yumronqoziqlar o ‘rtacha va prometey sichqonlari esa kichik areal lami hosil qiladi. Keng areallar butun oblastlami, materiklami va hatto yer sharini egallaydi. Quruqlik hayvonlari ko‘pincha tor, dengiz hayvonlari esa keng areallami hosil qiladi. Areallaming ko‘lami va ko‘rinishi o ‘zgaruvchan bo‘ladi. Areal chegarasining tebranishi va ar- ealda hayvonlar tarqalishining o ‘zgarishi doimiy yuz berib turadigan jarayondir. Bunday xususiyat arealdagi hayvonlar sonining dinami- kasi bilan ham bog‘liq. Ayniqsa, kemimvchilar va hasharotlarlarda bu holat yaqqol kuzatiladi. Hayvonlar sonining oshishi bilan ba’zan ularda qayta joylashish yuz beradi va natijada areal kengayadi, aksin cha, hayvonlar sonining kamayishi esa arealning torayishiga va par- chalanishiga olib keladi. Ba’zan areallar chegarasining o ‘zgarishi ulardagi yashash sharoit- larining abiotik omillar natijasida o ‘zgarishi tufayli yuz beradi. Ma salan, Qozog‘istonning tekisliklarida namlikning qisman o ‘zgarishi ham organizmlaming soniga ta’sir ko‘rsatadi va ko‘pchilik qushlar yuzlab kilometrga o ‘z arealini o ‘zgartiradi. Ko‘pgina hollarda areal yaqqol tebranish chegaralariga ega bo‘ladi. Bunday chegaralar opti mum, pessimum va neytral mintaqalarga ajratiladi. Odatda, areallar ning chekka mintaqalarida tur vakillari siyrak sonda uchraydi va bun day xususiyat, bir tomondan, areal chekkasidagi fizik va kimyoviy muhit sharoitining noqulayligi, ikkinchi tomondan, boshqa turlar bilan bo‘ladigan raqobatning yuqori darajadaligi tushuntiriladi. Raqo- batning susayishi arealning kengayishiga olib keladi. Turlaming areal doirasida tarqalish yo ‘nalishi optimal mintaqadan nisbatan noqulay sharoitli mintaqalarga tomon sodir bo‘ladi. Muhit
