Falsafa asoslari

1. 
Umumiy tasdiq mulohazalar. 
Ular bir vaqtning o‘zida ham 
umumiy, ham tasdiq bolgan fikrni ifodalaydi. Masalan, «Hamma
223

---

talabalar mantiq ilmini o‘rganadilar». Bu mulohaza lotin alifbo- 
sidagi A harfi bilan belgilanadi va «Hamma S — P dir» formulasi 
orqali ifodalanadi.
2. Umumiy inkor mulohazalar 
bir vaqtning o‘zida ham umu­
miy, ham inkor bolgan fikrni ifodalaydi. Masalan, «Hech bir 
ishbilarmon rejasiz ish yuritmaydi». Bu mulohaza «Hech bir S
— P emas» formulasi orqali ifodalanadi va lotincha E harfi bilan 
belgilanadi.
3. Juziy tasdiq mulohazalar 
bir vaqtning o‘zida ham juziy, ham 
tasdiq fikrni ifodalaydi. Masalan, «Ba’zi talabalar mas’uliyatli». 
U lotincha 
I 
harfi bilan belgilanadi va «Ba’zi S—Pdir» formulasi 
orqali ifodalanadi.
4. Juziy inkor mulohaza 
bir vaqtning o‘zida ham juziy, ham 
inkor bolgan fikrni ifodalaydi. Masalan, «Ba’zi talabalar tartib- 
li emas». Uning formulasi «Ba’zi S—P emas» bolib, lotincha 
О
harfi bilan belgilanadi.
Ajratib ko‘rsatuvchi va istisno qiluvchi mulohazalar. 
Shunday 
mulohazalar borki ularda nimadir ajratib ko‘rsatiladi yoki istisno 
qilinadi. «Guruhimiz talabalaridan faqat 4 kishi musobaqada 
qatnashadi». Bu ajratib ko'rsatuvchi mulohazadir. «Davrada ya- 
qinlarimdan, boshqa hamma bor edi». Bu istisno qiluvchi mulo­
hazadir.
Predikatning mazmuniga ko‘ra oddiy mulohaza turlari. 
Ular 
quyidagilardan iborat: atributiv mulohazalar, mavjudlik (ekzisten- 
sial) mulohazalari va munosabat (relyativ) mulohazalari. 
Atributiv
(sifat va xususiyat) mulohazalarda 
biror xususiyatning predmetga 
xosligi yoki xos emasligi aniq, qat’iy ko‘rsatiladi. Shuning uchun 
atributiv mulohazalarni birorta predmetning sinfga kirishi (man- 
subligi) yoki kirmasligi (mansub emasligi) haqidagi mulohaza deb 
ta’riflasa boladi. Masalan, «Hamma daraxtlar o‘simliklardir» va 
«Hech bir o‘simlik hayvon emas».
Ikkita, uchta va hokazo predmetlar o‘rtasida muayyan mu- 
nosabatlarning bolishi yoki bolmasligini ifodalagan mulohaza- 
larga