim şefaatini alayım Ümmetinden olayım ya Mustafa Muhammed Ümmetinden olanlar şefaatini alanlar Cennet ehli olanlar ya Mustafa Muhammed 38 Buhârî, Îmân, 8; Müslim, Îmân, 16. 39 “Ey örtünüp bürünen (Peygamber!); Kalk da uyar; Rabbini yücelt.” Müddessir 74/1-3). Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 113
Ahmed’in muradı sensin zikri ve yadı sensin İşlerin anahtarı sensin ya Mustafa Muhammed 40 Daha sonra Resûl-i Ekrem’e olan sevgisini bizi muhatab tutarak şöyle dil- lendirmektedir: Ümmet olsan işitip canını vermez misin? Mustafa’ya canını kurban eylemez misin? Can ne olacak, imanını vermez misin? İşitip okuyup yere girdi Kul Hoca Ahmed. 41 Ahmed Yesevî bu dizelerde candan da öteye geçmiş ve o sevgi için candan daha kıymetli bildiği imanını bile ortaya koyabilecek mertebeye yükselmiştir. Burada Hz. Peygamber’e imanı vermekten kasıt, en değerli gördüğü şeyi sev- diğine takdim etme duygusu taşır ki, bu da Rasûlullah’a olan bağlılığı ve tes- limiyetini gösterir. Yani o bu durumda sevgi için sevgiliye veremeyeceği hiçbir şey yoktur. Can ne ki imanını bile vermeye hazırdır. Burada Peygamber sevgi ve bağlılığının en yüksek tezahürü görülmektedir. 42 Yesevî’yi benzerlerinden farklı kılan onun bu tarafıdır. Hz. Peygamber’i övmesi On sekiz bin âleme server olan Muhammed; Otuz üç bin ashâba rehber olan Muhammed. Çıplaklık ve açlığa kanaatlı Muhammed; Asi, câfi ümmete şefaatlı Muhammed. Geceleri yatıp uyumaz, tilâvetli Muhammed; Garip ile yetime mürüvvetli Muhammed. Yoldan azan günahkâra hidayetli Muhammed; Muhtaç düşse herkese, kifayetli Muhammed. 40 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet, s. 134-35, (Hikmet, 39) 41 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 86 (Hikmet 10) 42 Bkz. Abdullah Hikmet Atan, “Hoca Ahmed Yesevî’de Sünnet Bilinci”, Uluslararası Hoca Ahmed Yesevî Sempozyumu’, 20-21 Şubat 2010, Bağcılar Belediyesi, Istanbul, 2012, s. 49 114 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî EbûCehl ve EbûLeheb’e siyasetli Muhammed; Melâmetin sabunu, selâmetli Muhammed. Namaz, oruç kılıcı, ibadetli Muhammed; Dinmeyip tesbih söyleyici, riyazetli Muhammed Lanetli, lanetlenmiş şeytana siyasetli Muhammed; Şeriatın yoluna inayetli Muhammed. Tarikate yol gösterici, iradetli Muhammed; Hakikate mukteda, icazetli Muhammed. Duaları müstecap, icabetli Muhammed; Kötülüğe iyilik, kerametli Muhammed. Tevfik veren zâlime, celaletli Muhammed; Secde kılan eğilip, itaatlı Muhammed. Beş vakit namaz olduğunda imametli Muhammed; Mirâc aşıp vardığında şehadetli Muhammed. Arş ve Kürsü pazarı, inayetli Muhammed; Sekiz cennet sahibi velayetli Muhammed Miskin Ahmed kuluna kitabetli Muhammed; Yetim, fakir, garibe sehavetli Muhammed. 43 Yesevî’nin Hz. Peygamber’e olan sevgisinin tezahürü olarak salât ve selâm okuması ve buna teşvik etmesi YesevîHz. Peygamber’in otoritesine vurgu yaparak, insanları O’na tazime davet etmekte, salât ü selâm getirmeye teşvik etmektedir. Hatta Hz. Muham- med’i bu manada daima anmayı tavsiye eder ve kendisinin de bunu devamlı yaptığını belirtir. Hz. Muhammed’in söz konusu edildiği yerlerde onun 43 Ahmed Yesevî, Divân-ı Hikmet, s. 136-138, (Hikmet, 40-41) Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 115
üslûbunun, ayrı bir saygı, incelik dolu olduğunu görürüz. O, yaşantısıyla olduğu gibi diliyle de Hz. Peygamber’e dâima hürmet ve muhabbet dolu olmuştur. Pir-i kamilHakk Mustafa, şüphesiz bilin; Nereye varsan, vasfını söyleyip saygı gösterin Salât-selâm deyip Mustafa ya ümmet olun; O sebepten altmış üçte girdim yere. 44 Vah yazıklar gece gündüz etmeden ibadet HakkRasûl’ü ümmet için yemeden nimet İçtiği yediği nimetleri kaygı ve sıkıntı Ne yüz ile Hazret’ine varayım ben işte HakkRasûl’u dünya için kaygılanmadı Ümmet dileyip başkaca sözden bahsetmedi Dünya üzerinde bir an rahat o görmedi Ne yüz ile Hazret’ine varayım ben işte Vah ne yazık mahşer günü zahir olsa Tanrı Zatı hakem olup nazır olsa Kötü işlerimi işlediğim hazır olsa Ne yüz ile Hazret’ine varayım ben işte Gece gündüz dinmeden ağla Kul Hoca Ahmed Salât söyleyibHakkRasûl’e ol ümmet Doğru yola iletip ümmet dese hoş mutluluk Ne yüz ile Hazret’ine varayım ben işte 45 “Gerçek ümmetseniz, işitip salât ü selâm söyleyin dostlar” nakarat mısra- ını 80. Hikmette 28 kez tekrar etmesinden anlaşılabilir. 44 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 69, (Hikmet, 2) 45 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 117, (Hikmet, 26) 116 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 3. Hz. Peygambere ve Sünnetine Olan Bağlılığı Ilim, irfan ve ahlakî özellikleriyle de bilinen Yesevî’nin, Hz. Peygamber’in ahlâkî güzellikleriyle birlikte bilhassa O’nun sünnetine bağlılığı üzerinde önemli vurgular yapmaktadır. Hoca Ahmed Yesevî şöyle der: Sünnetlerini sıkı tutup ümmet oldum: Yer altına yalnız girip nura doldum; 46 Hakk Teâlâ fazlı ile ferman eyledi İşitip okuyup yere girdi Kul Hoca Ahmed Altmış üç yaşta sünnetlerini sıkı tutup İşitip okuyup yere girdi Kul Hoca Ahmed 47 Sünnetlerini sıkı tutup ümmet ol Gece gündüz salât-selâm söyleyip yakın ol Nefsi tepip mihnet yetse, rahat ol Öyle âşık iki gözü giryandır. 48 Yesevî’ye göre Allah’ın hoşnutluğunu kazanmak, cennete girmek ve Hakk’ın dîdarına mazhar olmak Hz. Peygamber’in sünnetine sıkı sıkı bağ- lanmayla elde edilir. Bununla birlikte Yesevî’nin sünnete sıkı sıkıya bağlılıkla ümmet olmayı birlikte kullanması, onun sünnete bağlılığı, Rasûlullah’a üm- met olmanın vazgeçilmezi olarak gördüğüne işarettir. Sünnetlerini sıkı tutup ümmet ol Gece gündüz salat-selâm söyleyip yakın ol 49 Pir-i muğan, Hak Mustafa şüphesiz bilin, Adı geçse, dürûd deyip, tazim edin. Sünnetlerini sıkı tutup, ümmet olun, Ümmet olan şer yolundan yanmaz olur. 50 46 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 63,(Hikmet 1) 47 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 85,(Hikmet 10) 48 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 85,(Hikmet 298) 49 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 63,(Hikmet 1) 50 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 339,(Hikmet 162) Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 117
Hoca Ahmed Yesevî Hz. Peygambere ve sünnete olan bağlılığını, Hz. Mu- hammed’in vefat yaşı olan altmış üç yaşından sonraki ömrünü yer altında yaptırdığı bir hücrede geçirerek göstermek istemiştir. Yetmiş üç yaşında vefat ettiği düşünüldüğünde on yıl- burada uzlette, riyazatla geçirmeyi tercih ettiği ortaya çıkar. Konuyla ilgili beyitler şöyledir: Sabah erken pazartesi günü yere girdim Mustafa ya matem tutup girdim ben işte Altmış üçte sünnet dedi işitip bildim Mustafa’ya matem tutup girdim ben işte 51 Bu beyitlerde Ahmed Yesevî’nin Hz. Peygamber’in vefâtı sonrası defnini de sünnet olarak algıladığı ortaya çıkmaktadır. Nasıl ki Rasûlullah pazartesi günü vefat edip kabrine defnedilmişse o da aynı şekilde altmış üç yaşına gel- diğinde bir Pazartesi günü yerin altına çekilmeyi O’na benzemek için bir ne- bevî sünnet olarak telakki etmiş ve uygulamıştır. Hayatını Hz. Peygamber’in hayatına uydurmuş, vefatıyla da matem tutarak O’nun gibi toprağın altına girmiş ve Altmış üçte oldu ömrüm sonunda tamam Mustafa’ya matem tutup girdim ben işte 52 mısralarında ifade ettiği gibi sanki Hz. Peygamber’le birlikte ömrünü tamam- lamıştır. Böylece altmış üç yaşından sonra ‘sünnet oldu’ diyerek yer altına girmiştir. 53 Altmış üç yaşta sünnetlerini sıkı tutup İşitip okuyup yere girdi Kul Hoca Ahmed 54 Altmış üç yaşta sünnet oldu yere girmek Resul için iki alem berbat edivermek 55 51 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 80 (Hikmet 8) 52 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 80 (Hikmet 8) 53 A. Hikmet Atan, “Hoca Ahmed Yesevî’de Sünnet Bilinci”, s. 48. (kısmen tasarrufla) 54 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 85,(Hikmet 10) 55 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 85,(Hikmet 10) 118 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Yukarıdaki beyitlerde de görüldüğü üzere ona göre altmış üç yaşında kabre girmek Rasûlullah’ın sünnetidir. Kabre girmek Rasûlullah sünnetleri İbadet eylemek HakkRasulû’nün adetleri 56 Ahmed Yesevî, “O sebepten altmış üçte girdim yere” nakarat mısralı ikinci hikmetinde Hz. Muhammed ile olan özel ilişkisini ve altmış üç yaşından son- ra hayatının geri kalan kısmını yer altında geçirmesinin sebebinin bir kısmına işaret etsek de daha geniş şekilde bunu şöyle anlatmaktadır: “Rahim içinde belirdim, ses geldi; “Zikir söyle!” dedi, organlarım titreyiverdi, Ruhum girdi, kemiklerim Allah” dedi, Dört yüz yıldan sonra çıkıp ümmet olacak Nice yıllar dolaşıp halka yol gösterecek On dört bin âlim kendisine hizmet eyleyecek Dokuz ay ve dokuz günde yere düştüm, Dokuz saat duramadım, göğe uçtum, Arş ve Kürsü derecesini varıp kucakladım. Arş üstünde namaz kılıp dizimi büktüm; Dileğimi söyleyip, Hakk’a bakıp gözyaşı döktüm. Bir yaşımda ruhlar bana pay verdi; İki yaşımda peygamberler gelip gördü Üç yaşımda kırklar gelip halimi sordu; Dört yaşımda Hak Mustafa verdi hurma Yol gösterdim nice günahkâra yola girdi Nereye varsam Hızır Babam bana yoldaş oldu. (…) Yedi yaşımda Arslan Babam beni arayıp buldu, (…) 56 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 373 (Hikmet 184) Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî 119
Sekizimde sekiz yandan yol açıldı; “Hikmet söyle” diye başıma nurlar saçıldı; Allah’a hamdolsun Pir-i kâmil mey içirdi 57 (…) On sekiz yaşımda Kırklar ile şarap içtim; Hak Mustafa’nın güzelliklerini gördüm. (…) Yaşım yetti yirmiye, geçtim makam Allah’a hamd olsun, pir hizmetini eyledim tamam 58 (…) Ben yirmi sekiz yaşıta âşık oldum 59 (…) Otuz birdeHızır Baba’m mey içirdi. (…)
Otuz üç yaşımda saki olup mey paylaştırdım. (…)
Otuz altı yaşta oldum kemal sahibi oldum; Hak Mustafa gösterdiler bana cemal 60 (…)
Altmışüçte çağrı geldi; “Kul yere gir!..” Hem canınım, cananınım, canını ver. Hu kılıcını ele alıp nefsini kır… (…)
Kul Hoca Ahmed, nefsi teptim, nefsi teptim; Ondan sonra cananımı arayıp buldum; Ölmeden önce can vermenin derdini çektim. 61 Netice olarak Ahmed Yesevî’nin Hz. Peygamber’in vefat yaşıyla birlikte toprağın altına girmesi, sünnet bilincinin ayrı bir boyutunu yansıtması açı- sından önemlidir. Fakat onun bu durumu yalnız kendisine ait özel bir haldir. Bunda duygusallık ve coşkunluk zirvededir. Dolayısıyla bu halin diğer insan- lar için ne sünnet ne de bağlayıcı bir tarafı vardır. Zaten Ahmet Yesevi kendisi 57 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 66-68 (Hikmet 2) 58 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 70 (Hikmet 3) 59 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 73 (Hikmet 4) 60 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 75 (Hikmet 5) 61 Ahmed Yesevî, Divan-ı Hikmet, s. 79 (Hikmet 7) 120 Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî toprak altına girmiş, ama hiç bir müridine bunu tavsiye etmemiş, uygulayan da olmamıştır. Yüklə 6,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|