Suyaklarning o‘sishi. Embrional rivojlanish davrida skelet
xuddi biriktiruvchi to'qim alar singari hosil b o 'la boshlaydi. Bola
tug'ilguniga qadar biriktiruvchi to'qim alar to g ’avlar bilan almashi-
nadi, shundan keyingina sekin-asta tog'aylarning parchalanishi
boshlanadi va uning o'rniga suyak to'qim alari hosil bo'la boshlay
di. Suyaklanish jarayoni organizmning butun rivojlanishi davom i
da uzoq davom etadi. O 'savotgan organizmlarda uzun suyaklarning
uchlari - epifizlar uzoq muddat tog'avligicha qoladi.
Yosh-vangi suyaklar bo'yiga - uzunasiga ularning uchlari va
tanalari orasida joylashgan tog'aylar hisobiga o'sadi. Suyaklarning
o'sishini oxiriga kelib tog'aylar to 'liq suyak to'qim alari bilan alma-
shadi. Bolalarning suyaklarining o'sishi davomida uning tarkibida-
gi suvning miqdori kamayadi, mineral moddalarning miqdori esa
ortadi. Bu paytda organik moddalarning miqdori esa kamayadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Erkaklarda suyaklarning o'sishi 20-24 yoshga kelib tugaydi.
Bu vaqtda suyaklarning bo'yiga o'sishi tamomlanadi va ularning
tog'ayli qismlari to'liq suyak to'qim alariga aylanib b o ia d i. Ayol-
larda skeletning rivojlanishi 2 -3 - yil oldin tamom b o ia d i.
7. 3. Skeletning qismlari Gavda skeleti. Gavda skeleti um urtqalar pog'onasi va k o 'krak
qafasidan iborat b o ia d i.
Umurtqa pog‘onasi. Odamning umurtqa pog'onasi 3 3 -
34 um urtqaiardan tashkil topgan b o iib ; unda 7 ta umurtqadan
iborat bo'yin, 12 ta umurtqadan iborat ko'krak, 5 ta umurtqadan
iborat - bel, 5 ta umurtqadan iborat - dum g'aza va 4 -5 umurtqa
dan iborat - dum b o iim la ri farqlanadi. Voyaga yetgan odam larda
dum g'aza umurtqalari bitta dum g'aza suyagiga birikib ketsa, dum
umurtqalari - dum suyagiga birikadi.
Umurtqa pog'onasi tana uzunligini 40 % ni egallaydi va tana-
ning asosiy ustuni yoki tayanchi hisoblanadi. Umurtqalar teshigi
orqa miya joylashadigan umurtqa pog'onasi kanalini hosil qiladi.
Umurtqalarning o'sim talariga m uskullar kelib birikkan b o ia d i.
Umurtqalar oralig'ida tolali tog'aylardan iborat b o ig a n
umurtqalararo disklar joylashgan bo'lib. ular umurtqa pog'onasi-
ni harakatchanligini ta'm inlaydi. Yosh ulg'ayishi bilan disklarning
balandligi o'zgaradi.
Umurtqa pog'onasining suyaklanish jarayoni homilaning rivoj
lanish davridayoq boshlanadi. Tug'ilganidan keyin yangi suyakla
nish nuqtalari yuzaga keladi. Bolalar 14 yoshga yetgunicha faqat,
tananing o 'rta qismlaridagi umurtqalar suyaklashib b o ia d i. Boshqa
qolgan umurtqalarning suyaklanishi 21—23 yoshga kelib tugaydi.
1.5 yoshgacha umurtqa pog'onasi tekis o'sadi. 1.5 dan 3 yosh
gacha bo'yin va yuqorigi ko'krak umurtqalarining o'sishi nis
batan sekinlashadi, 10 yoshga kelib esa bel va ko'krakning pastki
umurtqalari jadal o 'sa boshlaydi.
200
www.ziyouz.com kutubxonasi
Yangi tug'ilgan bolalarda umurtqa pog'onasi to 'g 'ri, voyaga
yetgan odamlardagi kabi uning egilishlari boshlanadi va sekin-asta
rivojlana boshlaydi.
15-rasm.