Filolog-studentlerdiń lingvistikalíq kompetenciyasín rawajlandíRÍw mexanizmin jetilistiriw haqqínda

operativlik
– túrli jaǵdaylarda bilimlerdi qollawǵa tayarlıq; 
d) 
beyimlesiwshilik 
– óz bilimlerin ózgergen jaǵdaylarda qóllaw usılların 
erkin tabıw qábileti. 
Islep shıǵılǵan «Qaraqalpaq tili hám ádebiyatın oqıtıw metodikası» páni 
arnawlı pán sıpatında sebepli onı oqıw baǵdarlamasınıń tipologiyasın pánge 
tiyisli túrdegi baǵdarlama sıpatında úyrenip shıǵıldı:
- keste túrindegi strukturaǵa iye baǵdarlama sıpatında belgiledik, sebebi 
oqıw materialı tákirarlawlarsız hám aldın ótilgenlerge qaytıwlarsız jaylastırılǵan;
- oqıw waqtında bir ret islep shıǵılatuǵın bir-biri menen tikkeley 
baylanısqan úzliksiz izbe-izlikti payda etedi. 
Baǵdarlamanıń ámeldegiden ózgesheligi jetilistiriw tiykarında islep 
shıǵılǵanı sebepli, «Qaraqalpaq tili hám ádebiyatın oqıtıw metodikası» páni bólim 
hám modullerge bólingen.
Modullerdıń 
hárbiri 
boyınsha 
studentlerdiń 
lingvistikalıq 
kompetenciyaların rawajlandırıwda neni biliwi hám mashqalanı sheshe alıwı, 
qanday tájriybelerdi iyelewi kerekligi kórsetilgen.
«Qaraqalpaq tili hám ádebiyatın oqıtıw metodikası» pániniń predmeti hám 
wazıypaları, Qaraqalpaq tili hám ádebiyatı páninen MBS hám oqıw baǵdarlaması, 
oqıw-metodikalıq kompleksleri menen tanıstıradı. Bunda pánniń hám oqıw-
normativ hújjetlerdiń áhmiyeti ashıp beriledi. Studentlerdiń lingvistikalıq 
kompetenciyaların rawajlandırıwda jańa texnologiyalar analiz etilgen. Bolajaq 
filolog-oqıtıwshı lingvistikalıq kompetenciyasın úyretiw procesin qanday 
rasionallastırıw 
múmkinligi 
kórsetilgen: 
oqıtıwshınıń 
lingvistikalıq 

---

110
kompetenciyasın úyreniwge tiyisli qızıǵıwshılıqtı rawajlandırıw boyınsha 
maqsetke muwapıq jumısları, motivler, mútajlikler hám tálim alıw usıllarınıń 
rawajlanıwına kómeklesetuǵın oqıtıwdıń jańa texnologiyaların kirgiziw esapq 
alınǵan. 
Islep 
shıǵılǵan 
oqıw 
baǵdarlama 
studentlerdiń 
lingvistikalıq 
kompetenciyaların rawajlandırıw wazıypasın úyrenedi, onıń zárúrligin 
zamanagóy mektepte júz bolıp atırǵan ózgerislerden modernizaciyalawdan kelip 
shıqpaqta. 
Biliwge tiyisli óz betinshe bilimlerin rawajlandırıwdiń tiykarǵı jolı oqıw 
iskerligin durıs shólkemlestiriw de jatadı. Solay eken, oqıtıwda tiykarǵı oqıw 
usılların ajıratıw kerek bolıp tabıladı. «Qaraqalpaq tili hám ádebiyatın oqıtıw 
metodikası» oqıw baǵdarlaması boyınsha studentlerdiń óz betinshe jumıslarındaǵı 
intellektual iskerlik usılları tómendegilerden ibarat edi: 
- materialdaǵı tiykarǵı tayansh punktlerdi ajıratıw, tekstti bólimlerge 
ajıratıw; 
- joba, tezisler, konspektler dúziw; 
- materialdıń logikalıq sxemasın dúziw, aqıbetli baylanısların ajıratıw; 
- ámeldegi sxema, diagramma, kestelerdi túsiniw; 
- tekst boyınsha kerekli anıqlamalardı yadlaw. 
Modullı oqıtıwda lekciya (shınıǵıw ) zárúrli oqıtıw forması esaplanıp, 
student jańa jaǵdaylardıń sheshimin óz betinshe tabadı. Bunnan tısqarı studentler 
ózlerin qızıqtırǵan máseleler boyınsha referatlar hám lekciyalar tayarlaydı, jańa 
materialdı analiz etiwdi úyrenedi. Bulardıń barlıǵı, studentlerdiń óz betinshe 
bilim alıwlarına hám lingvistikalıq kompetenciyasınıń rawajlanıwına járdem 
beredi. 
Joqarı oqıw orınlarında filolog-oqıtıwshı lingvistikalıq kompetenciyasın 
arnawlı rawajlandırıw sharayatların támiyinlewdiń tiykarı bolıp, ilimiy 
tiykarlanǵan oqıw baǵdarlamaların islep shıǵıw, sonıń menen birge, 
joybarlastırılǵan tálim maqsetine erisiwdi kepilleytuǵın nátiyjeli pedagogikalıq 

---

111
texnologiyanı tańlawǵa xızmet etedi. Bul proceste ámelge asırılıp atırǵan hárbir 
xızmet oqıw elementi sıpatında qaraladı. Al teoriyalıq hám ámeliy hám bilim 
beriw ushın zárúr bolǵan iskerlikti támiyinleytuǵın materiallar, oqıtıwshı hám 
studentlerdiń maqsetleri, oqıw materialı kólemi hám oqıw sharayatın baqlaw 
forma, qurallarınan ibarat baladı. 
Juwmaqlap aytqanda, filolog-oqıtıwshı lingvistikalıq kompetenciyasın 
rawajlandırıwshı texnologiyalar búgingi kúnde ayrıqsha áhmiyetke iye bolıp, 
olardı jetilistiriw hám natiyjeliligin támiyinlew arqalı unamlı nátiyjelerge erisiw 
múmkin, qala berse, kásiplik-metodikalıq kompetentligin rawajlandırıwda 
basqıshpa-basqısh támiyinlep beriwshi kontent esaplanadı. Student moduller 
menen islew procesinde oqıw-biliw iskerligi aldına qoyılǵan maqsetke óz 
betinshe tolıq erisedi. Oqıtılatuǵın pánlerdiń oqıw shınıǵıwı hám olardıń 
joybarların islep shıǵıw izertlewimiz tiykarı esaplanadı. Bul bolsa studentlerdi 
oqıw materialın nátiyjeli ózlestiriwlerin támiyinleydi.