Filologiya fakulteti

Mavzuning  o‘rganilish  darajasi.  Tilshunoslikda  so‘z  yasalishi  sohasi 

ancha yillardan beri o‘rganilib kelingan. O‘zbek tilida ham so‘z yasalishi bo‘yicha 

olimlar  tomonidan  bir  qancha  ishlar  amalga  oshirilgan  bo‘lib,  bu  ishlarda  so‘z 

yasash tiplari, strukturasi, so‘z yasash qoliplari, so‘z turkumlarida so‘z yasalishiga 

doir  tadqiqotlar  olib  borilgan.  Jumladan,  o‘zbek  tilida  so‘z  yasalishi  bo‘yicha 

o‘zbek  tili  grammatikasida,  turli  darslik  va  qo‘llanmalarda,  H.Ne’matov, 

A.G`ulomov, 

R.Rasulov, 

A.Hojiyev, 

Sh.Shahobiddinova, 

A.Berdialiyev, 

J.Muxtorov,  Sh.Rahmatullayev,  A.Nurmonov,  N.Mahmudov,  Sh.Mirzaqulov, 

Z.Akobirova,  Q.  Zokirov,  H.  Jamolxonov  kabi  olimlarning  qarashlari  mavjud. 

---

 

7

O‘zbek  tili  so‘z  yasalishi  bo‘yicha  ayniqsa  A.Hojiyevning  xizmatlari  beqiyosdir. 

Bu  borada  uning  bir  qancha  ilmiy  asarlari  yuzaga  kelgan.  Maktab  darslik  va 

qo‘llanmalarida  olimlar  o‘zbek  tilida  so‘z  yasalish  usullarini  beshta  deb 

ko‘rsatsalar,  ayrimlari  uchta,  ba’zi  ishlarda  hatto  ikkita  deb  ko‘rsatiladi.  Masalan, 

affiksatsiya  (morfologik)  usuli,  kompozitsiya  (sintaktik)  usul,  abbreviatsiya 

(so‘zlarni  qisqartirish)  usuli,  turkumdan  turkumga  ko‘chish  (semantik)  usuli, 

so‘zlarni  takrorlash  usuli  kabi.  Bular  asosida  yangi  so‘z  yasash  hodisasi  rus  tili 

qoliplari  asosida  shakllanganligi  ta’kidlanib,  hozirgi  kunda  ayrim  olimlar 

kompozitsiya  usulida  so‘z  yasalish  hodisasi  mavjud  ekanligini  inkor  etayaptilar. 

Bu haqda A.Hojiyevning maxsus qo‘llanmasi e’lon qilingan.