Fakültə: Məşqçilik-2 Kafedra: İdmanın tək mübarizlik kafedrası

---

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI ELM VƏ TƏHSİL NAZİRLİYİ 
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ GƏNCLƏR VƏ İDMAN 
NAZİRLİYİ 
AZƏRBAYCAN DÖVLƏT BƏDƏN TƏRBİYƏSİ VƏ İDMAN 
AKADEMİYASI 
 
 
 
 
 
Fakültə: Məşqçilik-2 
Kafedra: İdmanın tək mübarizlik kafedrası 
Fənn: İdman farmalokologiyası
 
Qrup: 110A26 
Müəllim: Abdullayev Samir 
Tələbə: Elvin Ağayev
 
 
 
 
SƏRBƏST İŞ
 
 
 
Mövzu: Cüdoçunun hazırlığına pedaqoji və tibbi 
nəzarət 
 
 
 
 
 
 
 
BAKI – 2023 

---

Nəzarət vasitələri və üsullarından istifadə etməklə uşaq və gənclərin 
cüdoçularının hazırlanmasının səmərəliliyi artır. Nəzarət cüdoçuların hazırlığının 
müxtəlif aspektlərinin və bədən sistemlərinin funksional vəziyyətinin obyektiv 
qiymətləndirilməsi əsasında onların idman hazırlığı prosesini idarə etməyə imkan 
verir. 
Cüdoçular arasında mütəmadi olaraq tibbi nəzarət aparılır, onun əsas vəzifələri: 
a) cüdoçuların sağlamlıq vəziyyətinin və funksional vəziyyətinin səviyyəsinin 
müəyyən edilməsi; 
b) müntəzəm məşğələlərin təsiri altında baş verən fiziki və funksional hazırlıq 
vəziyyətindəki dəyişikliklərin sistematik monitorinqi və fərdi yük normalarının 
müəyyən edilməsi. 
İdmançıların sağlamlıq vəziyyətinə nəzarət iş yeri üzrə həkim və ya tibb və idman 
dispanserinin mütəxəssisləri tərəfindən həyata keçirilir. 
Cüdoçular ildə 2 dəfə hazırlıq və yarışma dövrlərinin sonunda 
dərinləşdirilmiş tibbi müayinədən keçirlər. Dərin tibbi müayinəyə aşağıdakılar 
daxildir: anamnez, fiziki inkişaf və bioloji yetkinlik səviyyəsini müəyyən etmək 
üçün tibbi müayinə, elektrokardioqrafik tədqiqat, klinik qan və sidik testləri. Tibb 
kabinetində fiziki performansı müəyyən etmək üçün müxtəlif fiziki fəaliyyət 
modellərindən istifadə olunur. Ən çox yayılmış olanı, tibbi mütəxəssislərin 
müayinəsi olan PWC170 testinə görə fiziki performansın tərifidir. Zəruri hallarda 
tibbi səbəblərə görə digər mütəxəssislərlə əlavə məsləhətləşmələr təşkil edilir. 
Əsas tibbi qrupa aid olan idmançılara cüdo ilə məşğul olmağa icazə verilir. 
Dərin müayinənin nəticələrinə əsaslanan nəticədə sağlamlıq və fiziki inkişaf 
vəziyyətinin, bioloji yaşın və onun pasporta uyğunluğunun, funksional vəziyyətin 

---

səviyyəsinin qiymətləndirilməsi, müalicə, profilaktik və reabilitasiya tədbirləri və 
rejimi üçün tövsiyələr daxildir. . 
Cüdoçuların hazırlanmasında pedaqoji nəzarətdən məşq və yarış yükləri və 
yarışlarda əldə edilən nəticələr arasında əlaqə yaratmaq üçün istifadə edilməlidir. 
Cüdoçularla aparılan pedaqoji nəzarətin məqsədi cəlb olunanların orqanizminə 
(sağlamlıq, fiziki inkişaf) tətbiq edilən təsirlərin (vasitələrin, metodların, 
yüklərin) səmərəliliyini müəyyən etməkdir. Nəzarətin nəticəsində təsir 
faktorlarının cəlb olunanların hazırlığında müsbət dəyişikliklərə təkan verdiyi 
aşkar edilərsə, bu zaman təlim-tərbiyə prosesi rasional həyata keçirilir. Müsbət 
meyllər kifayət etmədikdə, təlimçi-müəllim pedaqoji təsirlər sistemini korrektə 
etməlidir. Gənc cüdoçularla işləyərkən pedaqoji nəzarətin əsas üsullarına 
aşağıdakılar daxildir: pedaqoji müşahidə, sorğular, söhbətlər, standartların 
qəbulu, testlər, yarışların nəticələri, dərslərin vaxtı, yükün dinamikasının ürək 
döyüntüsü ilə müəyyən edilməsi. Cüdoçuların əsas hazırlığı mərhələsində həyata 
keçirilən pedaqoji nəzarət aşağıdakıları aşkar edir: 
a) təlim tapşırıqlarının yerinə yetirilməsində iştirak edənlərin hazırlığı; tətbiqi 
pedaqoji nəzarət və fiziki hazırlıq səviyyəsinin yoxlanılması; 
b) iştirak edənlərin orqanizmində funksional dəyişikliklərin dinamikası; fizioloji 
və psixoloji testlərdən istifadə etməklə müəyyən edilir; 
c) fiziki keyfiyyətlərin, idman nəticələrinin artması ilə qiymətləndirilən ayrıca 
dərsin və ya dərslər sisteminin inteqral qiymətləndirilməsi. 
Bu döyüş sənətinin tədris olunduğu əksər idman məktəblərində və klublarda 
dərslər belə keçirilir. Tipik olaraq, standart cüdo güləşi məşqi altı hissədən 
ibarətdir. 

---

Yaylar 
Bütün məktəblərdə və cüdo klublarında məşqə başlamazdan əvvəl baş əymək 
adətdir. Bunun üçün, bir qayda olaraq, bütün uşaqlar güləş döşəyinin bir tərəfi 
boyunca düzülür. Müəllim cərgəyə düzülmüş tələbələrin qarşısında dayanır. Bəzi 
klublarda tələbələr diz çökərək yayını yerinə yetirirlər. Güləş dərnəyində və ya 
məktəbdə qəbul edilən qaydalardan asılı olaraq divarda asılmış cüdonun banisi 
Ciqoro Kanonun portretinə ilk təzim edilə bilər. Bundan sonra qrup öz mentoruna 
baş əyir. 
Bir çox valideynlər dini və ya məzhəb mənşəli olduğundan şübhələnərək bu 
yayların mənasından narahatdırlar. Amma cüdoda baş əyməyin dinlə heç bir 
əlaqəsi yoxdur. Cüdo, bu döyüş sənətinin yarandığı Yapon mədəniyyətinə yay 
borcludur. Yaylar hörmət göstərmək, Jigoro Kanonun xatirəsinə və işinə hörmət 
etmək üçün istifadə olunur, onsuz cüdo olmazdı. İkinci yay məşqçiyə hörməti 
göstərir və yay da tələbələrə hörmət göstərmək üsuludur. 
İstiləşmək 
Aktiv məşq prosesinə keçməzdən əvvəl kursantların bədəni və zehninin sessiyaya 
düzgün hazırlandığına əmin olmaq lazımdır. İlkin yaylardan sonra qrup əzələlərə 
qan axını artırmaq üçün isinmə məşqləri edəcək ki, bu da əzələ liflərinin 
uzanmasından qaçmağa kömək edəcək. İstiləşmə həm də güləş məşqlərinə 
köklənməyə kömək edir. 
Bir qayda olaraq, istiləşmə bütün əsas əzələ qruplarını əhatə edən bir neçə fiziki 
məşqdən ibarətdir. İstiləşmədə və ya ondan dərhal sonra, çox vaxt, xüsusən ilkin 
məşq qruplarında özünü sığorta məşqləri daxil edilir. Özünü vurma praktikantlara 
atışlardan sonra yıxılmağın təhlükəsiz yollarını öyrənməyə kömək edir. 
Cüdo güləşçiləri və akrobatik məşqlər üçün vacibdir. Onların əksəriyyəti güləş 
üçün təkcə ümumi inkişaf deyil, həm də praktik əhəmiyyətə malikdir, xüsusən də 

---

hər cür salto kimi gimnastika hərəkətləri - yıxılma prosesində qruplaşma 
bacarıqlarını mənimsəməyə kömək edir, həmçinin yan çevirmə ("təkər") və əlaltı 
- güləşçi başıaşağı olanda öz bədəninə nəzarət etməyi öyrədirlər 
Qrup istiləşməni başa vuran kimi müəllim dərsə başlayır. Öyrənmə prosesi adətən 
aşağıda sadalanan bir və ya bir neçə ümumi qəbul edilmiş metoddan ibarətdir. 
1. Texniki hərəkətlərin nümayişi. Məşqçi əsas məqamları vurğulayaraq cüdo 
döyüşünün atışını, saxlama və ya digər texniki hərəkətlərini göstərəcək. Sonra 
gənc cüdoçular göstərilən texnikanı işləyəcək, müəllim isə müşahidə edib kömək 
edəcək. 
2. Xüsusi məşqlər. Xüsusi məşqlərin və texniki elementlərin yerinə yetirilməsinin 
məqsədi cüdo texnikasının texnikasını təkmilləşdirmək, fiziki gücü, sürəti, 
dözümlülüyü inkişaf etdirməkdir. 
3. Oyunlar. Kiçik uşaqlara cüdo öyrədərkən oyun məşqləri xüsusilə lazımdır. 
Məşqçilər çox vaxt oyunlardan gənc güləşçilərə həzz vermək və ya onların ümumi 
fiziki hazırlığını artırmaq üçün istifadə etməklə yanaşı, onlara xüsusi oyunlar 
vasitəsilə döyüş sənətinin müəyyən elementlərini, həmçinin cüdo güləşinin 
texniki hərəkətlərini öyrədirlər. 
4. Randori (pulsuz məşq). Randoridə tələbələr bir-birini atmağa çalışacaqlar. Bu, 
düşmənin ona qarşı yönəlmiş texnikalardan qaçmağa çalışacağı şəraitdə öyrənilən 
texniki hərəkətləri tətbiq etməyə çalışmaq üçün praktikada bir fürsətdir. 
Randoridə güləşçilərin bir-birinə müqavimət səviyyəsi müxtəlif ola bilər: 
aşağıdan maksimuma qədər. Hücum etmək üçün hər cəhd - uğurlu və ya uğursuz, 
güləş bacarıqlarını inkişaf etdirməyə kömək edir. 
Əgər bu məşq döyüşüdürsə, o zaman müqavimət səviyyəsini 
tənzimləməklə yanaşı, məşqçi bəzi tapşırıqlar da verə bilər (məsələn, müəyyən bir 
tutuş seçin, yaxınlarda öyrənilən atışı atmağa çalışın və s.).

---

Ədəbiyyat 
https://studwood.net/1124518/turizm/vrachebno_pedagogicheskiy_kontrol_zany
atiyah_dzyudov
  
https://sport.wikireading.ru/5367