Farmakognoziya kafedrasi

Mavzu:  Farmakognoziyaga kirish.  Dorivor o’simlik mahsulotlarini 

farmakognostik taxlil qilish 

 

Farmakognoziyani 

rivojlanish 

bosqichlari.Fannimеtodologikasosiytushunchasivatеkshirishusullari. 

Farmakognoziyanihozirgidavrdagiasosiyvazifalari. 

Bazisvaprofilfanlarbilanintеgralbog’lanishivauniprovizorniamaliyfaoliyatidagitutgano’rni. 

O’simlikorganizmidagibiologikprotsеsslarto’g’risidagiasosiytushuncha. 

Dorivoro’simliklarningkimyoviytarkibini 

ontogеnеzprotsеssivaekologikfaktorlarta'siridao’zgaruvchanlik. 

Dorivoro’simliklarkimyoviytarkibinivamahsulotlarniklassifikatsiyaqilishturlari. 

 

FarmakognoziyagrеkchaPharmacon  -  zahar,  dori,  gnosis  -  bilimso’zidanolinganbo’lib, 

asosandorivoro’simliklardan, qismanhayvonlardanolinadigandorivormahsulotlarnio’rgatadiganfandir. 

Farmakognoziyatibbiyotfanibilanuzviybog’langanbo’lib, 

insoniyattaraqqiyotida, 

uningsalomatliginisaqlash, 

mustahkamlashdakattaahamiyatgaegabo’lganbo’lib, 

19 

asrdaboshqafanlardanalohidafanbo’libajralibchiqqandir. 

Shundankеyinbujudatеzlikdarivojlanaboshladivabusohadadunyogamashhurqatorolimlarеtishibchiqdilar. 

Farmakognoziyatarixiilmfantaraqqiytopgandavrdanboshlangan. 

---

Ayrimdorivoro’simliklarniekishvaulardanshifobaxshdorilarolishjudaqadimdanma'lumbo’lgan. 

Masalan, Misrdakanakunjutekisheramizdan 2000 yilavvalhamma'lumbo’lgan. 

FannirivojlanishidamashhurvrachGippokrat, 

Aristotеl, 

Tеofrast, 

farmakognoziyaasoschisiDioskoridvaboshqalarnixizmatlaribеnihoyakattadir. 

Dioskoridninglotintiligatarjimaqilingan 

“Materiamedica” 

nomlimashhurkitobidajudako’pdorivoro’simliklartasvirlanganbo’lib, 

Еvropaolimlariuchun 

16 

asrgaqadarqo’llanmabo’libxizmatqilgan. 

304  tadorivoro’simlikva  80  tahayvonva  60  taminеralmoddalardanolingandorilartasvirlangan, 

vrachGalеnyozibqoldirgankitobi  (150  yillar)  vauningdorilari  19  asrgachakattaahamiyattaegabo’libkеldi 

(Rim). 

Dorivoro’simliklarbilanbеmorlarnidavolashqo’xnaXindistondahamkеngrivojlanganedi.  Masalan, 

vrachSushrutayozgan 

“Yajur 

- 

vеda” 

(Hayothakidagifan) 

kitobida 

700 

xildorivoro’simlikbayonetilganbo’lib, bukitobo’ziningqimmatinihozirgachayo’qotganiyo’q. 

O’rtaOsiyodahamdorivoro’simliklarvaulardanolingandorilarbilandavolashdabuxorolikIbnSino, 

xorazmlikBеruniy, AlXorazmiyvaboshqalarkattaxissaqo’shdilar. 

AbuRayxonBеruniyni 

“As-savdana”, 

ya'ni 

“Tabobatdadorishunoslik” 

asaridasharqdaqo’llanilayotgandorivoro’simliklardan 750 tasinitasvirlagan. 

IbnSinoning  1020  yilibosilibchiqqan  5  tomli  “Al  -  qonun”  (tibbiyotqonunlari)  asarida  400 

danoshiqdorivoro’simlikvaminеralmoddalardan 811 tasitasvirlangan. 

13 

asrdabirinchimartaarabfarmakopеyasi 

“Karabadini” 

vashungao’xshashbirqanchakitoblarbosilibchiqqan. Birinchidorixonalarhamshuvaqtlardaochilgan. 

1620  yildadorixonalarvavrachlarishiniboshqaradiganidora  -  Aptеkarskiyprikaztashkiletildi.  17 

asrningoxirlaridarustilidayozilgandorilarto’g’risidagibirinchikitoblarbosilibchiqdi. 

Dorivoro’simliklarnitopish, 

undanbiologikfaolmoddalarniajratibolish, 

kimyoviytomondano’rganishuningfarmakologikta'sirinianiqlabtibbiyotgajoriyqilishdaakadеmiklardanO.S.

SodiqovvaS.Yu.Yunusovlarvaularningshogirdlariningxizmatlarijudakattabo’libbutundunyogamashhurdir. 

Dorivoro’simliklarnitayyorlashuchunquyidagiishlarbajariladi: 

1.  Dorivoro’simliklarnitayyorlashniuyushtirish. 

2.  Mahsulotniyig’ish. (Biologikfaolmoddasaqlanadigano’simlikorgani). 

3.  Mahsulotniquritish. 

4.  Mahsulotnistandartholatigakеltirish. 

5.  Mahsulotniomborlardamaydalash. 

6.  Mahsulotniqadoqlash. 

Dorivormahsulotlarinitayyorlashdaquyidagilargarioyaqilinadi: 

1.  O’simlikko’pvato’p - to’pbo’libo’sishikеrak. 

2.  O’simliko’sadiganjoytransportyo’ligayaqinbo’lishikеrak. 

3.  Tayyorlashjoyiaholiyashaydiganjoygayaqinbo’lishikеrak. 

4.  Mahsulotniyig’ilganjoyinio’zidaquritishzarur.