Fizika” fani bo’yicha
Yüklə 3,46 Mb.
|
VIII. testAtom fizikasi: +Atom va u bilan bog‘lik hodisalar fizikasini o‘rganuvchi fan; - Atom yadrosini tuzilishi xossalari va bir - biriga aylanishlarini o‘rganadi; - mikrozarrachalar va ulardan tashkil topgan sistemalarning harakat qonunlarini bayon etish usullarini ifodalovchi zamonaviy nazariya; - makrozarrachalar va ulardan tashkil topgan sistemalarning harakat qonunlarini bayon etish usullarini ifodalovchi zamonaviy nazariya; Yadro fizikasi-: -Atom va u bilan bog‘lik hodisalar fizikasini o‘rganuvchi fan; +Atom yadrosini tuzilishi xossalari va bir - biriga aylanishlarini o‘rganadi; - mikrozarrachalar va ulardan tashkil topgan sistemalarning harakat qonunlarini bayon etish usullarini ifodalovchi zamonaviy nazariya; - makrozarrachalar va ulardan tashkil topgan sistemalarning harakat qonunlarini bayon etish usullarini ifodalovchi zamonaviy nazariya; Kvant fizikasi-: -Atom va u bilan bog‘liq hodisalar fizikasini o‘rganuvchi fan; -Atom yadrosini tuzilishi xossalari va bir - biriga aylanishlarini o‘rganadi +mikrozarrachalar va ulardan tashkil topgan sistemalarning harakat qonunlarini bayon etish usullarini ifodalovchi zamonaviy nazariya - makrozarrachalar va ulardan tashkil topgan sistemalarning harakat qonunlarini bayon etish usullarini ifodalovchi zamonaviy nazariya Atomning birinchi nazariy Tomson modeli: +Atom musbat elektr zaryadi bilan bir tekis zaryadlangan sferadan iborat bo’lib ichiga elektron joylashgan sferani yigindi musbat zaryadi elektron zaryadiga teng bo’lib, atom 1 butun holatda elektron neytral massasi butun hajm bo’yicha tekis taqsimlangan -Atom markazida uning deyarli butun massasi yig‘ilgan musbat zaryadli yadro joylashgan bo‘lib, elektronlar atom ichida tinch turmasdan ular yadro atrofida xuddi quyosh atrofida planetalar aylangani singari harakatlanadi -Atom uning asosiy massasini tashkil etgan yadro va uning atrofida qandaydir traektoriyaga ega bo’lgan orbita bo’ylab harakatlanuvchi elektronlardan iborat - Elektronlar traektoriyalarning ichida ehtimoli katta bo’lgan traektoriya elliptik traektoriyadir Atomning yadroviy planetar Rezerford modeli: -Atom musbat elektr zaryadi bilan bir tekis zaryadlangan sferadan iborat bo‘lib ichiga elektron joylashgan Sferani yig‘indi musbat zaryadi elektron zaryadiga teng bo‘lib, atom 1 butun holatda elektron neytral massasi butun hajm bo’yicha tekis taksimlangan +Atom markazida uning deyarli butun massasi yig’ilgan musbat zaryadli yadro joylashgan bo’lib, elektronlar atom ichida tinch turmasdan ular yadro atrofida xuddi quyosh atrofida planetalar aylangani singari harakatlanadi -Atom uning asosiy massasini tashkil etgan yadro va uning atrofida qandaydir traektoriyaga ega bo’lgan orbita bo’ylab harakatlanuvchi elektronlardan iborat -Elektronlar traektoriyalarning ichida extimoli katta bo’lgan traektoriya elliptik traektoriyadir Hozirgi zamon atom tuzilish modeli: - Atom musbat elektr zaryadi bilan bir tekis zaryadlangan sferadan iborat bo’lib ichiga elektron joylashgan sferani yigindi musbat zaryadi elektron zaryadiga teng bo’lib, atom 1 butun holatda elektron neytral massasi butun hajm bo’yicha tekis taqsimlangan - Atom markazida uning deyarli butun massasi yig’ilgan musbat zaryadli yadro joylashgan bo’lib, elektronlar atom ichida tinch turmasdan ular yadro atrofida xuddi quyosh atrofida planetalar aylangani singari harakatlanadi +Atom uning asosiy massasini tashkil etgan yadro va uning atrofida qandaydir traektoriyaga ega bo’lgan orbita bo’ylab harakatlanuvchi elektronlardan iborat Elektronlar traektoriyalarning ichida extimoli katta bo’lgan traektoriya elliptik traektoriyadir N Borning birinchi postulatasi (turgun holatlar): -atom yoki undagi elektronlar statsionar (turg’un) holat deb ataluvchi holatda uzoq vaqt bo’ladi bu holatlarda bo’lgan elektronlarning harakat qilishiga qaramay, atom yoki undagi elektron o’zidan energiya chiqarmaydi (nurlanmaydi) va yutilmaydi +atom eki undagi elektron bir statsionar holatga, ikkinchi statsionar holatga o’tganda o’zidan chastotali nur chiqaradi yoki yutadi -biror bir orbita bo’ylab yadro atrofida harakat qilayotgan elektronning implus momenti (harakat momenti) Plank doimiysiga karralidir NBorning ikkinchi postulati (chastotalar qoidasi): -atom yoki undagi elektronlar statsionar (turg’un) holat deb ataluvchi holatda uzoq vaqt bo’ladi bu holatlarda bo’lgan elektronlarning harakat qilishiga qaramay, atom yoki undagi elektron o’zidan energiya chiqarmaydi (nurlanmaydi) va yutilmaydi +atom eki undagi elektron bir statsionar holatga, ikkinchi statsionar holatga o’tganda o’zidan chastotali nur chiqaradi yoki yutadi -biror bir orbita bo’ylab yadro atrofida harakat qilayotgan elektronning implus momenti (harakat momenti) Plank doimiysiga karralidir NBorning uchinchi postulat (orbitallarning kvantlash qoidasi): -atom yoki undagi elektronlar statsionar (turgun) holat deb ataluvchi holatda uzoq vaqt bo’ladi bu holatlarda bo’lgan elektronlarning harakat qilishiga qaramay, atom yoki undagi elektron o’zidan energiya chiqarmaydi (nurlanmaydi) va yutilmaydi -atom yoki undagi elektron bir statsionar holatga, ikkinchi statsionar holatga o’tganda o’zidan chastotali nur chiqaradi yoki yutadi +biror bir orbita bo’ylab yadro atrofida harakat qilayotgan elektronning impuls momenti (harakat momenti) Plank doimiysiga karralidir zarra- to‘lqin dualizmi: +barcha mikrozarrachalar korpuskulyar xususiyatiga ega bo’lishi bilan birgalikda to’lqin xususiyatiga xam ega bo’ladi -mikrozarrachalarning impuls va koordinatasi bir vaqtning o’zida katta aniqlik bilan o’lchab bo’lmaydi -to’rtta kvant soni bosh kvant soni (n = 1,2,3 ,N), orbital kvant soni (m l =0, 1,2,3... n-1), magnit kvant soni, spin kvant soni (S= ± 1/2) Geyzenberg (tengsizliklar) noaniqliklar munosabati: -barcha mikrozarrachalar korpuskulyar xususiyatiga ega bo’lishi bilan birgalikda to’lqin xususiyatiga xam ega bo’ladi +mikrozarrachalarning impuls va koordinatasi bir vaqtning o’zida katta aniqlik bilan o’lchab bo’lmaydi -to‘rtta kvant soni bosh kvant soni (n = 1,2,3 ,N), orbital kvant soni (m l =0, 1,2,3... n-1), magnit kvant soni spin kvant soni (S= ± 1/2) atomning energetik satxlarini xarakterlovchi kattaliklar: -barcha mikrozarrachalar korpuskulyar xususiyatiga ega bo’lishi bilan birgalikda to’lqin xususiyatiga xam ega bo’ladi -mikrozarrachalarning impuls va koordinatasi bir vaqtning o’zida katta aniqlik bilan o’lchab bo’lmaydi +to’rtta kvant soni bosh kvant soni (n = 1,2,3 ,N), orbital kvant soni (l =0, 1,2,3,n-1), magnit kvant soni, spin kvant soni Bosh kvant soni n = 1,2,3...N +asosan atomning diskret energetik satxlarini aniqlaydi -bu kvant soni bilan elektronning orbital impuls momenti aniqlanadi -orbital momentining (masalan: magnit maydon bilan) ruxsat etilgan vaqtda yo’nalish bo’yicha proeksiyasini aniqlaydi -elektronning xususiy impuls momenti (spinini) aniqlaydi: orbital kvant soni l = 0,1,2...n - 1 -asosan atomning diskret energetik satxlarini aniqlaydi +bu kvant soni bilan elektronning orbital impuls momenti aniqlanadi -orbital momentining (masalan: magnit maydon bilan) ruxsat etilgan vaqtda yo’nalish bo’yicha proeksiyasini anio’laydi -elektronning xususiy impuls momenti (sinish) aniqlaydi: Magnit kvant soni Ml= 0, ±1,±2,…± l -asosan atomning diskret energetik satxlarini aniqlaydi -bu kvant soni bilan elektronning orbital impuls momenti aniqlanadi + orbital momentining (masalan: magnit maydon bilan) ruxsat etilgan vaqtda yo’nalish bo’yicha proeksiyasini aniqlaydi -elektronning xususiy impuls momenti (sinish) aniqlaydi Spin kvant soni S=±1/2 -asosan atomning diskret energetik sathlarini aniqlaydi -bu kvant soni bilan elektronning orbital impuls momenti aniqlanadi -orbital momentining (masalan: magnit maydon bilan) ruxsat etilgan vaqtda yo’nalish bo’yicha proeksiyasini aniqlaydi +elektronning xususiy impuls momenti (sinish) aniqlaydi Spontan nurlanishi: +atomlarning o’z-o’zidan yuqori energetik holatlaridan pastki energetik holatlarga o’tishi natijasida xosil bo’ladigan nurlanish -atomlari (molekulalari, ionlari ) pastki energetik holatdan biror tashqi ta’sir (foton yutishi) natijasida ya’ni uyg’ongan holatlardan majburan o’tishidagi nurlanish -bunda ayrim moddalarning atomlarida shunday uyg’ongan holatlar borki, atomlar bu holatda uzoq vaqt bo’la oladilar -quyidagi shart bajariladigan usullarni amalga oshiradigan qurilma; Bunda majburiy nurlanish, majbur etuvchi nurlanish bilan kogerent bo’ladi Demak, quyunsimon jarayonda barcha atomlar chiqayotgan nurlanishning fizik prametr- lari (chastota, faza, tarqalish yo’nalishlari, qutublanish tekisliklari) bir xil bo’lgani uchun jismdan o’tayotgan nurlanishga olib keladi Natijada fotonlarning kuchli oqimi paydo bo’ladi majburiy nurlanish: -atomlarning o’z-o’zidan yuqori energetik holatlaridan pastki energetik holatlarga o’tishi natijasida xosil bo’ladigan nurlanish +atomlari (molekulalari, ionlari ) pastki energetik holatdan biror tashki ta’sir (foton yutishi) natijasida ya’ni uyg’ongan holatlardan majburan o’tishidagi nurlanish -bunda ayrim moddalarning atomlarida shunday uyg’ongan holatlar borki, atomlar bu holatda uzoq vaqt bo’la oladilar -quyidagi shart bajariladigan usullarni amalga oshiradigan qurilma; Bunda majburiy nurlanish, majbur etuvchi nurlanish bilan kogerent bo’ladi Demak, quyunsimon jarayonda barcha atomlar chiqayotgan nurlanishning fizik parametrlari (chastota, faza, tarqalish yo’nalishlari, turlanish tekisliklari) bir xil bo’lgani uchun jismdan o’tayotgan nurlanishga olib keladi. Natijada fotonlarning kuchli oqimi paydo bo’ladi metastabil holatlar: -atomlarning o’z-o’zidan yuqori energetik holatlaridan pastki energetik holatlarga o’tishi natijasida xosil bo’ladigan nurlanish -atomlari (molekulalari, ionlari ) pastki energetic holatdan biror tashki ta’sir (foton yutishi) natijasida ya’ni uyg’ongan holatlardan majburan o’tishidagi nurlanish +bunda ayrim moddalarning atomlarida shunday uyg’ongan holatlar borki, atomlar bu holatda uzoq vaqt bo’la oladilar -quyidagi shart bajariladigan usullarni amalga oshiradigan qurilma; Bunda majburiy nurlanish, majbur etuvchi nurlanish bilan kogerent bo’ladi Demak, quyunsimon jarayonda barcha atomlar chiqayotgan nurlanishning fizik parametrlari (chastota, faza, tarkalish yo’nalishlari, turlanish tekisliklari) bir xil bo’lgani uchun jismdan o’tayotgan nurlanishga olib keladi natijada fotonlarning kuchli oqimi paydo bo’ladi Lazer: -atomlarning o’z-o’zidan yuqori energetik holatlaridan pastki energetik holatlarga o’tishi natijasida xosil bo’ladigan nurlanish -atomlari (molekulalari, ionlari ) pastki energetic holatdan biror tashki ta’sir (foton yutishi) natijasida ya’ni uyg’ongan holatlardan majburan o’tishidagi nurlanish -bunda ayrim moddalarning atomlarida shunday uyg’ongan holatlar borki, atomlar bu holatda uzoq vaqt bo’la oladilar +quyidagi shart bajariladigan usullarni amalga oshiradigan qurilma; Bunda majburiy nurlanish, majbur etuvchi nurlanish bilan kogerent bo’ladi Demak, quyunsimon jarayonda barcha atomlar chiqayotgan nurlanishning fizik parametrlari (chastota, faza, tarqalish yo’nalishlari, turlanish tekisliklari) bir xil bo’lgani uchun jismdan o’tayotgan nurlanishga olib keladi. Natijada fotonlarning kuchli oqimi paydo bo’ladi Proton: +massasi elektron massasidan 1836,1 marta katta bo’lgan, elektr zaryadi esa elementar zaryadga e = 1,6*10-19kl spini esa S =1/2 ga teng bo’lgan musbat zaryadli turg’un elementar zarradir -massasi elektron massasidan 1838,6 olti marta katta bo’lgan, zaryadsiz, spin S = 1/2ga teng bo’lgan elementar zarradir -Proton va neytronlardan tashkil topgan bo’lib atom yadrosi shu zarralardan tuzilgan -yadro tarkibiga kiruvchi protonlar soni Z aniqlaydi, u Ze ga teng Z soni Mendeleev davriy jadvalidagi tartib nomerini ko’rsatadi -yadrodagi nuklonlar sonini, ya’ni proton va neytronlar yig’indi sonini ko’rsatadi Neytron: -massasi elektron massasidan 1836,1 marta katta bo’lgan, elektr zaryadi esa elementar daraja e = 1,6*10-19kl spini esa S =1/2 ga teng bo’lgan musbat zaryadli turg’un elementar zarradir +massasi elektron massasidan 1838,6 olti marta katta bo’lgan, zaryadsiz, spin S = 1/2ga teng bo’lgan elementar zarradir -Proton va neytronlardan tashkil topgan bo’lib atom yadrosi shu zaryadlardan tuzilgan -yadro tarkibiga kiruvchi protonlar soni Z aniqlaydi, u Ze ga teng Z soni Mendeleev davriy jadvalidagi tartib nomerini ko’rsatadi -yadrodagi nuklonlar sonini, ya’ni proton va neytronlar yigindi sonini ko’rsatadi Nuklon: -massasi elektron massasidan 1836,1 marta katta bo’lgan, elektr zaryadi esa elementar daraja e = 1,6*10-19kl spini esa S =1/2 ga teng bo’lgan musbat zaryadli turg’un elementar zarradir -massasi elektron massasidan 1838,6 olti marta katta bo’lgan, zaryadsiz, spin S =1/2ga teng bo’lgan elementar zarradir +Proton va neytronlardan tashkil topgan bo’lib atom yadrosi shu zaryadlardan tuzilgan -yadro tarkibiga kiruvchi protonlar soni Z aniqlaydi, u Ze ga teng Z soni Mendeleev davriy jadvalidagi tartib nomerini ko’rsatadi -yadrodagi nuklonlar sonini, ya’ni proton va neytronlar yig’indi sonini ko’rsatadi yadro zaryadi: -massasi elektron massasidan 1836,1 marta katta bo’lgan, elektr zaryadi esa elementar daraja e = 1,6*10-19 kl spini esa S =1/2 ga teng bo’lgan musbat zaryadli turg’un elementar zarradir -massasi elektron massasidan 1838,6 olti marta katta bo’lgan, zaryadsiz, spin S = 1/2ga teng bo’lgan elementar zarradir -Proton va neytronlardan tashkil topgan bo’lib atom yadrosi shu zaryadlardan tuzilgan +yadro tarkibiga kiruvchi protonlar soni Z aniqlaydi, u Ze ga teng Z soni Mendeleev davriy jadvalidagi tartib nomerini ko’rsatadi -yadrodagi nuklonlar sonini, ya’ni proton va neytronlar yigindi sonini ko’rsatadi yadroning massa soni A: -massasi elektron massasidan 1836,1 marta katta bo’lgan, elektr zaryadi esa elementar daraja e = 1,6*10-19kl spini esa S =1/2 ga teng bo’lgan musbat zaryadli turg’un elementar zarradir -massasi elektron massasidan 1838,6 olti marta katta bo’lgan, zaryadsiz, spin S = 1/2ga teng bo’lgan elementar zarradir -Proton va neytronlardan tashkil topgan bo’lib atom yadrosi shu zaryadlardan tuzilgan -yadro tarkibiga kiruvchi protonlar soni Z aniqlaydi, u Ze ga teng Z soni Mendeleev davriy jadvalidagi tartib nomerini ko’rsatadi +yadrodagi nuklonlar sonini, ya’ni proton va neytronlar yig’indi sonini ko’rsatadi yadroning neytronlar soni: -massasi eletron massasidan 1836,1 marta katta bo’lgan, elektr zaryadi esa elementar daraja e = 1,6*10-19kl spini esa S =1/2 ga teng bo’lgan musbat zaryadli turg’un elementar zarradir -massasi elektron massasidan 1838,6 olti marta katta bo’lgan, zaryadsiz, spin S = 1/2ga teng bo’lgan elementar zarradir -Proton va neytronlardan tashkil topgan bo’lib atom yadrosi shu zaryadlardan tuzilgan -yadro tarkibiga kiruvchi protonlar soni Z aniqlaydi, u Ze ga teng Z soni Mendeleev davriy jadvalidagi tartib nomerini ko’rsatadi +N =A-Z ga teng Izotoplar: +yadrodagi protonlar soni o’zgarmasdan qoladigan yadrolar guruhi -yadrodagi neytronlar soni o’zgarmasdan qoladigan yadrolar guruhi -massa soni o’zgarmasdan qoladigan yadrolar guruhi Izotonlar: -yadrodagi protonlar soni o’zgarmasdan qoladigan yadrolar guruhi +yadrodagi neytronlar soni o’zgarmasdan qoladigan yadrolar guruhi -massa soni o’zgarmasdan qoladigan yadrolar guruhi Izobarlar: -yadrodagi protonlar soni o’zgarmasdan qoladigan yadrolar guruhi -yadrodagi neytronlar soni o’zgarmasdan qoladigan yadrolar guruhi +massa soni o’zgarmasdan qoladigan yadrolar guruhi radioaktivlik: +yadroning o’z-o’zidan bir yoki bir necha zarralar chiqarish xodisasi -Radioaktiv yadrolarning o’zidan biror bir turdagi zarralarni chiqarib, boshqa yangi yadroga aylanish jarayoni -radioaktiv yemirilishga duchor bulayotgan yadrolar -radioaktiv yemirilishi natijasida xosil bo’lgan yadrolar radioaktiv emirilish: -yadroning o’z-o’zidan bir yoki bir necha zarralar chiqarish xodisasi +Radioaktiv yadrolarning o’zidan biror bir turdagi zarralarni chiqarib, boshqa yangi yadroga aylanish jarayoni -radioaktiv yemirilishga duchor bulayotgan yadrolar -radioaktiv yemirilishi natijasida xosil bo’lgan yadrolar birlamchi yoki ona yadro: -yadroning o’z-o’zidan bir eki bir necha zarralar chiqarish hodisasi -Radioaktiv yadrolarning o’zidan biror - bir turdagi zarralarni chiqarib, boshqa yangi yadroga aylanish jarayoni +radioaktiv yemirilishga duchor bo’layotgan yadrolar -radioaktiv yemirilishi natijasida xosil bo’lgan yadrolar ikkilamchi yoki qiz yadro: -yadroning o’z-o’zidan bir yoki bir necha zarralar chiqarish hodisasi -Radioaktiv yadrolarning o’zidan biror bir turdagi zarralarni chiqarib, boshqa yangi yadroga aylanish jarayoni -radiaktiv yemirilishga duchor bo’layotgan yadrolar +radiaktiv yemirilishi natijasida xosil bo’lgan yadrolar Radioaktiv yemirilish qonuni: +yemirilishga duchor bo’layotgan radiaktiv yadrolar soni eksponensial qonun bo’yicha kamayadi -boshlangich yadrolar soni ikki marta kamayishi uchun ketgan vaqt - radioaktiv emirilish doimiysiga teskari proporsional bo’lgan kattalik - radioaktiv moddalarning birlik vaqt ichidagi emirilishlar soni yarim yemirilish davri: -yemirilishga duchor bo’layotgan radioaktiv yadrolar soni ekspantatsiya qonun bo’yicha kamayadi + boshlang’ich yadrolar soni ikki marta kamayishi uchun ketgan vaqt - radioaktiv yemirilish doimiysiga teskari proporsional bo’lgan kattalik preparatning aktivligi: -yemirilishga duchor bo’layotgan radioaktiv yadrolar soni ekspantatsiya qonun bo’yicha kamayadi - boshlangich yadrolar soni ikki marta kamayishi uchun ketgan vaqt - radioaktiv yemirilish doimiysiga teskari proporsional bo’lgan kattalik +radioaktiv moddalarning bir vaqt ichidagi yemirilishlar soni α zarralarni yemirilish deb: + ogir yadrolarning o’z-o’zidan α zarralarini chiqarish jarayoniga aytiladi - yadrolarning o’z-o’zidan v+ yoki v - zarralarini chiqarish jarayoniga aytiladi -yadroning ko’zg’algan holatidan o’z-o’zidan g kvantlari chiqarish jarayoniga aytiladi γ -yemirilish deb: -og’ir yadrolarning o’z-o’zidan k zaryadlarini chiqarish jarayoniga aytiladi -yadrolarning o’z-o’zidan + yoki - zarralarini chiqarish jarayoniga aytiladi + yadroning ko’zgalgan holatidan o’z-o’zidan kvantlari chiqarish jarayoniga aytiladi β - yemirilish deb: -og’ir yadrolarning o’z-o’zidan k zaryadlarini chiqarish jarayoniga aytiladi. +yadrolarning o’z-o’zidan + yoki - zarralarini chiqarish jarayoniga aytiladi -yadroning qo’zg’algan holatidan o’z-o’zidan kvantlari chiqarish jarayoniga aytiladi kuchli ta’sirlashuv-: +nuklonlar orasidagi mustaxkam boglanishni xosil qiladigan yadroviy kuchlar bu bog’lanish elementar zarralar (mezonlar) orqali namoyon bo’ladi -elektromagnit maydon orqali zaryadlangan zarralarga o’zaro ta’siri fotonlar orqali namoyon bo’ladi -bu ta’sirda boshqa foton xamma zarralar ishtirok etadi hamda elementar zarralar (bozonlar) orqali namoyon bo’ladi -jismlar orasidagi butun olam tortishish qonuni orqali tushuntiriladi Namoyon bo’lish ob’yekti topilmagan elektromagnit ta’sirlashuv -: -nuklonlar orasidagi mustahkam bog’lanishni hosil qiladigan yadroviy kuchlar bu bog’lanish elementar zarralar (mezonlar) orqali namoyon bo’ladi +elektromagnit maydon orqali zaryadlangan zarralarga o’zaro ta’siri fotonlar orqali namoyon bo’ladi -bu ta’sirda boshqa foton hamma zarralar ishtirok etadi hamda elementar zarralar (bozonlar) orqali namoyon bo’ladi -jismlar orasidagi butun olam tortishish konuni orkali tushuntiriladi Namoyen bo’lish ob’ekti topilmagan kuchsiz ta’sirlashuv -: -nuklonlar orasidagi mustaxkam bog’lanishni xosil qiladigan yadroviy kuchlar bu bog’lanish elementar zarralar (mezonlar) orqali namoyon bo’ladi -elektromagnit maydon orqali zaryadlangan zarralarga o’zaro ta’siri fotonlar orqali namoyon bo’ladi +bu ta’sirda boshqa foton hamma zarralar ishtirok etadi hamda elementar zarralar (bozonlar) orqali namoyon bo’ladi -jismlar orasidagi butun olam tortishish qonuni orqali tushuntiriladi. Namoyon bo’lish ob’ekti topilmagan gravitatsion ta’sirlashuv -: -nuklonlar orasidagi mustaxkam bog’lanishni xosil qiladigan yadroviy kuchlar bu bog’lanish elementar zarralar (mezonlar) orqali namoyen bo’ladi -elektromagnit maydon orqali zaryadlangan zarralarga o’zaro ta’siri fotonlar orqali namoyon bo’ladi -bu ta’sirda boshqa foton hamma zarralar ishtirok etadi hamda elementar zarralar (bozonlar) orqali namoyon bo’ladi +jismlar orasidagi butun olam tortishish qonuni orqali tushuntiriladi Namoyon bo’lish ob’yekti topilmagan elektron qobiq: +bir xil bosh kvant soni (n) ga, lekin boshqa kvant sonlari har xil bo’lgan elektronlar majmuasi -bir xil bosh kvant soni (n) ga va orbital kvant soni (l), lekin magnit kvant soni (ml) har xil bo’lgan elektronlar majmuasi -atomda yoki kvant sistemasida to’rtta n,l,m,s bir xil kvant sonlariga ega bo’lgan ikkita elektron bitta elektron holtida bo’lishi mumkin emas elektron qobiqchalar: -bir xil bosh kvant soni (n) ga, lekin boshqa kvant sonlari har xil bo’lgan elektronlar majmuasi +bir xil bosh kvant soni (n) ga va orbital kvant soni (l), lekin magnit kvant soni har xil bo’lgan elektronlar majmuasi -atomda yoki kvant sistemasida to’rtta n,l,m,s bir xil kvant sonlariga ega bo’lgan ikkita elektron, bitta elektron holatida bo’lishi mumkin emas Pauli prinsipi -: -bir xil bosh kvant soni (n) ga, lekin boshqa kvant sonlari har xil bo’lgan elektronlar majmuasi -bir xil bosh kvant soni (n) ga va orbital kvant soni (l), lekin magnit kvant soni har xil bo’lgan elektronlar majmuasi +atomda yoki kvant sistemasida to’rtta n,l,m,s bir xil kvant sonlariga ega bo’lgan ikkita elektron, bitta elektron holatida bo’lishi mumkin emas Elektr dipoli deb qiymatlari teng, ishoralari turli bir - biridan L masofada joylashgan ikkita zaryaddan iborat sistemaga aytiladi Uning asosiy xarakteristikasi: Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|