Fizika (Əsas fəNLƏR)

9.  Nitq mədəniyyəti və ədəbi dilin normalar sistemi.  Nitq 
mədəniyyəti  yüksək  inkişaf  səviyyəsinə  çatmış  dilin  müəyyən 
qanunauyğunluqları  ilə  tənzimlənən  sabitləşmiş  qaydalar  siste-
midir.  Nitq  mədəniyyətinin  normaları  –  şifahi  və  yazılı  nitq 
qaydaları.  Ədəbi  dilin  normaları  –  fonetik,  leksik,  qrammatik, 
üslubi, orfoepik və orfoqrafik normalar.  
10.  Ədəbi  tələffüz  və  onun  komponentləri.  Ədəbi  tələffü-
zün  komponentləri  –  orfoepik  normalar,  diksiya,  vurğu,  fasilə, 
intonasiya.  
11.  Ədəbi  dil  və  nitqin  fonetik  normaları.  Dilçilikdə  işlə-
nən norma termini hamı tərəfindən qəbul edilmiş qaydalar sistemi 
kimi.  Fonetik  norma  dil  üçün  məqbul  sayılan  bütün  fonetik 
vasitələrdən  (dilin  səslərindən,  heca  sistemindən,  əlifbasından, 
fonetik  qanun  və  hadisələrindən)  şifahi  və  yazılı  nitqdə  istifadə 
edilməsi deməkdir. 
12.  Sait  və  samit  fonemlər  sistemi.  Saitlərin  vokal  (musi-

---

 
131 
qili),  samitlərin  konsonant  (küylü)  olması,  saitlərin  heca  yaradan 
səslər  olduğu,  uzun  və  qısa  tələffüzü,  samitlərin  kar  və  cingil-
tililiyi,  səs  və  fonem  anlayışının  fərqi,  sait  və  samit  səslərin 
tələffüzü  və  yazılış  qaydaları  –  orfoepik  və  orfoqrafik  qaydalar 
kimi məsələlər nitqin fonetik normalarıdır.