Falsafaning asosiy yo`nalishlari, fanlar tizimidagi o`rni va vazifalari Reja



Yüklə 1,94 Mb.
səhifə29/89
tarix17.10.2022
ölçüsü1,94 Mb.
#65304
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   89
Falsafaning asosiy yo`nalishlari, fanlar tizi

Хayot nima? Borliqning eng murakkab shakllaridan biri hayot va uning mohiyati haqida to`xtalaylik. Biz hayot ekanmiz, olamni bilamiz. Хayotning xilma-xil turlari, shakllari borki, ular borliqning moddiy shaklini harakatga keltirishda, boshqarishda asosiy o`rin tutadi. Хayotning eng murakkab shakli inson hayotidir. Bu inson ruxiyati, ongi, tafakkuri bilan chambarchas bog`langan. Har bir odamga bir marotabagina hayot kechirish imkoniyati berilgan. Insonning qadr-kimmati shu hayotni qanday o`tkazganligi bilan ulchanadi.
Odamning tabiati va hayoti u yashayotgan jamiyatdagi ijtimoiy muxitga ham bog`liq. Farovon jamiyatda insonlar ham farovon hayot kechirishadi. Јashshok jamiyatda esa kashshoklik tomir otadi. Demak, jamiyatimizni kanchalik farovon qilsak, unda yashaydigan insonlarning, kelgusi avlodlarimizning hayoti ham shunchalik baxtli va farovon bo`ladi.
Хayotning vujudga kelishi va mohiyati haqida xano`zgacha olimlar bir nuqtai nazarga kelishmagan. Har bir insonning hayoti takrorlanmas va o`ziga xosdir. Balki stanokning bir detali o`rniga boshqa detalni qo`yish bilan natija o`zgarmas yoki bir ishchining o`rniga boshqa ishchini qo`yish bilan stanok to`xtab qolmas. Ammo bir otaning o`rnini boshqa ota, bir do`stning o`rnini boshqa do`st bola olarmikin? Shunday ekan, har bir odam takrorlanmas va o`z o`rnida qadrli. Insonni, uning hayotini qadrlash muxim ijtimoiy vazifadir.
Insonning yaxshi hayot kechirishi, bir tomondan, u yashayotgan jamiyatga bog`liq bo`lsa, ikkinchi tomondan, tabiiy muxitga bog`liq. Butun tarixiy taraqqiyot davomida inson bilan tabiat o`rtasidagi munosabat takomillashib borgan. Inson tabiiy muxitsiz, suv, xavo, kuyosh va to`proksiz yashay olmaydi. Bu unsurlar uning tirikchiligini ta’minlaydi. Bunday qulay sharoit inson uchun faqat Yer sharida mavjuddir.
Yerning hayot tarqalgan qismi biosfera deb ataladi. Biosfera tirik organizmlarning hayot kechirish muxitidir. Agar Yer shari Јuyoshga yaqinroq joylashganida, yer yo`zasidagi harorat kotarilib ketgan bo`lar edi va oqibatda yerdagi namlik, suv yuqolar edi. Agar u Јuyoshdan o`zokda joylashganida, yer yo`zasidagi harorat pasayib, hamma joy mangu mo`zlik bilan koplanar edi. Хullas, har ikkala holatda ham yer yo`zasida hayotning paydo bo`lishiga imkoniyat yuqolgan bo`lardi. Yana boshqa holni olaylik: Јuyosh sistemasi Galaktika markaziga yanada yaqinroq joylashganda edi, yer yo`zasida kuchli gravitatsiya ta’sirida narsalarning vazni og`irlashib, insondek murakkab jonzodning, balki umuman hayotning paydo bo`lishiga sharoit bo`lmagan bo`lar edi. Aksincha, Јuyosh sistemasi Galaktikamiz markazidan hozirgiga nisbatan chetda joylashganda ham, gravitatsiya kuchining zaifligi ayrim ximiyaviy va biologik jarayonlarning ro`y berishiga xalakit bergan bo`lar edi. Buning oqibatida yer yo`zasida hayot paydo bo`lmas edi. Demak, inson o`zi uchun eng qulay bo`lgan joyda yashaydi va bunga shukur qilsa arziydi.
Insonning tabiiy muxitga ta’siri qadimgi davrlarda uta kuchsiz bo`lgan. Davrlar o`tishi bilan inson qulida qudratli kuch va kuvvat manbalari to`plangach, uning tabiatga ta’siri sezilarli darajada o`zgara boshladi. Inson atrof-muxitni ifloslantirib, biosferadagi tabiiy muvozanatni izdan chiqara boshladi.
Bu masalaning yechilishi insonning aql-idrok kuchi bilan bog`langandir. Inson aql-idrokining olamga ta’sir ko`rsatish chegarasi noosfera deb ataladi. Inson o`zligini anglamas ekan, uning sayyoramizga xaloqatli ta’siri kuchaygandan kuchayib, oxir-oqibatda uning o`zini ham xalokatga olib borishi mumkin, degan ilmiy bashoratlar bor. Haqiqatan ham inson faoliyati aql-idrok bilan oqilona boshqarilmas ekan, u yer yo`zining xalokatini tezlashtirishi muqarrardir.



Yüklə 1,94 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   89




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin