Fiziologiyasi va gigiyenasi

Kichik qon aylanish doirasi. 
Yurakning o ‘ng qorinchasidan 
o ‘pka arteriyasi bilan boshlanadi, O 'p k a arteriyasi orqali vena qoni 
o 'p k a kapillarlariga olib boriladi. O 'pkada kapillarlar bilan o 'pk a 
alveolalari havosi orasida gazlar almashinuvi kechadi. O 'pkadan 
to ‘rtta o'p k a venalari orqali arterial qon chap boMmachaga qay- 
tariladi. Chap bo'lm achada qon aylanishining kichik doirasi tugay- 
di. Chap b o ‘lmachadan qon chap qorinchaga tushadi va qaysiki u 
yerdan katta qon aylanish doirasi boshlanadi.
Yurakning tuzilishi. 
Yurak ikkita b o im ach a va ikkita qorincha: 
to 'rtta kameradan iborat kovak organdir. Yurakning o 'ng va chap 
qismlari bir-biridan uzluksiz to 'siq bilan bo'lingan. BoMmacha- 
lardan qorinchalarga, qon to'siqlardan bo'lm acha va qorinchalar 
orasidagi teshiklardan o'tadi. Teshiklar klapanlar bilan jihozlangan 
boMib, ular faqat qorinchalar tom onga ochiladi. Klapanlar tuta- 
shuvchi tabaqalardan hosil bo'ladi va shuning uchun ham tabaqali 
klapanlar deb ataladi. Yurakning chap qismidagi klapanlar ikki ta­
baqali bo ‘lsa, o ‘ng tomondagisi uch tabaqalidir.
Chap qorinchadan aortaga va o 'n g qorinchadan o'pka arteri- 
yalariga chiqish joyida yarim ovsimon klapanlar joylashgan. Yarim 
ovsimon klapanlar qonni qorinchalardan aortaga va o 'p k a arteri- 
yasiga chiqishiga imkon beradi va qonni tomirlardan qorinchalarga 
qaytib kirishiga qarshilik ko'rsatadi.
Yurak klapanlari qonni faqat bir tom onga qarab harakatlanishini 
ta ’min etadi. boMmachalardan - qorinchalarga. qorinchalardan esa 
arteriyalarga.
Yurakning yuqorigi kengaygan qismini asos. qisqargan pastki 
qismini esa yurak uchi deb vuritiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Odam yuragining massasi 250 g dan 360 g gacha bo'ladi.
Yurak to 'sh suyagining orqasida qiyshiq yotadi. Uning asosi 
orqaga, yuqoriga va o'ngga yo'nalgan bo'Isa, uning uchi esa past- 
ga, oldinga va chapga yo'nalgan b o ‘ladi. Yurakning uchi ko'krak 
qafasining oldingi qismining V chap qovurg'alar orasida yotadi: 
ana shu yerda yurak qisqargan paytda yurak zarbi yoki turtkisi se- 
ziladi.
Yurakni devorlarining asosiy massasini kuchli m uskullar - mio- 
kard tashkil etadi va ular maxsus turdagi ko'ndalang talg 'ir mus- 
kul to'qim asidan iboratdir. Yurakning turli qismlarida miokard- 
ning qalinligi turlichadir. U bo'lm achalarda ancha nozik va yupqa 
(2-3 mm), chap qorincha esa jud a kuchli muskulli devorga ega, u 
hatto o 'n g qorinchaga nisbatan 2.5 martaga qalindir.
Yurak muskullarining asosiy massasi yurakka xos bo'lgan - ti- 
pik tolalar bilan nam oyon bo'ladi. ular yurak bo'lim larini qisqa- 
rishini ta'm in etadi. Ularning asosiy funksivasi - qisqaruvchanlik. 
Bu tipik ishchi yurak muskulaturasidir. Bundan tashqari, yurak 
muskullarida tipik tolalar ham mavjud. Yurakdagi qo'zg 'alish va 
uning bo'lm achalardan qorinchalarga o'tkazilishi atipik tolalarning 
faolivati bilan bog'liq.
Yurak muskullarining atipik tolalari qisqaruvchi tolalardan 
o'zining tuzilishi va fiziologik funksiyalari hamda xususiyatlari 
bilan farq qiladi. Ularda ko'ndalang talg'irligi ju da zaif k o ‘rinadi. 
Lekin yengil qo'zg'aluvchan va zararli ta'sirlarga juda turg'unlik 
xususiyatlari yuqoridir. M uskullarning atipik tolalarining yuzaga 
kelgan q o 'zg'alishni yurak bo'vlab o'tkazish xususiyati uchun uni