Fan nomi: Konchilik korxonalari elektr ta„minoti va elektrlashtirish Ma‘ruza mashg‘ulotini olib boradi
Bugungi kunda energetika holatining tahlili va kelajak energetikasi
Yüklə 465,61 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nazorat savollari
|
1.2. Bugungi kunda energetika holatining tahlili va kelajak energetikasi
Bugungi rivojlanish bosqichida elektr energiyasiga bo„lgan ehtiyojni qondirish, mavjud elektr stansiyalar va tarmoqlarni modernizatsiya va rekonstruksiya qilish, yuqori samarali energiya ishlab chiqarish texnologiyalari asosida yangi ishlab chiqarish ob‟ektlarini qurish, elektr energiyasini hisobga olish tizimini takomillashtirish, qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanishni rivojlantirish hisobiga yonilg`i-energetika resurslarini diversifikatsiyalash elektr energetika sohasining asosiy maqsadi hisoblanadi. 2021 yilgacha energetikani rivojlantirishning barcha sohalariga tegishli 52 ta investitsiya loyihasini amalga oshirish ko„zda tutilgan. Respublika elektr energetikasi xaqli ravishda O‟zbekiston iqtisodiyotining asosiy tarmoqlari tarkibiga kiradi. U yirik ishlab chiqarish va ilmiy-texnik imkoniyati bilan iqtisodiyotning rivojlanishi va xalq farovonligiga salmoqli hissa qo„shib kelmoqda. Energetika vazirligi elektr energetika sohasidagi maxsus vakolatli organ bo`lib, respublika iqtisodiyoti tarmoqlari va aholisini markazlashtirilgan holda elektr energiyasi bilan ta‟minlaydi, shuningdek respublikaning bir qator shaharlaridagi sanoat va kommunal-maishiy iste‟molchilariga issiqlik energiyasini yetkazib beradi. Ishlab chiqarish texnologik jarayonining, elektr energiyasini taqsimlash va iste‟mol qilishning o„ziga xosligi jamiyat tarkibiga kiruvchi elektr stansiyalar, magistral va taqsimlovchi elektr tarmoqlarini markazlashtirilgan holda boshqarishni saqlash zarurligini taqozo etadi. Elektr energiyasini hosil qiluvchi korxonalardan umumiy uzunligi 8,8 mingdan ortiq bo„lgan 220-500 kV quvvatli magistral elektr tarmoqlari orqali hududiy elektr tarmoqlari korxonalariga elektr energiyasini yetkazib berish ishlari “O‟zelektrtarmoq” unitar korxonasi tomonidan amalga oshiriladi. Elektr energiyasini respublika iste‟molchilariga sotish har bir hududiy tuzilmada aksionerlik jamiyati sifatida faoliyat ko„rsatuvchi 14 ta hududiy taqsimlash-sotish korxonalari tomonidan amalga oshiriladi. Korxonalar balansida umumiy uzunligi 226,2 ming kilometrdan ortiq elektr uzatish liniyalari va kuchlanishi 110 kV gacha bo`lgan kichik stansiyalar mavjud. Umumiy uzunligi 196 ming kilometrdan ortiq 0,4-6-10 kV kuchlanishli elektr tarmoqlari eng keng tarqalgan bo„lib, ular orqali elektr energiyasining ko„p qismi respublika iste‟molchilariga yetkazib beriladi. “O‟zbekenergo” AJ loyihalash, qurilish-montaj va sozlash ishlarini amalga oshiruvchi hamda elektr stansiyalari va tarmoqlarining asosiy va yordamchi uskunalarini ta‟mirlash va ulardan foydalanish bilan shug`ullanuvchi yagona ishlab chiqarish majmuasi hisoblanadi. Issiqlik energiyasi sohasidagi tadbirlarni amalga
oshirish bilan,
energobloklarning foydali ish koeffitsiyenti 60 foizgacha yetadigan yuqori samarali bug„-gaz va gaz-turbina qurilmalari asosida zamonaviy energiya ishlab chiqarish texnologiyalarini joriy etish imkonini beradi. Shuningdek, elektr energiyasini yetkazib berishni nazorat qilish va hisoblashning avtomatlashtirilgan tizimini joriy etish bilan respublikaning barcha hududida loyihani bosqichma-bosqich amalga oshirishni nazarda tutadigan elektr energiyasini hisoblash tizimini modernizatsiya qilish masalalariga alohida e‟tibor qaratilmoqda. Noan‟anaviy qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanishni rivojlantirish sohasida, Samarqand, Navoiy va Surxondaryo viloyatlarida quvvati 100 MVt dan bo„lgan quyosh elektr stansiyalarini hamda Navoiy viloyatida quvvati 102 MVt ga teng shamol elektr stansiyasini qurish rejalashtirilgan. Zamonaviy texnologiyalar va energiya tejovchi uskunalarni joriy etish bilan belgilangan dasturni amalga oshirish, elektr energiyasini yetkazib berish uchun maxsus yonilg`ining solishtirma sarfini 10 foizgacha qisqartirish bilan elektr energiyasini ishlab chiqarish samaradorligini sezilarli darajada oshirish, yoqilg`i energetika balansining diversifikatsiyasini qattiq yoqilg„ining ulushini 2016 yildagi 5,2 foizdan 2021 yilda 7,1 foizgacha ko„tarish bilan amalga oshirish va iste‟molchilarning ortib borayotgan elektr energiyasiga bo„lgan ehtiyojini qondirish imkonini beradi. O‟zbekiston o„z energetik resurslari hisobidan o„zining ehtiyojini to„liq ta‟minlovchi mamlakatlar qatoriga kiradi. Markaziy Osiyo Birlashgan energetika tizimidagi elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvatlarining deyarli 50% respublikaga tegishlidir. 2012-yilda elektr energiyasiga bo‟lgan ehtiyoj 59,3 mlrd kVt*soat tashkil qilgan bo‟lib, bu ko‟rsatgich 2019-yilda 66,7 mlrd kVt*soatga yetgan. Bundan ushbu davr mobaynida elektr energiyasiga bo‟lgan ehtiyoj 12%ga oshganligini ko‟rish mumkin. O‟z navbatida 2012-yilda ishlab chiqarilgan elektr energiya qiymati 52,9 mlrd kVt*soatga teng bo‟lgan bo‟lsa, 2019-yilga kelib 63.5 mlrd kVt*soat elektr energiya ishlab chiqarilgan. Ushbu raqamlar asosida 2012-yilda
ishlab chiqarilgan elektr energiya va unga bo‟lgan talab 12%ga farq qilgan bo‟lsa, bu ko‟rsatgich 2019-yilga kelib 5%gacha qisqargan.
2020-yilda ishlab chiqarilgan elektr energiya hajmi 68,7 mlrd kVt*soat, iqtisodiyot taqmoqlarida is‟temol qilingan elektr energiyasi 42,7 mlrd kVt*soat, aholi tomonidan elektr energiyasining iste‟moli 14,4 mlrd kVt*soatni tashkil etishi kutilmoqda. Hozirgi kunda davlatimiz iqtisodiyotiga oid sohalarda keng qamrovli ijobiy islohotlarni olib borilayotganligi va buning natijasida iqtisodiyot tarmoqlaridagi ishlab chiqarish salohiyati yildan-yilga oshib borayotganligini kuzatish mumkin. Bu esa o‟z navbatida elektr energiyaga bo‟lgan talabni ham oshishiga olib keladi. Xususan, elektr energiyasining ishlab chiqarish va iste‟mol qilishning taxminiy dinamikasiga ko‟ra 2030-yilda iqtisodiyotga oid sohalar tomonidan iste‟mol qilinishi kutilayotgan elektr energiya qiymati 85 mlrd kVt*soatga yetishi yoki 2020-yilga nisbatan 99% oshishi kutilmoqda. Aholining elektr energiya iste‟moli esa 21,9 mlrd kVt*soatga teng bo‟lishi taxmin qilinyapti. 2030-yilga kelib elektr energiya ishlab chiqarish qiymati 120,8 mlrd kVt*soatni tashkil etishi yoki 2020-yilga nisbatan qariyb 80%ga oshish ehtimoli kutilyapti.
2019-yilgi elektr energetika tizimidagi yuklanishlar sarhisob qilinganda qish faslidagi maksimal va minimal yuklanish mos ravishda 10,4GVt va 8,1 GVtni tashkil etgan. Yoz faslida esa maksimal yuklanish 9,4GVt, minimal yuklanish esa 6,4 GVtga yetgan.
Energotizimning yuklanishi nafaqat kun davomida, balki yil
davomida ham
teng taqsimlanmagan. Hozirgi vaqtga kelib O‟zbekistondagi ishlab chiqarilayotgan elektr energiyaning 84,7% yoki 11GVt Issiqlik elektr stansiyalarida, 14,3% yoki 1,85 GVt gidro elektr stansiyalarida, qolgan 1% esa blok-stansiyalar ulushiga to‟g‟ri
keladi. Hukumatimiz tomonidan qabul qilingan “2020-2030 yillarda O`zbekiston Respublikasini elektr
energiya bilan
ta'minlash konsepsiyasi”ga ko‟ra 2030-yilga kelib IES (gaz)larda 13,4 GVt (45%), GESlarda 3,8GVt (13,1%), FESlarda 5 GVt (17,3%), SHESlarda 3 GVt(10,4), AESda 2,4GVt(8, 3), IES(ko‟mir)larda 1,7 GVt(5,9%) elektr energiya ishlab chiqarish ko‟zda tutilgan. Elektr energiyasini ishlab chiqarish, taqsimlash va iste‟mol qilish texnologik jarayonining o`ziga xosligi jamiyat tarkibiga kiruvchi elektrostansiyalar, magistral va taqsimlovchi elektr tarmoqlari bilan birgalikda markaziy boshqaruvni saqlashni taqozo etadi.
Elektr energiyasini hosil qiluvchi korxonalardan, umumiy uzunligi 8,8 ming kilometrdan ortiq bo„lgan 220 - 500 kV quvvatli magistral elektr tarmoqlari orqali hududiy elektr tarmoqlari korxonalariga elektr energiyasini yetkazib berish ishlari “O‟zelektrtarmoq” unitar korxonasi tomonidan amalga oshiriladi. Respublika iste‟molchilariga elektr energiyasini sotish har bir hududiy tuzilmada aksionerlik jamiyati sifatida faoliyat ko„rsatuvchi o„n to„rtta tarqatish-
sotish hududiy elektr tarmoqlari korxonalari tomonidan amalga oshiriladi. Korxonalar balansida umumiy uzunligi 226,2 ming kilometrdan ortiq elektr uzatish liniyalari va kuchlanishi 110 kVgacha bo`lgan podstansiyalar bor. Respublika iste‟molchilariga elektr eneregiyasini yetkazib berish asosan eng sertarmoq kuchlanishga ega 0,4-6-10 kVli uzunligi 196 ming kilometrdan ortiq bo„lgan elektr tarmoqlari orqali amalga oshiriladi. Issiqlik energiyasi sohasidagi tadbirlarni amalga oshirish energobloklarning foydali ish koeffitsiyenti 60 foizgacha yetadigan yuqori samarali bug„-gaz va gaz- turbina qurilmalari asosidagi zamonaviy energiya ishlab
chiqarish texnologiyalarini joriy etishi mkonini beradi. Rejalashtirilgan dasturni amalga oshirishda zamonaviy texnologiyalarni va energiya tejovchi tejamkor uskunalarni joriy etish bilan 10 foizgacha elektr energiyasini yetkazib berish uchun yoqilg`i sarfini kamaytirish hisobiga elektr energiyasini ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga hamda iste‟molchilarning elektr energiyasiga bo„lgan talabini qondirishga, yoqilg`i va energiya balansini diversifikatsiya qilishga erishiladi. Nazorat savollari: 1. O„zbekistonda energetikaning rivojlanish tarixi ? 2. Elektr stansiya turlari haqida ma‟lumot ? 3. O`zbekistonda nechta elektr stansiyalari bor va ularni o`rnatilgan quvvatlari qancha ? 4. Bugungi kunda energetika holatining tahlili va kelajak energetikasi ?
Yüklə 465,61 Kb. Dostları ilə paylaş:
|