Fiziokratlar oqimining nazariy qarashlari

Fransua Kesnening asosiy g'oyalari (1694–1774): – tabiiy qonunlar faoliyatini (biologiyadan) jamiyat sohasiga o'tkazdi va "tabiiy tartib" g'oyasini ilgari surdi. Bu g'oyaga ko'ra, iqtisodiyotning shaxsga bog'liq bo'lmagan o'ziga xos tabiiy qonuniyatlari mavjud. Iqtisodiyot erkin raqobat, bozor kuchlarining stixiyali o'yinlari va davlatning aralashmasligi asosida rivojlanadi; – ayirboshlash ekvivalentligi haqidagi ta’limotni ilgari surdi. Savdo boylik keltirmasligini, hech narsa ishlab chiqarmasligini ta'kidladi. Unda teng qiymatlar almashinuvi sodir bo'ladi. Tovarning qiymati ishlab chiqarish tannarxiga teng; – “sof mahsulot” nazariyasini ishlab chiqdi. Sof mahsulot - mahsulotning ishlab chiqarish xarajatlaridan oshib ketishi. U faqat qishloq xo'jaligida, tabiat kuchlari ta'sirida yaratilgan. Sanoatda sof mahsulot paydo bo'lmaydi va boylik yaratilmaydi; – unumli mehnat sof mahsulot yaratuvchi mehnat sifatida belgilandi; – jamiyat uch sinfga bo'lingan:

1) samarali sinf - fermerlar, qishloq xo'jaligi ishchilari (toza mahsulot yaratish); 2) yer egalari sinfi - toza mahsulotni tayinlash; 3) steril sinf -xizmat ko'rsatish va boshqa tarmoqlarda band bo'lgan sanoatchilar sinfi;

– kapitalni qishloq xo'jaligida ishlab chiqarish vositasi sifatida belgiladi. Aylanma tabiatiga ko'ra u kapitalni ikki qismga ajratdi: 1) dastlabki avanslar - xarajatlar qishloq xo'jaligi asboblari, binolar, chorva mollari uchun; 2) yillik avanslar-xarajatlar urug'lik, qishloq xo'jaligi ishlari, mehnat uchun. Dastlabki avanslar o'zlarining to'liq aylanmasini bir necha ishlab chiqarish tsikllarida (yillarda) amalga oshiradilar. Yillik avanslar bir ishlab chiqarish siklida (bir yil) qayta ishlanadi. Bu mohiyatankapitalning asosiy va aylanmaga bo'linishi .

Fransua Kesne iqtisodiy jadvali

• 1758 yilda Fransua Kesnening "Iqtisodiy jadval" asari nashr etildi (1-rasm). Qizig'i shundaki, u to'g'ridan-to'g'ri bosmaxonada Frantsiya qiroli Lui XV tomonidan terilgan. Fransua Kesne iqtisod fanida birinchi bo'lib ijtimoiy mahsulotning pul (qiymat) va tabiiy ko'rinishdagi harakatini ishlab chiqarish sohasida ham, muomalada ham o'rgandi. U moddiy ne'matlarni ishlab chiqarish va ularni amalga oshirishning uyg'un holda sodir bo'ladigan sharoitlarini aniqladi.