O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA URTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
NAMANGAN
DAVLAT UNIVERSITETI
ONA TILI
Ma’ruza
matnlari
Muallif:
f.f.n., dots. M.Hamidova
2-qism
NAMANGAN – 2010
2
FE'L - SO'Z TURKUMI
R E J A:
I.
Fe'l – so'z turkumi haqida ma'lumot.
II.
O'timli va o'timsiz fe'llar.
III.
Fe'l nisbatlari.
1.
Aniq nisbat.
2.
O'zlik nisbati.
3.
Majhullik nisbati.
4.
Birgalik nisbati.
5.
Ortirma nisbat.
IV.
Bo'lishli va bo'lishsiz fe'llar.
V.
Fe'l zamonlari:
1.
O'tgan zamon fe'llari.
2.
Hozirgi zamon fe'llari.
3.
Kelasi zamon fe'llari.
VI.
Fe'l mayllari.
1.
Aniqlik (ijro) mayli.
2.
Buyruq-istak mayli.
3.
Shart mayli.
4.
Maqsad mayli.
VII.
Ko'makchi fe'llar.
VIII.
To'liqsiz fe'llar.
IX.
Fe'llarni yasalishi.
X.
Fe'llarning tuzililish jihatidan turlari.
I. FE'L SO'Z TURKUMI XAQIDA UMUMIY MA'LUMOT.
Predmetning ish-harakatini ifodalaydigan mustaqil so'zlar fe'l so'z turkumi
deyiladi.
Masalan: mashg'ulot boshlandi, topshiriq bajarildi.
Fe'l holat,
belgining yuzaga kelishi, o'zgarishi
kabi jarayonlarni ham
harakat sifatida ifodalaydi.
Masalan: Bolalar
dam olmoqda. Lolalar
qizardi.
Vatanimni
sevaman.
Morfologik jihatdan fe'lning bir qancha o'ziga xos xususiyatlari mavjud:
o'timli-o'timsiz, (kel-o'timsiz, o'qi-o'timli), bo'lishli-bo'lishsizlik (bor-borma), zamon
3
(o'qidi, o'qiyapti, o'qimoqchi), mayl (boray, borsa)
kabi kategoriyalari,
ravishdosh,
sifatdosh, harakat nomi kabi shakllari bor.
Shuningdek, fe'lda tuslanish sistemasi bor. Fe'l
gapda asosan,
kesim
vazifasida qo'llanadi.
