Файловый архив студентов. Поиск по файлам

Файловый архив студентов.
Поиск по файлам
universitetlarElementlarFoydalanuvchilar Ishga buyurtma bering

Qo'shilgan:

Yuklash Chop etilgan material mualliflik huquqingizni buzadimi?Bizga xabar bering.
Universitet:
Moskva davlat iqtisodiyot, statistika va informatika universiteti (MESI)
Element:
[SARALANMAGAN]
Fayl:
Ishbilarmonlik munosabatlari etikasi va psixologiyasi .dok
Yuklashlar:
257
Qo'shilgan:
06/05/2015
Hajmi:
2,62 MB
Yuklab olish ☆
►Tarkibi►

< Oldingi20/57Keyingi >
Guruh tasnifi.
Guruh tushunchasi inson faoliyatining turli tomonlarini qamrab olganligi sababli, guruhlarning turlari turli mantiqiy asoslarda farqlanadi.

Jamiyatdagi barcha xilma-xil inson guruhlarini, birinchi navbatda, amerikalik psixolog C.Kuli o'tgan asrning boshlarida qilganidek, birlamchi va ikkilamchi guruhlarga bo'lish mumkin. Shunday qilib, quyidagi tasnifni ko'rib chiqing:

1. Ontogenezda shaxsning sotsializatsiya jarayonlari va shaxsning muayyan guruh aloqalarini tanlash ketma-ketligi bilan bog'liq holda, birlamchi va ikkilamchi guruhlar ajratiladi.

Boshlang'ich (aloqa) guruhlar - bu odamlar sotsializatsiyaning birinchi bosqichlariga (oila, qabila, sinf) kiritilgan birlashmalar bo'lib, ularda o'zaro ta'sir, ular aytganidek, "yuzma-yuz" amalga oshiriladi va ularning a'zolari tomonidan birlashtiriladi. hissiy yaqinlik. Bular, qoida tariqasida, tanlanmagan guruhlar bo'lib, shaxs ularga o'z-o'zidan kiritiladi.

Va agar K.Kuli oilani asosiy guruh deb atagan bo'lsa, chunki u kiradigan har qanday shaxs uchun bu birinchi guruh bo'lsa, keyinchalik psixologlar shaxslararo o'zaro ta'sir va birdamlik bilan tavsiflanganlarning barchasini birlamchi guruhlar deb atay boshladilar.

Bunday guruhlarga misol sifatida do'stlar guruhini yoki ishdagi hamkasblarning tor doirasini ham nomlash mumkin. U yoki bu birlamchi guruhga mansublik o'z a'zolari uchun qadriyat hisoblanadi va boshqa maqsadlarni ko'zlamaydi.

Ikkilamchi (aloqa) guruhlar - bu kelajakdagi faoliyatini o'zboshimchalik bilan tanlash, hayotiy maqsadlarini (universitet, kasb tanlash, siyosiy partiya, ilmiy) amalga oshirish imkoniyatiga ega bo'lgan shaxs o'z rivojlanishining keyingi bosqichlarida kiritilgan jamoalar. maktab va boshqalar)). Bunday guruhlar tabiatan birlamchi guruhlarga qarama-qarshidir, chunki ular a'zolar o'rtasidagi u yoki bu rasmiy tashkiliy munosabatlarga bog'liq bo'lgan shaxssiz o'zaro ta'sir bilan tavsiflanadi.

Aynan birlamchi guruhlarda olingan aloqalar va ta'sirlar, asosan, shaxs tomonidan ikkinchi darajali guruhlarni tanlashni belgilaydi, bu esa insonning u xohlagan yo'nalishda rivojlanishiga yordam beradi. Ikkilamchi guruhlar a'zolarining bir-biri uchun ahamiyati ularning individual xususiyatlariga qarab emas, balki muayyan funktsiyalarni bajarish qobiliyatiga qarab belgilanadi. Odamlar ikkinchi darajali guruhlarga, birinchi navbatda, har qanday iqtisodiy, siyosiy yoki boshqa manfaatlarga ega bo'lish istagi bilan birlashtirilgan. Bunday guruhlarga ishlab chiqarish tashkiloti, kasaba uyushmasi, siyosiy partiyalar misol bo'la oladi. To'g'ri, ba'zida shunday bo'ladiki, odam ikkinchi guruhda aynan nimadan mahrum bo'lgan bo'lsa, uni asosiy guruhda topadi.

Amerikalik psixolog S.Verba o'z kuzatishlariga asoslanib, shaxsning har qanday siyosiy partiya faoliyatida faol ishtirok etishga chaqirishi, uning oila a'zolari o'rtasidagi bog'liqlikning zaiflashishiga shaxsning o'ziga xos "javobi" bo'lishi mumkin, degan xulosaga keladi. Shu bilan birga, shaxsni bunday ishtirok etishga undaydigan kuchlar nafaqat siyosiy, balki psixologik.

2. Aloqalar xarakteriga ko`ra real (kontakt) va shartli guruhlar ajratiladi.

Haqiqiy guruhlar qo'shma faoliyatda, talabalar guruhida, futbol jamoasida, universitet kafedrasi jamoasida, harbiy qismda to'g'ridan-to'g'ri aloqalarning mavjudligi bilan tavsiflanadi. Katta Haqiqiy guruhlar bir nechta aloqa guruhlariga bo'linadi (har biri 5-7 kishi), ularda eng zich shaxsiy o'zaro ta'sirlar shakllanadi.

Shartli guruhlar - bu, masalan, kasbiy (muhandislar, huquqshunoslar), yosh (o'smirlar va yigitlar), millati, jinsi va boshqa xususiyatlariga ko'ra, uning a'zolari o'rtasida haqiqiy aloqalarni ta'minlamaydigan qandaydir umumiy shartli asosdagi odamlar birlashmalari. Tadqiqotchilar tomonidan ushbu guruhlarga kiritilgan odamlar hech qanday to'g'ridan-to'g'ri aloqaga ega emaslar va hech qachon uchrashmasliklari mumkin, bir-birlari haqida aniq hech narsa bilishmaydi. Ular boshqa odamlar bilan o'zlarining haqiqiy guruhlarida o'zaro munosabatda bo'lishadi va mavjud aloqalarning tabiatiga ko'ra ular muayyan turdagi shartli guruhlarga kiritilgan.

3. Ijtimoiy maqomiga ko`ra rasmiy (rasmiy) va norasmiy (norasmiy) guruhlar ajratiladi.

Bu bo'linish guruh tuzilishining tabiatiga asoslanadi. Guruh tuzilishi deganda unda mavjud bo'lgan shaxslararo munosabatlarning nisbatan doimiy birikmasi tushuniladi. Guruhning tuzilishi tashqi va ichki omillar bilan belgilanishi mumkin. Ba'zan guruh a'zolari o'rtasidagi munosabatlarning xarakteri boshqa guruh yoki tashqaridan kelgan biron bir shaxsning qarorlari bilan belgilanadi.

Rasmiy guruh boshqa yuqori ijtimoiy guruhlar (tashkilotlar)ning buyrug'i bilan jamiyat ehtiyojlariga, mehnatni tashkil etish, kadrlar tayyorlash vazifalariga va hokazolarga muvofiq tuziladi.

Rasmiy guruhning xususiyatlari quyidagilardan iborat:

huquqiy jihatdan mustahkamlangan maqom (masalan, vazirlikning universitetni tashkil etish to'g'risidagi buyrug'i);

me'yoriy mustahkamlangan tuzilma va belgilangan faoliyat algoritmi (masalan, universitetga abituriyentlarni qabul qilish to'g'risidagi rektorning buyrug'i, talabalarni o'quv guruhlariga taqsimlash, tasdiqlangan o'quv jadvali va boshqalar), lavozimlarni taqsimlash, ularning vazifalari, ish haqi va boshqalar;

3) qonuniy vakolatga ega bo'lgan yuqori lavozimli yoki saylangan rahbarning mavjudligi (nazorat qilish, hisobot berish, mukofotlash, jazolash va boshqalar).

Ishlab chiqarish muammolarini hal qilish uchun mo'ljallangan rasmiy guruhlarda xodimlar va menejerlar o'rtasidagi biznes munosabatlari ustunlik qiladi. Nizomga muvofiq, guruh a'zolari bir-biri bilan ma'lum, belgilangan tartibda o'zaro munosabatda bo'lishlari kerak.

Agar, masalan, ishlab chiqarish jamoasini oladigan bo'lsak, undagi o'zaro ta'sirning tabiati texnologik jarayonning xususiyatlari bilan ham, ma'muriy-huquqiy tartibga solish bilan ham belgilanadi. Bu rasmiy ko'rsatmalar, buyruqlar va boshqa normativ hujjatlarda qayd etilgan.

Muayyan rasmiy vazifalarning bajarilishini ta'minlash uchun rasmiy tuzilma yaratiladi. Agar biron bir shaxs undan chiqib ketsa, bo'sh joyni boshqasi - bir xil mutaxassislik va malakaga ega bo'ladi. Rasmiy tuzilmani tashkil etuvchi bog'lanishlar shaxssizdir.

Yuqoridan norasmiy guruh hech kim tomonidan tashkil etilmaydi, lekin odamlar o'rtasida paydo bo'ladigan yoqtirish va yoqtirmaslik, o'xshash manfaatlar, do'stlik, o'zaro yordam va boshqalar asosida o'z-o'zidan paydo bo'ladi.

Norasmiy guruhlar rasmiy guruhlar ichida ham (umumiy kasbiy yo'nalish asosida) shakllanishi mumkin va umumiy kasbiy yo'nalishdan tashqari (umumiy manfaatlar - sport, o'yin, do'stlik asosida) izolyatsiya qilingan jamoalar sifatida harakat qilishi mumkin.

Norasmiy guruhning xususiyatlari quyidagilardan iborat:

shaxslararo munosabatlar asosida ularni shakllantirish uchun ichki psixologik rag'batlantirish;

rollarni taqsimlash bo'yicha rasmiy reglamentlar, faoliyat algoritmlari, buyruqlar yo'qligi;

rahbarning mavjudligi, ya'ni guruhning o'zi tomonidan tegishli faoliyat turidagi yuqori malakasi va guruhning barcha a'zolari uchun shaxsiy jozibadorligi asosida tanlangan shaxs.

Shunday qilib, agar guruhning rasmiy tuzilishi tashqi omillar bilan belgilansa, norasmiy, aksincha, ichki omillar bilan belgilanadi. Norasmiy tuzilma shaxslarning ma'lum aloqalarga bo'lgan shaxsiy xohishining natijasidir va rasmiydan ko'ra moslashuvchanroqdir.

Odamlar o'zlarining ba'zi ehtiyojlarini qondirish uchun bir-birlari bilan norasmiy munosabatlarga kirishadilar - muloqot, muloqot, mehr-oqibat, do'stlik, yordam olish, hukmronlik qilish, hurmat qilish va hokazo.

Norasmiy aloqalar odamlarning bir-biri bilan o'zaro munosabati natijasida o'z-o'zidan paydo bo'ladi va rivojlanadi. Bunday aloqalar asosida norasmiy guruhlar, masalan, do'stlar yoki hamfikrlar kompaniyasi tuziladi. Bunday guruhlarda odamlar birga vaqt o'tkazadilar, o'ynaydilar, ziyofatlar o'tkazadilar, sport o'ynaydilar, baliq ovlaydilar, ov qiladilar va hokazo.

Norasmiy guruhlarning paydo bo'lishiga shaxslarning fazoviy yaqinligi yordam berishi mumkin. Shunday qilib, bir hovlida yoki yaqin uylarda yashovchi o'smirlar norasmiy guruh tuzishlari mumkin, chunki ular umumiy manfaatlar va muammolarga ega.

Shaxslarning bir xil rasmiy guruhlarga a'zoligi ular o'rtasidagi norasmiy aloqalarni osonlashtiradi va norasmiy guruhlarning shakllanishiga yordam beradi. Xuddi shu do'konda bir xil vazifalarni bajaradigan ishchilar o'zlarini psixologik jihatdan yaqin his qilishadi, chunki ular juda ko'p umumiyliklarga ega. Bu birdamlik va tegishli norasmiy munosabatlarning paydo bo'lishiga olib keladi.

4. Miqdoriy asosda kichik va katta guruhlar ajratiladi.

Kichik ijtimoiy guruh deganda, a'zolari o'z faoliyatining umumiy maqsadi bilan birlashgan va bevosita shaxsiy aloqada (muloqotda) bo'lgan kichik guruh tushuniladi, bu butun guruhning paydo bo'lishi va rivojlanishi uchun asosdir.

Ijtimoiy psixologiyada hozirgi vaqtda qaysi o'lchamdagi guruhni kichik deb hisoblash mumkinligi haqida yagona nuqtai nazar mavjud emas. Kichik guruhning "kichikligi" turli yo'llar bilan tushuniladi.

Ko'pgina tadqiqotchilar kichik guruhning kattaligi haqida gapirganda, ikki kishining kombinatsiyasidan boshlanadi . Boshqa nuqtai nazarni polshalik sotsiolog J. Shepanskiy ifodalaydi, uning fikricha, guruh kamida uch kishidan iborat. Muhokama qilmasdan turib, biz dyad haqiqatan ham o'ziga xos inson shakllanishi ekanligini ta'kidlaymiz.

Bir tomondan, dyaddagi shaxslararo aloqalar juda kuchli bo'lishi mumkin. Masalan, sevishganlarni, do'stlarni olaylik. Boshqa guruhlarga qaraganda, dyadaga mansublik uning a'zolarida ancha yuqori darajada qoniqish hosil qiladi. Boshqa tomondan, dyad guruh sifatida ham o'ziga xos mo'rtlik bilan ajralib turadi. Aksariyat guruhlar o'z a'zolaridan birini yo'qotsalar, mavjud bo'lishda davom etadilar, bu holda dyad buziladi.

Triadadagi munosabatlar- uch kishidan iborat guruh - o'ziga xosligi bilan ham farqlanadi. Triada a'zolarining har biri ikki yo'nalishda harakat qilishi mumkin: bu guruhni mustahkamlashga hissa qo'shish yoki aksincha, uni ajratishga intilish. Eksperimental ravishda triadada guruhning ikki a'zosini uchinchisiga qarshi birlashtirish tendentsiyasi mavjudligi aniqlandi. Ma'lum bo'lishicha, "Uchinchisi ortiqcha" deganlaridek. Ba'zi olimlar va tadqiqotchilarning fikricha, kichik guruhlar umumiy maqsad va rol mas'uliyati turlicha bo'lgan oz sonli (ikkidan o'ngacha) shaxslardan iborat. Bu maqsad guruh a'zolarining umumiy manfaatlaridan kelib chiqadi, ular odatda o'zaro munosabatlaridan qoniqish hosil qiladi. Bu o'zaro ta'sir, o'z navbatida, nisbatan tez-tez to'g'ridan-to'g'ri ("yuzma-yuz") aloqalar asosida amalga oshiriladi.

Ko'pincha "kichik guruh" va "asosiy guruh" atamalari bir xil ma'noda qo'llaniladi. Biroq, ular orasida farq bor.

"Kichik guruh" atamasini qo'llash uchun asos uning hajmi hisoblanadi. Boshlang'ich guruh guruhga a'zolikning yuqori darajasi, do'stlik tuyg'usi bilan ajralib turadi. Bu har doim kichik guruhga xosdir. Shunday qilib, biz barcha boshlang'ich guruhlarni kichik deb aytishimiz mumkin, lekin hamma kichik guruhlar ham birlamchi emas.

Umuman olganda, eng keng tarqalgan yondashuv shundaki, kichik guruhning minimal hajmi remga teng, maksimal esa bitta qo'shma faoliyatda birlashtirilishi mumkin bo'lgan odamlar soni bilan belgilanadi (masalan, guruh psixoterapiyasida 12 kishi yoki Maktab sinfini 35 kishi tashkil qiladi). Kichik guruhning tuzilishi haqida biz darsligimizning oldingi bobida batafsil to‘xtalib o‘tgan edik.

Katta guruhlarga , bir tomondan, o'z-o'zidan paydo bo'ladigan, qisqa muddatli, tasodifiy paydo bo'lgan jamoatchilik, tomoshabinlar kabi jamoalar va boshqa tomondan, etnik, professional yoki ijtimoiy kabi uzoq muddatli, tarixiy jihatdan aniqlangan, barqaror shakllanishlar kiradi. guruhlar.

Katta guruhlarni, ayniqsa, ikkinchi tipni tahlil qilish ko'plab ijtimoiy jarayonlarning ma'nosi va qonuniyatlarini tushunishning zaruriy shartidir. Bundan tashqari, ma'lum bir katta guruhlarning ta'siri ostida turli kichik guruhlarning me'yorlari, qadriyatlari va yo'nalishi shakllanadi. Shunday qilib, katta guruhlar bilvosita, kichik ijtimoiy shakllanishlar orqali mikrosotsiatsiya va shaxsning o'zi shakllanishiga hal qiluvchi ta'sir ko'rsatadi.

Biroq, ijtimoiy psixologiyaning bu sohasi hozirda juda kam rivojlangan; ayniqsa, ijtimoiy psixologiyaning ko'plab sohalari va maktablarida an'anaviy o'rganish predmeti bo'lgan kichik guruhlar psixologiyasi bilan solishtirganda. Katta guruh - bu 100 yoki undan ortiq kishini o'z ichiga olgan yirik ijtimoiy birlashma. Katta guruh quyidagilar bo'lishi mumkin:

ijtimoiy belgilar (sinf, jins, yosh, kasb, millat va boshqalar) asosida birlashgan odamlarning katta shartli jamoasi;

qo'shma maqsadli faoliyatda ishtirok etadigan haqiqiy, ahamiyatli va murakkab tashkil etilgan odamlar jamoasi (korxona, muassasa, maktab, universitet va boshqalar).

Katta ijtimoiy guruhlarda xulq-atvorning o'ziga xos regulyatorlari mavjud bo'lib, ular zaif ifodalangan yoki kichik guruhlarda, odatlar, urf-odatlar, din va boshqalarda yo'q. Ularning mavjudligi ushbu guruh bilan bog'liq bo'lgan o'ziga xos ijtimoiy-tarixiy amaliyotning mavjudligi, shuningdek, ushbu guruhning turmush tarzini belgilaydigan ushbu amaliyotning tarixiy shakllari takrorlanadigan nisbiy barqarorlik bilan bog'liq.

Katta ijtimoiy guruhlarning mavjudligida diniy e'tiqodlar (diniy jamiyatlar), shuningdek, til (etnik guruhlar) muhim rol o'ynaydi. Ayrim yosh (yoshlar) va sinf guruhlari, shuningdek, asotsial guruhlar uchun til o‘rnini bosuvchi jargon faqat shu guruh ichida muloqot qilish uchun xizmat qiladi.

Katta guruhlar ma'lum munosabatlar bilan o'zaro bog'langan kichik guruhlar va assotsiativ birlashmalar tizimlaridan iborat. Shuning uchun katta guruhlarda ishlab chiqilganlar aniq:

guruh xulq-atvor normalari;

ijtimoiy va madaniy qadriyatlar yo'nalishlari;

an'analar;

jamoatchilik fikri;

■ kichik guruhlar vositasida ommaviy harakatlar har bir shaxsning ongiga yetkaziladi.

Agar haqiqiy katta guruhda uning hayotini tartibga soluvchi tarkibiy shakllanishlar va funksional bog'lanishlar o'z faoliyatini to'xtatsa, u parchalanishi yoki o'z-o'zidan harakat qiluvchi jamoaga (olomon) aylanishi mumkin.

Katta va kichik guruhlar o'rtasida ma'lum ierarxik va dinamik munosabatlar mavjud.

Murakkab ijtimoiy tashkilot sifatida katta guruh ko'plab kichik guruhlarni o'z ichiga olishi mumkin, ammo yaxlit tizim sifatida u o'z faoliyatining samaradorligida namoyon bo'ladigan o'ziga xos sifat xususiyatiga ega.

Katta guruh kichik guruhlar yig'indisidan kattaroq va boshqacharoq narsadir, xuddi har bir kichik guruh uni tashkil etuvchi odamlar yig'indisiga qaraganda sifat jihatidan murakkabroq hodisadir. Va shunga qaramay, har bir katta guruhning o'ziga xos xususiyatlari, birinchi navbatda, uni tashkil etuvchi kichik guruhlarning sifati (masalan, kasbiy tarkibi) bilan belgilanadi, ularning samaradorligi uni tashkil etuvchi shaxslarning kasbiy malakasiga bog'liq.

Taktik ijtimoiy maqsadlarni hal qilishda o'zaro ta'sir qiluvchi yirik guruhlar tizimlari o'ta yirik jamoalarni - mulklar, sinflar, sanoatlar, siyosiy harakatlar va boshqalarni tashkil qiladi, ya'ni. insoniyat jamiyatini shakllantiradi - makrotuzilma , unda guruhlar hayotida ishtirok etish orqali har bir shaxs kiradi.

O'z navbatida, ijtimoiy makrotuzilma - qonunlar, an'analar, madaniyatning ta'siri har bir shaxsning shaxsiyatiga guruhlar tuzilishi orqali ham amalga oshiriladi.

Shunday qilib, odamlarning o'zaro ta'sirining ierarxik darajalarini tahlil qilib, biz fazoviy-vaqt rejasida quyidagi hodisalarni ajratamiz:

shaxsiyat (individual);

kichik guruh;

katta guruh;

butun jamiyat.

5. Muayyan guruhning shaxs uchun ahamiyatiga ko'ra, inklyuziya guruhlari (yoki a'zolik guruhlari) va referent guruhlari farqlanadi.

Inklyuziv guruh (a'zolik guruhi) - bu ma'lum bir shaxsni o'z ichiga olgan va u har doim o'z imkoniyatlarini, ijtimoiy mavqeini, da'volar darajasini ro'yobga chiqarish nuqtai nazaridan baholaydigan, shuningdek, unga ma'lum bir baho beradigan kichik aloqa guruhidir. . Biror kishi ushbu guruhning a'zosi bo'lishi mumkin, lekin ichki jihatdan uning maqsadlari va me'yorlariga befarq bo'lib qoladi.

Ma'lumot guruhi (lotincha referre - hisobot) - bu shaxs o'zi uchun mos yozuvlar guruhi deb hisoblaydigan, uning xatti-harakati va o'zini o'zi qadrlashda me'yorlari va qadriyatlariga asoslanadigan haqiqiy yoki shartli guruh.

Shaxs o'zi aslida kiritilgan o'z guruhini ma'lumotnoma sifatida ko'rib chiqishi mumkin. U mos yozuvlar guruhi sifatida o'zi tegishli bo'lishni istagan boshqa haqiqiy guruhni ko'rib chiqishi mumkin (masalan, nufuzli sport jamoasi sportchi uchun mos yozuvlar guruhi, olim uchun taniqli tadqiqot laboratoriyasi va boshqalar bo'lib xizmat qilishi mumkin). Malumot guruhi shartli, xayoliy (kitoblar qahramonlari, tarixiy shaxslar va boshqalar) ham bo'lishi mumkin.

Malumot guruhi ikkita asosiy funktsiyani bajarishi mumkin: normativ va qiyosiy.

Malumot guruhining me'yoriy funktsiyasi shundan iboratki, u shaxsning xulq-atvor normalari, ijtimoiy munosabatlari va qadriyat yo'nalishlari manbai bo'lib xizmat qilishi mumkin, ya'ni. shaxsning motivatsion munosabatlarini shakllantirishga ta'sir qiladi.

Malumot guruhining qiyosiy funktsiyasi standart model sifatida ishlaydi, uning yordamida shaxs o'zini va boshqa odamlarni ma'lum mezonlar bo'yicha qandaydir tarzda baholashi mumkin: aql, iste'dod, kasbiy mahorat. Bu funktsiyani pertseptiv deb ham atash mumkin, chunki u shaxsning o'zini va boshqalarni idrok etishiga ta'sir qiladi.

Normativ va qiyosiy-idrok funksiyalari individ uchun ham ikki xil guruhda, ham bir guruhda ifodalanishi mumkin.

Shuningdek, shaxs o'ziga xos ideallari tufayli tegishli bo'lishni xohlaydigan "ijobiy" mos yozuvlar guruhlari va shaxsda rad etishga olib keladigan "salbiy" mos yozuvlar guruhlari (salbiy namuna) mavjud. Shuning uchun, bir mos yozuvlar guruhiga nisbatan muvofiqlik boshqasiga nisbatan negativizm bilan birlashtirilishi mumkin.

Har bir shaxs (kattalar yoki o'smirlar) odatda bir vaqtning o'zida o'ziga xos qiziqishlari va faoliyatining xilma-xilligiga (oila, o'quv guruhi, sport klubi, musiqa ansambli) muvofiq bir nechta ma'lumot guruhlariga ega.

Ba’zan o‘quvchilarning o‘qitishga, atrofdagi hamma narsaga, umuman olganda, o‘qituvchilarga, mutasaddilarga befarq qaraydigan o‘quvchilarga duch kelamiz. Ammo bularning barchasi, odatda, biz ularning haqiqiy mos yozuvlar guruhini aniqlay olmaganligimiz bilan bog'liq bo'lib, ular o'zlarini mos yozuvlar guruhi sifatida qabul qilmaydigan o'quv guruhiga qaraganda ancha boshqacha tutadilar.

Bir odamda bir nechta referent guruhlarning mavjudligi, ayniqsa, bu guruhlar turli xil qiymat yo'nalishlariga ega bo'lgan hollarda, u uchun ziddiyatli vaziyatlarning manbai bo'lishi mumkin. Bu psixolog va psixoterapevtning amaliy yordamini talab qiladigan shaxsiy nizolar, salbiy hissiy tajribalar va buzilishlar manbai bo'lishi mumkin.

6. Tashkiliylik darajasiga ko`ra rivojlanish darajasi past va yuqori bo`lgan guruhlar ajratiladi.

Rivojlanish darajasi past guruhlarga uyushmalar, korporatsiyalar, diffuz guruhlar kiradi.

Assotsiatsiya (lotincha assotiatio — bogʻlanish) ijtimoiy-psixologik hodisa sifatida, uni birlashtiruvchi unumli faoliyat, aniq tashkil etish va boshqarish, qadriyat yoʻnalishlari ongli boʻlmagan, beqaror, vaziyatga bogʻliq, shaxslararo munosabatlar faqat namoyon boʻladigan guruhni bildiradi. to'g'ridan-to'g'ri guruh muloqoti sharoitida. Bunday uyushmalar suyuqlikka, beqarorlikka moyil.

Bunday birlashmalarning vujudga kelishiga vositachilik qiluvchi omillarning ijtimoiy ahamiyatiga qarab, ijtimoiy tarafdor birlashmalar (assotsiatsiyalar) va asotsial birlashmalar farqlanadi.

Ijtimoiy birlashmalar tashqi ijtimoiy muhitdan ijobiy axloqiy qadriyatlar joriy etilganlardir. Agar ushbu qadriyatlar birgalikdagi mehnat faoliyati, ijtimoiy ahamiyatga ega muammolarni hal qilish, tegishli tashkil etish va boshqarish jarayonida mustahkamlansa, ular jamoani shakllantirish yo'lida rivojlanishi mumkin.

Ijtimoiy yo'nalishlari salbiy bo'lgan uyushmalar assotsial birlashmalarni tashkil qiladi (masalan, ayrim norasmiy yoshlar guruhlari). Ular ba'zan aniq anti-ijtimoiy xarakterga ega bo'ladilar (jinoyatchi guruhlar). Anti-ijtimoiy tashkilot va etakchilik sharoitida ular osongina korporatsiyaga aylanishi mumkin.

Korporatsiya (lot. corporatio — assotsiatsiya) — yakkalanish, avtoritar boshqaruv bilan ajralib turadigan, oʻzining tor shaxsiy, xudbin manfaatlari asosida oʻzini boshqa ijtimoiy jamoalarga qarama-qarshi qoʻyadigan guruh. Bu erda shaxslararo munosabatlar asotsial qiymat yo'nalishlari bilan tavsiflanadi.

Korporatsiyani boshqarish uning rahbarlari tomonidan jamiyatning boshqa a'zolarining shaxsiyatini bostirish orqali, masalan, o'g'rilar to'dasida, diniy sektalarda, mafiya tuzilmalarida kuchli usullar bilan amalga oshiriladi.

Tarqalgan guruh (lotincha diffusio - farq, tarqoqlik) - umumiy qiymat yo'nalishlari va qo'shma ishlab chiqarish faoliyatiga asoslangan birdamlik mavjud bo'lmagan odamlar to'plami. Bunday guruhlar odamlarning tasodifiy situatsion birlashmalari sifatida paydo bo'ladi: teatrdagi tomoshabinlar, navbat, avtobus yo'lovchilari va boshqalar.

Bunday guruhning analogini laboratoriya ijtimoiy-psixologik eksperimenti uchun tasodifiy tanlangan shaxslar deb hisoblash mumkin, bu kichik guruhlarning ko'plab xorijiy tadqiqotchilari uchun xosdir. Ba'zi olimlar (A.V. Petrovskiy va boshqalar) bunday tajribalarda olingan ma'lumotlar har doim ham samarali faoliyat sharoitida umumiy motivatsiya bilan birlashtirilgan kichik guruhlar uchun, xususan, jamoa uchun haqiqiy bo'lmasligi mumkin, deb to'g'ri hisoblashadi [406].

Yuqori rivojlanish guruhlariga quyidagilar kiradi:

a) ijobiy ijtimoiy yo'nalishga, birlashishga, umumiy qadriyatlarga ega bo'lgan aloqa guruhlari.

Bunday guruhlarga ijodiy ijtimoiy foydali faoliyat bilan shug'ullanadigan va aniq ichki tuzilishga ega bo'lgan har qanday guruh (o'quv guruhi, ilmiy laboratoriya, muassasa bo'limi va boshqalar) kiradi;

b) tashkilotning eng yuqori darajasidagi aloqa guruhlari - jamoalar (lot. collectivusdan - jamoa). "Kollektiv" tushunchasi o'z a'zolarining ijtimoiy ahamiyatga ega maqsadlarining umumiyligi, shuningdek, yuqori darajadagi tashkiliylik, uyg'unlik va psixologik muvofiqlik bilan tavsiflangan kichik aloqa guruhlariga to'liq mos keladi. Oddiy kichik guruhlardan farqli o'laroq, jamoa quyidagi xususiyatlar bilan tavsiflanadi:

guruh oldida turgan ijtimoiy ahamiyatga ega maqsad guruhning barcha a'zolari tomonidan tan olinadi va qabul qilinadi, unga erishish uchun o'z imkoniyatlarini maksimal darajada sarflaydi va shu bilan optimal ishlashni ta'minlaydi;

jamoada xodimlar o'rtasidagi shaxslararo munosabatlarning eng qimmatli turlari mavjud bo'lishi kerak: ishonch, o'zaro yordam, o'zaro tushunish, birdamlik va ijobiy psixologik muhitni, yuqori ish faoliyatini va guruh barqarorligini ta'minlaydigan boshqa fazilatlar;

jamoaga rahbar - yaxshi tashkilotchi va shu bilan birga yuqori professional, hurmatli va barcha guruh a'zolari uchun hissiy jihatdan jozibali qobiliyatlarni o'zida mujassam etgan shaxs boshqaradi.

Murakkab ijtimoiy jamoalar sifatida guruhlarning turlarini ajratish (tasniflash) uchun biz bergan barcha mezonlarni aniq guruhlarni tavsiflashda hisobga olish kerak. Masalan, talabalarning o'quv guruhi bir vaqtning o'zida kichik, haqiqiy, kontaktli, rasmiy, yuqori darajada tashkil etilgan (jamoa) va boshqalar sifatida tavsiflanishi mumkin. Har bir guruhni to'liq va har tomonlama baholash kompleks yondashuvni talab qiladi.