Fiziologiyasi va gigiyenasi

daqiqa­
lik hajm
deyiladi.
Bu k o ’rsatkichlar voyaga yetgan odamlarda o'zaro mos holda 
72 va 60 ham undan ko'proqni tashkil etadi.
Sistola paytida qorinchalardan haydalgan qon miqdorini va 
1 daqiqadagi yurakning qisqarish sonini bilgach, yurakning daqiqa­
lik hajmini aniqlash juda oson. Agar yurakning sistolik hajmi 
70 sm3 g aten g b o is a . yurakning qisqarish soni daqiqasiga 75 mar­
ta bo'lsa, daqiqalik hajm 70. 75 = 5250 sm3 ga teng bo'ladi
Sport bilan shug'ullangan odam larda yurakning daqiqalik haj- 
mining ortishi, asosan. sistolik hajmning kattalashishi hisobiga yuz 
beradi, bu paytda qisqarish sonini jiddiy bo'lm agan holdagi tez- 
lashishi kuzatiladi. M ashq qilmagan odamlarda qonning daqiqalik 
hajmi, faqatgina yurak isbining tezlashishi hisobiga ortadi.
M a’lumki, yurakning qisqarish chastotasi tezlashgan paytda
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yurakning umumiy pauzasining davomiyligi qisqaradi. Bu xu- 
losadan shu narsa kelib chiqadiki, sport bilan shug'ullanm agan 
odamlarda yurak unchalik ham samarali ishlamaydi va juda tez 
charchaydigan bo'ladi. Sportchilarda yurak-qon tomirlari kasal­
liklari bilan sport bilan shug'ullanm agan odamlarga nisbatan ancha 
kam kasallanishi hech kimga sir emas. Juda yaxshi mashq qilgan 
sportchilarda yurakning sistolik hajmi 200-250 sm3 gacha yetishi 
m um kin.
Yurakdagi elektr hodisalar. 
Yurakning faoliyati ham barcha 
qo'zg'aluvchan to'qim alar faoliyatidagi kabi elektr hodisalar bilan 
birga kechadi. Ishlayotgan yurakdagi elektr hodisalarni qayd qilish 
usuli 
elektrokardiografiya
deb nomlanadi. Q o'zg'algan yurakdagi 
hosil bo'luvchi elektr hodisalarni qayd qiluvchi sezuvchan asbob 
elektrokardiograf
deb vuritiladi.
MaMumki, elektr maydonining kuchli chizig'i potensiallar ayir- 
masi hosil bo'ladigan joydan hamma tom onga qarab tarqaladi. 
Yurak ko'krak qafasida nosemm etrik joylashgani singari, uning 
elektr o ‘qi ham nosimmetrik joylashgan. Shuning uchun q o 'z g 'a l­
gan yurakda yuzaga keluvchi potensiallar ayirmasini qayd qilish 
uchun elektrokardiografning elektrodlarini odam tanasidagi elektr 
o'q ig a nosemmetrik bo'lgan ikki nuqtasiga qo'yiladi. K o'pchilik 
holatlarda elektrokardiograf o'ng va chap q o 'llar bilan (birinchi 
bog'lanish), o'ng q o'l va chap oyoq bilan (ikkinchi bog'lanish), 
yoki chap qo'l va chap oyoq bilan (uchinchi bog'lanish) biriktirila- 
di (ulanadi).
Q o'zg'algan yurakda yuzaga keluvchi potensiallar ayirmasi 
juda ham past darajali kuchlanishga egadir (voltning mingdan biri) 
shuning uchun elektrokardiografda kuchaytiruvchi asbob mavjud. 
Yurakning elektr faolligini qayd qilishda elektrokardiogarfning 
harakatdagi qog'oz tasmasiga chiziqcha yoziladi va unga