Fənn: Politologiya Fakültə: Aerokosmik Qrup: 2430a Tələbə: Teymur Mahmudov Müəllim: Solmaz Əliyeva

Milli Aviasiya Akademiyası


Sərbəst iş N-2

Fənn: Politologiya
Fakültə: Aerokosmik
Qrup: 2430a
Tələbə: Teymur Mahmudov
Müəllim: Solmaz Əliyeva
Mövzu: Milli təhlükəsizlik siyasəti

Yaxşı TSİd-i prinsiplərinə əsaslanan milli təhlükəsizlik siyasəti dövlət və əhalinin təhlükəsizliyini sağlam əsaslarla təmin edir. Milli təhlükəsizlik siyasətinin ən mühüm qazanclarından biri bu siyasəti hazırlayan zaman ortaya çıxan təhlükəsizliyə paylaşan baxış sayıla bilər. Milli təhlükəsizlik siyasətində ifadə edilən təhlükəsizliklə bağlı paylaşan dəyərlər qərar vermə prosesində razılaşmalara gətirir və dəyişən maraqlar və məqsədləri prioritetləşdirməyə kömək edir.

Milli təhlükəsizlik siyasətlərinin formalaşdırılması üçün dünyada qəbul edilmiş ümumi nümunə yoxdur və hər bir siyasət ölkənin xüsusi şəraitini əks etdirməlidir,lakin ümumilikdə mlilli təhlükəsizlik siyasəti dörd fərqli addım əsasında formalaşır: təşəbbüsün irəli sürülməsi;məsləhətləşmələr və siyasətin layihə halına salınması;siyasətin gözdən keçirilməsi və razılaşdırmalar; siyasətin qəbul edilməsi və cəmiyyətə yayılması.
Milli təhlükəsizlik siyasəti, dövlətin öz təhlükəsizliyini və vətəndaşların təhlükəsizliyini necə təmin etdiyini göstərən rəsmi sənəddir. O,təhlükəsizlik mühitinin ortaya çıxardığı təhlükə və risklərin ölkə tərəfindən necə başa düşüldüyünü müəyyən edir və dövlətin və əhalinin təhlükəsizliyini təmin edən zaman əldə rəhbər tutulan dəyərlər və prinsipləri müəyyən edir. O, ölkənin çoxtərərəfli baxışını ortaya qoymaq məqsədi güdür və bu baxışın əsasında milli təhlükəsizlik strategiyası və ya sektoraltı planlar kimi sənədlər hazırlanır. Milli təhlükəsizlik siyasəti vahid sənəd formasında ola bilər,lakin o həm də bir-biri ilə bağlı olan birləşmiş siyasəti təşkil edən mövcud sənədlər toplusunu da əks etdirə bilər. Milli təhlükəsizlik siyasəti özünün başlığı ilə yox, xidmət etdiyi məqsədə uyğun hazırlanır: o, plan,strategiya,konsepsiya, doktrina və oxşar adlar daşıya bilər. Milli təhlükəsizlik siyasəti hökümətin fəaliyyəti üçün rəhbər sənəddir: o qanun deyil,lakin onun həyata keçirilməsi təhlükəsizliyin təminatı, idarəetməsi və onun üzərində nəzarətin aparılması məqsədilə hüquqi sənədlərdə dəyişikliklər tələb edə bilər.Milli təhlükəsizlik siyasəti yaxşı idarəçilik prinsiplərinin təhlükəsizlik sektoruna tətbiq edilməsinə imkan yaradır.
Milli təhlükəsizlik siyasətləri ölkənin dəyərləri və maraqlarını,idarəetmə strukturlarını və qərar vermə proseslərini nəzərə alır və adətən dövlətin və onun əhalisinin gələcək təhlükəsizliyi ilə bağlı uzun müddətli baxışa istiqamətlənir. Milli təhlükəsizik siyasəti təkcə hakimiyyətdə olan hökümətin və başqa dövlət təsisatlarının fikrini əks etdirməməlidir,o həm də demokratik təmsilçilik və ya ictimai məsləhətləşmələr vasitəsilə ölkənin vətəndaşlarının da fikrini ifadə etməlidir.Milli təhlükəsizlik siyasəti, xüsusi hal kimi tələb yarandığı zaman və ya qanuni tələb nəticəsində hazırlana bilər,məsələn, konstitusiyaya uyğun olaraq və ya beynəlxalq sazişin ratifikasiya edilməsi nəticəsində ortaya çıxa bilər.
Milli təhlükəsizlik siyasətinə yaxşı TSİd-i çərçivəsində baxsaq, onun beş əsas məqsədə xidmət etdiyini görərik::
• Milli təhlükəsizlik üçün geniş baxış müəyyən edir və o vətəndaşların rəngarəng tələblərini cavablayır. Milli təhlükəsizlik siyasətləri,hökümətin bütün təhlükəsizliklə əlaqəli subyektlərinin fikir və təklifləri əsasında,eynilə qeyri-dövlət subyektləri kimi mülki cəmiyyət qrupları və ideal olaraq,beynəlxalq subyektlərin fikir və təklifləri əsasında dövlətin və vətəndaşların təhlükəsizliyinə yönəlmiş bütün təhlükələrlə bağlı geniş analiz tələb edir. Milli təhlükəsizlik siyasətləri vahid platformada daxili və xarici təhlükəsizlik təhdidlərini müzakirə etmək üçün imkan yaradır.
• Effektiv siyasət yürütmək üçün istiqamətlər verir. Milli təhlükəsizlik siyasətləri yaxın və uzun müddətli məqsədlərin köklü baxışları üzərində köklənmək üçün fərqli subyektlər tərəfindən siyasi addımlar və operativ qərarlar verilməsinə imkan yaradır. Beləliklə, milli təhlükəsizlik siyasəti mərkəzləşmiş siyasət qurma prosesi vasitəsilə bütün təhlükəsizlik subyektlərinin töhvələrini optimallaşdırmaqla təhlükəsizlik sektorunun effektivliyini gücləndirir: təhlükələrin,təhlükəsizlik sektoru daxilində və xaricindəki geniş saylı subyektlərdən cavab tədbirləri tələb etdiyi hallarda bu xüsusilə əhəmiyyətlidir.
• Təhlükəsizlik sektorunun hesabatlılığını və məhsuldarlığını artırır. Milli təhlükəsizlik siyasəti paylaşan dəyərlər və məqsədlərə uyğun olaraq vəsaitlərdən daha yaxşı istifadə etməyə imkan verir və eyni zamanda təkrar işlərin qarşısını alır və narazılıqları minimuma endirir. Bu cür hal təhlükəsizlik xərcləmələrini real və dayanıqlı edir və onları ölkənin başqa prioritetləri ilə balanslaşdırır. Milli təhlükəsizlik siyasəti, həmçinin iş qabiliyyətini ölçmək üçün zəruri olan aydın etalon irəli sürməklə hesabatlılığı da artırır.
• Təhlükəsizliyin təmin edilməsi ilə bağlı daxili konsensus qurur. Məsləhətli milli təhlükəsizlik siyasəti qurma prosesi ölkədaxili peşəkar,ictimai,siyasi və sektoraltı qrupların dialoq və əməkdaşlığına kömək edir və bu cür dialoq təhlükəsizliyin təmin ediıməsi,idarəetməsi və onun üzərində nəzarət üzrə əsas dəyərlərlə bağlı konsensus əldə etməyə kömək edir. Bu cür şəffaf və iştirakçı yanaşmalar dövlətin təhlükəsizlik qüvvələrinin fəaliyyətinə olan ictimai inamı artırır.
• Regional və beynəlxalq inam və əməkdaşlığı artırır. Ardıcıl,şəffaf və xalq tərəfindən paylaşan milli təhlükəsizlik siyasəti, regional və beynəlxaq tərəfdaşlara dövlətin müdafiə və təhlükəsizlik sahəsindəki dəyərləri,qayğıları və maraqları barədə mesaj göndərir və çox zaman regional və beynəlxalq əməkdaşlıq üçün xüsusi niyyətlər müəyyən edir: bu cür açıq xəbərləşmə münaqişənin qarşısını alır və beynəlxalq əməkdaşlığa sövq edir.