Fram til 1940-50 var almennt talið að fylgjan verði fóstrið fyrir utanaðkomandi efnum

Fram til 1940-50 var almennt talið að fylgjan verði fóstrið fyrir utanaðkomandi efnum

• Fram til 1940-50 var almennt talið að fylgjan verði fóstrið fyrir utanaðkomandi efnum

• talað var um fylgjuþröskuld

• Upp úr 1940 fóru margir að efast um að fylgjan veitti mikla vörn

1941 – utanaðkomandi efni, m.a. lyf, geta haft skaðleg á hrif á fóstur

• 1941 – utanaðkomandi efni, m.a. lyf, geta haft skaðleg á hrif á fóstur

• 1941 – veiran sem veldur rauðum hundum getur skemmt fóstur

• 1961 – talidómíð

• 1970 – díetýlstilböstról (DES)

• 1971-72 - áfengi

þetta vekur eðlilega mesta athygli þó svo að ýmislegt fleira geti gerst

• þetta vekur eðlilega mesta athygli þó svo að ýmislegt fleira geti gerst

• efni sem veldur vansköpun er kallað teratogen

• teratos (gr) þýðir ófreskja

• orðið teratogen er farið að nota í víðari merkingu en áður

alvarlegar skemmdir - fósturdauði

• alvarlegar skemmdir - fósturdauði

• vanskapanir

• vanþroski fósturs

• vanþroski/ofþroski einstakra líffæra

• óeðlileg líkamsstarfsemi hjá nýbura

• illkynja sjúkdómur hjá barni

• truflun á andlegu atgervi barns

meiri háttar vansköpun

• meiri háttar vansköpun

• 2-3% fæðinga

• minni háttar vansköpun

• 14-(45)% fæðinga (skilgreining mjög á reiki)

• vanskapanir vegna lyfja

• um 1% allra vanskapana
• alls 1-7 á ári á Íslandi vegna lyfja (ágiskun)

• orsök vansköpunar er oftast óþekkt

skammtar

• skammtar

• verkun á fóstur er skammtaháð
• halda skal skömmtum í lágmarki

• tími (frá getnaði)

• lítil hætta fyrstu 2 vikurnar
• vika 3 til 8 – organogenesis; mest hætta
• eftir 12. viku er lítil hætta á vansköpun

andlegur þroski

• andlegur þroski

• barn vangefið eða misþroska
• greindarskortur
• hegðunarraskanir

• vanstarfsemi skjaldkirtils

• nýrnaskemmdir

• lélegur þroski tanna og beina

• lungnaháþrýstingur hjá nýbura

samtals um 1000 virk lyfjaefni á markaði

• samtals um 1000 virk lyfjaefni á markaði

• um 30 þeirra (ca. 3%) hafa þekkta eða grunaða skaðlega verkun á fóstur

andrógen og östrógen

• andrógen og östrógen

• alkylerandi lyf

• metótrexat

• karbamazepín

• warfarín

• díetýlstilböstról (DES)

• etanól

• flúkónasól

• joð

• litíum

• metimazól

Kanadísk rannsókn sýndi aukna hættu á vansköpunum í hjarta ef paroxetín var notað á 1. þriðjungi meðgöngu

• Kanadísk rannsókn sýndi aukna hættu á vansköpunum í hjarta ef paroxetín var notað á 1. þriðjungi meðgöngu

• dýratilraunir benda til þess að þessi lyf geti truflað þroskun serótónín-kerfa í heila með langvarandi áhrifum á hegðun barnsins

• tvær framsýnar rannsóknir á börnum mæðra sem notuðu lyfin á meðgöngu sýndu hvorki áhrif á námsgetu né hegðun

• nýleg rannsókn sýndi aukna hættu á lungnaháþrýstingi nýbura eftir notkun lyfjanna á síðari hluta meðgöngu

nýleg dönsk rannsókn (2006) virtist sýna að nikótínlyf væru hættulegri en reykingar

• nýleg dönsk rannsókn (2006) virtist sýna að nikótínlyf væru hættulegri en reykingar

• þessi rannsókn er alvarlega gölluð og allt bendir til að þessar niðurstöður séu rangar

• af tvennu illu er mun skárra að konur noti nikótínlyf á meðgöngu en að þær reyki

• reykingar: nikótín, koloxíð, benzpýren, o.fl.
• nikótínlyf: nikótín

• samkvæmt nýlegri rannsókn (2010) eykur búpropíon á miðri meðgöngu hættu á ofvirkni með athyglisbresti (ADHD) hjá barninu verulega (lítil rannsókn)

slíkar tilraunir hjálpa (mutagen, clastogen, teratogen)

• slíkar tilraunir hjálpa (mutagen, clastogen, teratogen)

• þó ekkert finnist er lyfið þar með ekki öruggt

• öll lyf sem valda skemmdum á manna-fóstrum valda svipuðum skemmdum í einhverri annarri dýrategund

• venjulega er notast við rottur, mýs og kanínur (apar gefa ekki eins góða raun) – best samræmi milli niðurstaðna er við rottur

in vitro og dýratilraunir eru alltaf gerðar á lyfjum

• in vitro og dýratilraunir eru alltaf gerðar á lyfjum

• ekki er hægt að gera mannatilraunir

• 36-86% kvenna nota lyf á meðgöngu

• þessum upplýsingum má safna saman og tengja við skrár um fæðingargalla – þannig byggist smám saman upp þekkingargrunnur

• staðreyndin er að fyrirliggjandi upplýsingar um flest lyf eru of litlar til að unnt sé að segja til um öryggi á meðgöngu með vissu

til eru nokkur flokkunarkerfi til aðstoðar fyrir þá sem ávísa lyfjum:

• til eru nokkur flokkunarkerfi til aðstoðar fyrir þá sem ávísa lyfjum:

• Sænska kerfið (í FASS; 6 flokkar)
• Ástralskt kerfi (byggir á því sænska)
• kerfi FDA (þykir ópraktiskt)
• nýtt Evrópskt kerfi er í þróun (byggir líklega á því sænska)

• ekki má gleyma að sjúkdómurinn ómeðhöndlaður getur verið hættulegri en lyfin

talidómíð og ísótretinóín

• talidómíð og ísótretinóín

• 20-30% (þessi tvö eru í sérflokki)

• önnur lyf með staðfesta verkun á fóstur

• miklu minni hætta, oft 1-5%

• flest önnur lyf

• sennilega lítil og stundum engin hætta

• Hvers vegna er þessi einstaklingsmunur?

Mikilvægt að gefa m.a. upplýsingar um:

• Mikilvægt að gefa m.a. upplýsingar um:

• grunnáhættu í öllum þungunum

• áhættu viðkomandi lyfs (sem kannski er lítil sem engin)

• áhættu við ómeðhöndlaðan sjúkdóm

vel er hugsanlegt að lyf eða önnur efni geti haft áhrif á sæðisfrumur sem leiði til fósturskemmda af einhverju tagi

• vel er hugsanlegt að lyf eða önnur efni geti haft áhrif á sæðisfrumur sem leiði til fósturskemmda af einhverju tagi

• talið er hugsanlegt að talidómíð í sæði geti borist til fósturs

á meðgöngu minnkar lyfjanotkun en notkun náttúruefna eykst

• á meðgöngu minnkar lyfjanotkun en notkun náttúruefna eykst

• sum náttúruefni eru sannanlega hættuleg fyrir fóstrið og rannsóknir eru oftast mjög af skornum skammti

tvær nýlegar greinar:

• tvær nýlegar greinar:

• medications in pregnancy 1.pdf

• medications in pregnancy 2.pdf

• Kærar þakkir