Falsafa asoslari

yolg‘on
yolg‘on
0 ‘zbek tilida birlashtiruvchi mulohazalar «ammo», «lekin», «bi­
roq» kabi boglovchilar va boglovchilarsiz ohang vositasida ham 
tuziladi. Mantiqiy boglamalar konyunksiya belgisi «Л» (&) orqali 
ifodalanadi. Formulasi: Konyunktiv (birlashtiruvchi) mulohaza 
tarkibidagi oddiy mulohazalarni «р» va «q» shartli belgilari bi­
lan belgilasak, ular orasiga konyunksiya belgisini «Л» (&) qo'ysak, 
unda bu mulohaza p л q (p & q) formulasi orqali ifodalanadi. 
Konyunktiv mulohaza tarkibidagi oddiy mulohazalar chin yoki
227

---

yolg‘on bolishi mumkin. Tarkibidagi hamma oddiy mulohazalar 
chin bolsa, birlashtiruvchi mulohaza ham chin boladi. Boshqa 
hamma holatlarda esa yolg‘on boladi. Masalan, «Yolg‘on gapirish 
va o‘g‘irlik qilish jinoyatdir» mulohazasidagi birinchi oddiy gap 
«Yolg‘on gapirish jinoyatdir» chin bolmaganligi uchun bu mulo­
haza chin bolmaydi.
Ayiruvchi mulohaza 
deb «уо», «yoki», «yoxud» mantiqiy 
boglovchilar vositasida boglangan oddiy mulohazalarga aytila- 
di. Bu boglovchilar ikki oddiy mulohaza, bir qancha predikatlar 
yoki bir qancha subyektlarni bir-biridan ayirib turadi. Masalan: 
«Nodira ingliz tilini yoki nemis tilini yoki ispan tilini o'rganadi». 
«Konsertda birinchi yoki ikkinchi qatorda o‘tiramiz». Ayiruv­
chi (dizyunktiv) mulohazalar oddiy va qat’iy turlarga bolinadi. 
Oddiy ayiruvchi mulohaza tarkibidagi mulohazalardan biri yoki 
hammasi chin bolishi mumkin, qat’iy ayiruvchi mulohazada esa 
tarkibidagi mulohazalardan faqat bittasi chin boladi. Masalan: 
«A.Avloniy shoir yoki dramaturgdir». Bu — oddiy ayiruvchi mu­
lohaza. «Abdullayev musobaqada yo yutadi, yo yutmaydi». Bu
— qat’iy ayiruvchi mulohaza. Oddiy dizyunksiya 
«v», 
qat’iy di- 
zyunksiya «V» belgisi bilan ifodalanadi. Oddiy dizyunktiv mu­
lohaza p v q formulasi bilan, qat’iy dizyunktiv mulohaza p v q
formulasi bilan belgilanadi.
p
q
Pvq
p y q