Fesil-12. indd

12.3.5. Sənaye siyasəti və davamlı inkişaf

Davamlı inkişaf üçün şəraitlərin yaradılmasında iqtisadiyyatın qeyri-neft sek-

torunun rəqabətə davamlılığın yüksəldilməsinə yönəlmiş sənaye siyasəti əsas rol 

oynamağa  başlayacaq.  Bu  siyasət  vergi  güzəştlərinin  verilməsini,  məqbul  faiz 

dərəcələri ilə onun maliyyə resurslarına, eləcə də xammal və aralıq materiallarına 

dünya qiymətlərindən baha olmamaq şərti ilə daxil olmasının genişləndirilməsi, 

qiymət  təhriflərinə  yol  verilməməsi  və  resursların  effektiv  istifadəsini 

tənzimləyəcək.  Qarşıya  qoyulmuş  məqsədlərin  həyata  keçirilməsi  üçün  tətbiq 

edilən iqtisadi siyasət alətlərinin effektivliyinə xüsusi əhəmiyyət vermək lazımdır. 

Borc kapitalına sadələşdirilmiş giriş özəl sahibkarlığın artımının katalizato-

ru qismində çıxış edə bilər. Amma, zəif bank vasitəçiliyi və mərkəzləşdirmənin 

yüksək dərəcəsi bank sistemini şəxsi sahibkarlığı dəstəkləməyə imkan vermir.

Azərbaycanda kreditlər üzrə pay hələ ki, 19% civarında qalmaqda davam edir. 

Əgər diqqəti başqa ölkələrin təcrübəsinə yönəltsək, onda qeyd etmək olar ki, 2004-

cü ildən 2011-ci ilə qədər davam edən dövr ərzində Türkiyədə kreditlər üzrə pay 

illik 36%-dən 17%-ə qədər - demək olar ki, iki dəfə azalmışdır. Rumıniyada bu 

rəqəm illik 27%-dən 13%-ə qədər azalmışdır. Litvada və Bolqarıstanda kreditlər 

üzrə paylar stabil olaraq çoxda yüksək olmayan səviyyədə 5-10% civarında qo-

runub saxlanılmışdır. Amma, özəl sektorun inkişafının stimullaşdırılması üzrə bu 

ölkələrin nəticələri bir qədər fərqlənir. Əgər Türkiyədə və Bolqarıstanda kreditlər 

üzrə payların azalması iqtisadiyyatın inkişafı ilə müşayiət olunurdusa, onda Lit-

vada özəl sektorun reaksiyası zəif  idi. Buna görə Azərbaycan xarici təcrübəni 

nəzərə  alaraq  və  mütləq  fərdi  sahibkarlığın  inkişafının  stimullaşdırılması  üzrə 

əlavə ölçüləri tətbiq etməklə kreditlər üzrə faiz siyasətini quracaq.

Bugün Azərbaycan ÜDM-i ilə münasibətdə kommersiya bankları tərəfindən 

verilmiş kreditlərin payı 25%-i ötmür (bununla yanaşı qeyd etmək lazımdır ki, 

2012-ci ildə qeyri-neft sektoruna kredit qoyuluşunun qeyri-neft ÜDM-inə nisbəti 

40%-i keçir). Müqayisə üçün, OESD ölkələrində verilmiş kreditlərin həcmi illik 

ÜDM səviyyəsini iki dəfə, Avropa Birliyində – 1,6 dəfə ötür; Cənubi Koreyada 

kredit verilməsinin həcmi təxminən ÜDM səviyyəsinə bərabərdir; Malayziyada 

isə ÜDM səviyyəsini 1,3 dəfə ötür. Müvafiq olaraq, hökumət qarşıda kreditlərin 

verilməsi həcmlərinin optimal nisbətinə nail olmağa cəhd edəcək.

---

387

Bunun üçün həmçinin bank sisteminin likvidliyi yüksəldilməlidir. Beynəlxalq 

Valyuta  Fondunun  fikrincə,  qısamüddətli  perspektivdə  banklar  və  kapital  lik-

vidliyinin  möhkəmləndirilməsi  iqtisadi  artımın  stimullaşdırılması  siyasətinin 

ölçülərinin diqqət mərkəzində olmalıdır (2010).

Neft ilə bağlı olmayan sahələrə əsaslanan artımın işə salınması üçün, inves-

tisiya ehtiyaclarının strukturunu dəyişmək lazımdır. Bu gün hasilat sahələri və 

infrastruktur demək olar ki, bütün investisiyaların 90%-ni təşkil edirlər. 2001-ci 

ildən 2011-ci ilə qədər əsaslı tikinti, ticarət və xidmətlər sektorlarına verilmiş 

kreditlərin payı, eləcə də istehlak kreditlərinin həcmi artıb. Bununla yanaşı, kənd 

təsərrüfatı,  energetika,  nəqliyyat  və  telekommunikasiya  kimi  sahələr  daha  az 

kredit almağa başladılar. Kənd təsərrüfatı sektorunun məşğulluq sayına görə li-

derlik etdiyinin nəzərə alsaq, kredit institutlarının diqqəti ilk növbədə bu sektora 

yönəlməlidir. Bununla yanaşı, kredit vermənin həcmlərində sənaye payının ar-

tımı ilə bağlı müsbət tendensiyasını qoruyub saxlamaq lazımdır. Emal sahələri, 

gələcək Azərbaycanın sabit inkişafının aparıcı qüvvələrindən biri olmalıdır.

Qeyri-neft  sektorunun  dinamik  inkişafının  əhəmiyyətli  amillərindən  biri, 

effektiv  institutların  mövcudluğudur.  Bu  baxımdan,  hökumətin  xüsusi  diqqəti 

dövlət hakimiyyət və idarəetmə orqanlarının potensialının artımına yönəldiləcək.

İstehsal və sosial infrastrukturun inkişaf səviyyəsi də iqtisadiyyatın qeyri-

neft sektorunun rəqabətə davamlılığına əhəmiyyətli təsir göstərir. Buna görə də, 

---

388

sənaye-istehsal və sosial infrastrukturun inkişafı üzrə  səylərin aktivləşdirilməsi, 

bütün  dövlət  inkişaf  proqramlarının  ən  açıq  elementlərindən  biri  olacaq. 

Xüsusi  olaraq,  şəkil  28  mövcud  su  təchizatı  və  kanalizasiya  sistemlərinin 

müasirləşdirilməsinin  davam  etdirilməsinin,  həmçinin  bu  baxımdan  kənd 

təsərrüfatı rayonlarına xüsusi diqqəti ayrılmasının zəruriliyini göstərir.