Fiziologiyasi va gigiyenasi

qilinishi (uchta bosqichning navbatlashuvi).
Donasiz leykotsitlar orasida juda qoramtir aylana yadroli vu- 
maloq hujayralar-limfositlar va katta o'lcham dagi noto’g 'ri shakl­
dagi yadrolar saqlovchi hujayralar -
monositlar
farqlanadi.
Donador leykotsitlar turli bo'yoqlarga turlicha munosabatda 
bo'ladi. Agar sitoplazma donachalari asosli (ishqoriy) bo'yoqlar 
bilan yaxshi bo'yaladigan bo'lsa, unda bunday shakldagi leykotsit­
lar -
bazofillar;
kislotali bo'yoqlar bilan bo'yaladigan bo'lsa. 
eozi-
272
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

nofillar
(eozin - kislotali bo‘yoq), agarda ularning sitoplazmasi 
neytral bo'yoqlar bilan bo ‘yaladigan b o ‘lsa. ular 
neyirofillar
deb 
yuritiladi.
Har xil shakldagi leykotsitlar orasida m a’lum darajadagi nisbat- 
lar mavjud. Turli shakllardagi leykotsitlarning foyizlarda qayd qi­
lingan nisbati 
leykotsitar form ula
deb ataladi.
6- jadval
Sog‘lom odam qonining leykotsitar formulas!
D onador leykotsitlar
D onasiz leykotsitlar
Bazofillar 
Eozinofillar
Netyrofillar
Lim fositlar
M onositlar
0 ‘zgarish chegarasi (% larda)
0-1 
3-5
57-73
25-35
3-5
(1 m m 3 qondagi mutloq miqdori)
35 -7 0
i 
140-350
4200-5250
1750-2450
350-560
Ayrim kasalliklar paytida, o ‘sha kasalliklarga xos b o ig a n ayrim 
leykotsitlar turlarining nisbati o'zgaradi. M asalan, gijjali invaziya- 
da eozinofillar soni ko'payadi, yallig'lanish paytida esa neytrofillar 
soni ortadi, sil kasalligi paytida esa ko'pchilik hollarda limfositlar 
miqdorini ortishi kuzatiladi.
K o‘pchilik hollarda kasallik davomida leykotsitar formula 
o ‘zgarib turishi mumkin.
Infeksion kasalliklarning o 'tk ir davrida, kasallik juda o g ir ke­
chadi va bu paytda, qonda eozinofillar uclirashi mumkin. Sog‘a- 
yish boshlanishi bilan esa, y a;ni kasalning holatini yaxshilangan- 
ligini k o ‘rsatuvchi belgilar koi'inm asdan turiboq mikroskop osti- 
da qondagi leykotsitlar miqdori aniq o'zgarishi mumkin, ayniqsa, 
ularning qondagi miqdori ovqatlangandan hamda o g ir jism oniy 
ish bajarganidan keyin ortadi. Ayniqsa, organizmda yallig'lanish 
jarayonlari borayotgan paytda ju d a jadal ortadi.
Voyaga yetgan odamlardagiga nisbatan vangi tu g ilg a n bolalar 
qonida leykotsitlarning miqdori k o ‘p, y a'n i 1 mm 3 qon tarkibida 
20 ming tagacha b o ia d i. Hayotning birinchi kunida leykotsitlar
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

soni 1 m m 5 qon tarkibida tug'ish paytida bo'lishi mumkin bo'lgan 
(bola to ’qimalaridagi parchalanish mahsulotlarini, to'qim alardan 
qo'yilgan qonlarni hisobiga) 30 minggacha ortishi mumkin.
Hayotning 2-kunidan boshlab leykotsitlarning soni kamaya 
boradi va 7-12 kunlikka kelib 10-12 minggacha tushadi. Bolalar 
qonida bunday miqdordagi qon 1 yosh davomida saqlanib qoladi. 
bundan keyin u asta-sekin yana kamaya boradi va 13-15 yoshga 
kelib qon tarkibidagi leykotsitlar soni voyaga yetgan odam lardagi 
leykotsitlar miqdoriga teng bo'ladi. Bola qancha yosh b o is a . uning 
qonida shuncha yetilm agan leykotsitlar k o 'p bo'ladi.
Leykotsitar formula ham o'zining yoshga oid xususiyatlari- 
ga ega. hayotning birinchi yilida limfositlarni yuqori miqdorda 
va neytrofiHarni kani m iqdorda saqlanishi bilan ajralib turadi va 
5 -6 yoshga kelib deyarli bir xil miqdorga tenglashadi. Shundan ke­
yin nevtrofillar foizi tinim siz ortadi. limfositlar foizi esa kamaya 
boradi.
Qon tarkibida neytrofillaming kam miqdorda saqlanishi ham- 
da ularning yetarlicha yetilmaganligi bolalarning yosh davrlarda 
ular organizmining infeksion kasalliklarga chalinuvchanligi bilan 
tushuntiriladi. Bolalar hayotining birinchi yilida yana neytrofillar- 
ning fagositar faolligi ham juda past bo'ladi.
Juda k o 'p turdagi leykotsitlarning hayotini davomiyligi 2 -4 kun. 
Leykotsitlar. odatda, qizil ilikda. taloqda va limfa tugunlarida hosil 
bo'ladi.