Funksiya hosilasi, uning geometrik va mexanik ma’nosi Hosila tushunchasiga olib keladigan masalalar

Misol:  funksiya berilgan, uning:
1) ixtiyoriy x nuqtadagi va 2) x=5 nuqtadagi hosilasi y' topilsin.
Yechish:
1) argumentning x ga teng qiymatida  ga teng. Argument  qiymatida  ga ega bo`lamiz.
nisbatni tuzamiz.
Limitga o‘tib, berilgan funksiyadan hosila topamiz. 
Demak,  funksiyaning ixtiyoriy nuqtadagi hosilasi  x=5 da 
Hosilaning geometrik va mexanik ma‘nosi. Harakat qiluvchi jismning tezligini tekshirish natijasida, ya’ni mexanik tasavvurlardan chiqib borib, hosila tushunchasiga keldik. Endi hosilaning geometrik ma’nosini beramiz.
Bizga berilgan y=f(x) funksiya x nuqta va uning atrofida aniqlangan bo`lsin. Argument x ning biror qiymatida y=f(x) funksiya aniq qiymatga ega bo`ladi, biz uni M<sub>0</sub>(x<sub>0</sub>; y<sub>0</sub>) deb belgilaylik. Argumentga Dx orttirma beramiz va natija funksiyaning y+Dy=f(x+Dx) orttirilgan qiymati to`g`ri keladi. Bu nuqtani M<sub>1</sub>(x+Dx, y+Dy) deb belgilaymiz va M<sub>0</sub> kesuvchi o`tkazib uning OX o`qining musbat yo`nalishi bilan tashkil etgan burchagini j bilan belgilaymiz.

Endi  nisbatni qaraymiz. Rasmdan ko`rinadiki,  ga teng.
Agar Dx®0 ga, u holda M<sub>1</sub> nuqta egri chiziq bo`yicha harakatlanib, M₀ nuqtaga yaqinlasha boradi. M₀M₁ kesuvchi ham Dx®0 da o`z holatini o`zgartira boradi, xususan j burchak ham o`zgaradi va natijada j burchak a burchakka intiladi. M<sub>0</sub>M<sub>1</sub> kesuvchi esa M<sub>0</sub> nuqtadan o`tuvchi urinma holatiga intiladi. Urinmaning burchak koeffitsienti quyidagicha topiladi

Demak,  , ya’ni, argument x ning berilgan qiymatida  hosilaning qiymati f(x) funksiyaning grafigiga uning M₀(x₀;y₀) nuqtasidagi urinmaning OX o`qining musbat yo`nalishi bilan hosil qilgan burchak tangensiga, ya’ni burchak koeffitsiyentiga teng.
Hosilaning mexanik ma`nosi tezlikni bildiradi, ya’ni mоddiy nuqtаning t vаqt ichidаgi S mаsоfаni bоsish uchun hаrаkаtdаgi tеzligini tоpishdаn ibоrаt.

REFERAT
Mavzu: Funksiyaning nuqtadagi hosilasi. Hosilasini topish qoidalari.

Tovush mexanik energiyaning materiya boʻylab toʻlqinlar yordamida tarqalishidir. Tovush chastota, toʻlqin uzunligi, davr, amplituda va tezlik bilan xarakterlanadi.

Kundalik turmushda tovush atamasini havoda tarqaluvchi va odam eshita oladigan toʻlqinlarga nisbatan qoʻllashadi. Biroq fizikada tovush deb har qanday materiyada tarqaluvchi mexanik toʻlqinlarga aytiladi. Tovush va u bilan bogʻliq hodisalarni oʻrganuvchi fan boʻlimi akustika deyiladi.
Bu atamaning boshqa maʼnolari ham mavjud. Qarang: Tovush (maʼnolari).
Tovush (fizikada) — keng maʼnoda — gazsimon, suyuq yoki qattiq muhitda toʻlqin shaklida tarqaladigan elastik muhit zarralarining tebranma harakati. Tor maʼnoda — odam va hayvonlarning maxsus sezgi organlari orqali qabul qilish eshitish hodisasi. Eshitiladigan va eshitilmaydigan tovushlar bor. Chastotasi 16 Gs — 20 kGs gacha boʻlgan toʻlqinlar inson qulogʻida tovush sezgisini uygʻotadi. Chastotasi 16 Gs dan kichik boʻlgan elastik toʻlqinlar infratovush deb ataladi. Chastotasi vq20 kGs Q 1 GGs boʻlgan toʻlqinlar ultratovush va chastotasi u>1GGs dan yuqori boʻlgan toʻlqinlar gipertovush deyiladi. Infra, ultra va gipertovushlarni inson qulogʻi eshitmaydi. Gaz va suyuqliklardagi T. toʻlqini faqat boʻylama toʻlqin, qattiq jismlarda tarqaladigan toʻlqinlar esa ham boʻylama, ham koʻndalang boʻlishi mumkin. Tovush tezligi quruq havoda 15° trada 0,34 km/s, suyukdikda 152 km/s, qattiq jismda 506 km/s (olmosda 18 km/s) boʻladi.
Insonlar qabul qilgan Tovushlarni ularning yuksakligi, tembri va qattiqligiga qarab bir-biridan farq qiladi. Ana shu har bir subʼyektiv bahoga Tovush toʻlqinining aniq fizik xarakteristikasi mos keladi.
Har qanday real Tovush oddiy garmonik tebranish emas, balki maʼlum chastotalar toʻplamiga ega boʻlgan garmonik tebranishlarning yigʻindisidan iborat. Berilgan Tovushda ishtirok etuvchi tebranishlar chastotalari toʻplami Tovushning akustik spektri debataladi. Agar Tovushda maʼlum intervaldagi barcha chastotaga ega boʻlgan tebranishlar ishtirok etsa, u holda spektr tutash spektr deyiladi. Agar Tovush bir-biridan chekli intervallar bilan ajralib turuvchi diskret chastotali tebranishlardan tashkil topgan boʻlsa, spektr chizikli spektr deyiladi. Shovqinlar, masalan, daraxtlarning shamolda shitirlashi tutash spektrga, cholgʻu asboblari Tovushlari esa chiziqli spektrga ega boʻladi.
Yuza birligi orqali vaqt birligida Tovush toʻlqini olib oʻtayotgan energiya Tovush intensivligi deb ataladi. Elastik muhit boʻylab Tovush tarqalganda u tarqalmagan paytdagiga nisbatan ortiqcha bosim hosil boʻladi, uni tovush bosimi deyiladi. Tovush intensivligi Tovush bosimining amplitudasiga hamda muhit xossasiga va toʻlqin shakliga bogʻliq. Tovush intensivligi Xalqaro birliklar tizimida VtGʻm2 larda oʻlchanadi. Tovush intensivligi va chastotasiga bogʻliq boʻlgan Tovush qattiqligi xarakateristikasi xam mavjud. Odam qulogʻi 1 — 5 kGs chastota sohasida juda sezgir boʻladi. Bu sohada eshitish boʻsagʻasi, yaʼni eng kuchsiz eshitiluvchi Tovushlarning intensivligi 10~12 VtGʻm2, unga mos Tovush bosimi 10~5 NGʻm2 kattalikka teng. Odam qulogʻi eshitadigan Tovushning eng yuqori intensivligi 1 VtGʻm2 ga teng. Ultratovush texnikasida bundan ham yuqori (104 kVtGʻm2 gacha) intensivlikka erishilgan. Ultratovushning bu xususiyatidan texnika, biologiya va tibbiyotda keng foydalaniladi.
to'lqinning tarqalish tezligi to'lqin buzilishi uning siljishi bo'ylab tarqalish tezligini o'lchaydigan kattalikdir. To'lqin tarqalish tezligi to'lqin turiga ham, u tarqaladigan muhitga ham bog'liq.
Mantiqan, havoda harakatlanadigan to'lqin quruqlik yoki dengiz bo'ylab harakatlanadigan tezlikda harakat qilmaydi. Xuddi shunday seysmik to'lqin, tovush yoki yorug'lik bir xil tezlikda harakat qilmaydi. Masalan, vakuumda elektromagnit to'lqinlar yorug'lik tezligida tarqaladi; ya'ni 300000 km / s
Havoda tovush bo'lsa, uning tarqalish tezligi 343 m / s ni tashkil qiladi. Umuman olganda, mexanik to'lqinlar uchun material orqali tezlik asosan muhitning ikkita xususiyatiga bog'liq: uning zichligi va qattiqligi. Qanday bo'lmasin, odatda tezlik to'lqin uzunligi va davr qiymati bilan bog'liq.

REFERAT
Mavzu: Tovush to’lqinlarining havoda tarqalish tezligini aniqlash.

Bu sayyoramizni Yer yuzasidan tarqoq chegaraga qadar taxminan 10,000 km balandlikda o'rab turgan gazsimon qatlamdir. Ushbu qatlam Yerning tortishish kuchi tufayli sayyoramiz atrofida saqlanadi va biz havo deb ataydigan gazlar aralashmasidan iborat.

Yer atmosferasining eng ko'p tarqalgan qismi azot (78%), undan keyin kislorod (21%) va argon (0,9%), shuningdek boshqalar suv bug'lari va karbonat angidrid kabi daqiqalardir. .
Ushbu gazsimon massa sayyoramiz atrofida 5 ta asosiy qatlamda joylashgan bo'lib, sayyorani kichik meteoritlar ta'siridan himoya qilish, ultrabinafsha nurlanishini filtrlash, issiqlikni saqlab qolish va suyuq suv mavjudligiga imkon berish kabi muhim vazifalarni bajaradi.

Xuddi shunday, atmosfera Yerning iqlimini shakllantiradi va har xil turlarning, shu jumladan, samolyotlarning parvoziga imkon beradi. Ammo atmosfera har doim ham hozirgi kabi bo'lmadi, chunki u sayyora paydo bo'lishi bilan paydo bo'lgan va shu vaqtdan beri rivojlanib kelmoqda.

Yer atmosferasi havo deb ataladigan gazlar birikmasidan iborat. Havoning tarkibi Yer sathidan kosmos bilan chegaraga boradigan kontsentratsiya gradyanida o'zgarib turadi.
Atmosfera tarkibi haqida gapirganda, biz sayyoramiz yuzasi bilan aloqa qiladigan troposferadagi havoning tarkibiga ishora qilamiz, bu qatlamda gaz aralashmasi bo'lgan eng yuqori havo kontsentratsiyasi mavjud. dominant azot (N2) va kislorod (O2).
Azot umumiy miqdorning 78% ini tashkil qiladi, kislorod esa 21% ni egallaydi va boshqa har xil gazlardan taxminan 1% ni chiqarib tashlaydi. Ular orasida birinchi o'rinda argon, deyarli etishmayotgan 1% ni tashkil qiladi, boshqa gazlarni esa juda oz miqdorda qoldiradi.
Ushbu boshqa gazlar orasida karbonat angidrid (CO₂), bu taxminan 0,041% ga etgan bo'lsa-da, inson faoliyati tufayli ortib bormoqda. Suv bug'i o'zgaruvchan konsentratsiyaga ega bo'lib, 0,25% gacha etadi. Ushbu gazlar oksidlanish xususiyatiga ega, shuning uchun er atmosferasi bu sifatga ega.
Troposfera er sathidan taxminan 12-20 km balandlikgacha cho'ziladi va uning nomi prefiksdan kelib chiqadi troplar = o'zgarishi, uning o'zgaruvchan xarakteri tufayli. U qutblarda eng ingichka, ekvatorda eng keng.
Atmosferadagi gazlar massasining to'rtdan uch qismi Yerning tortishish kuchi tufayli troposferada to'plangan. Ushbu qatlamda Yerdagi hayot mumkin va meteorologik hodisalar va tijorat samolyotlari parvozlari sodir bo'ladi.
Troposferada atmosfera biogeokimyoviy tsikllari ham sodir bo'ladi, masalan, kislorod, suv va CO tsikli.₂ va azot. Ushbu qatlamda harorat balandlik bilan pasayib boradi va uning keyingi qatlam bilan chegarasi tropopoz deb ataladi.
U er yuzasidan 12 dan 20 km gacha, taxminan 50 km gacha joylashgan va havoning zichligi bilan ikki qatlamga bo'lingan. Pastki qismi og'irroq sovuq havo to'planadi, yuqori qismi esa engilroq iliq havo bo'ladi. Shuning uchun uning nomi prefiksdan kelib chiqqan qatlamlar= qatlamlar.
Ushbu qatlam va keyingi qatlam o'rtasidagi chegara stratopoz deyiladi. Unda o'z navbatida ozon qatlami kabi Yerdagi hayot uchun asosiy qatlam mavjud.
Ushbu qatlam issiqlikni yutishi bilan, troposferada sodir bo'ladigan narsalardan farqli o'laroq, stratosfera balandlikda ko'tariladi.
Bu ozondan tashkil topgan qatlam (O3), kislorodning biokimyoviy dissotsiatsiyasi (O.) tufayli hosil bo'ladi2) ultrabinafsha quyosh nurlanishi bilan. Shunday qilib, bu nurlanish kislorod molekulasiga tushganda, u ikkita kislorod atomiga bo'linadi.
Keyinchalik, atomik kislorod (O) juda reaktiv ekanligini hisobga olib, u kislorod molekulalari (O) bilan bog'lanadi2) va ozon hosil qiladi (O3).
Uning ismi kelib chiqadi meso = o'rtacha, chunki u stratosfera va termosfera o'rtasida, taxminan 50-80 km balandlikda joylashgan. Bu meteorlarning yonib turgan qatlami, yulduzlarni yaratmoqda.
Bu sohada ishqalanish va issiqlik hosil qilish uchun hali ham etarli gaz mavjud, bu yuqori qatlamlarda bunday holat emas. Ushbu qatlam va keyingi qatlam o'rtasidagi chegara mezopoz deb ataladi.
Ushbu qatlamning nomi kelib chiqadi termos = issiqlik, chunki harorat Farangeytda 4500 darajani tashkil etadi (taxminan 2.482 ºC). Biroq, gaz molekulalari etarli emasligi sababli, bu issiqlik uzatilmaydi va tovush ham bo'lmaydi.

Ushbu qatlam 80 dan 700 km balandlikgacha cho'zilgan bo'lib, Xalqaro kosmik stantsiya va past orbitali ko'plab sun'iy yo'ldoshlar mavjud. Termosfera va termopozaning olovli atmosferasining keyingi qatlami o'rtasidagi chegara.

U prefiksdan olingan ismga ega exo = tashqarida, chunki u er atmosferasining eng tashqi qatlami; uning orqasida kosmik makon yotadi. U atmosferaning eng keng qatlami bo'lgan 700 dan 10000 km balandlikda joylashgan.
U erda vodorod va geliy kabi engil gazlar ustunlik qiladi, ammo zichligi juda past. Shuning uchun uning molekulalari bir-biridan keng ajratilgan bo'lib, kislorodsiz juda sovuq hududdir. Ekzosfera meteorologik va yuqori orbitali sun'iy yo'ldoshlar joylashgan joy.
Yer atmosferasining vazifalari
Atmosfera biz bilgan hayotning mavjud bo'lishi uchun sharoit yaratadigan qator funktsiyalarga ega.
Hayotiy gazlar
Atmosferada bugungi kunda mavjud bo'lgan hayot uchun zarur bo'lgan gazlar mavjud, ular asosan kislorod va CO₂.
Atmosfera ablasyonu
Mezosferaga o'xshash qatlam mavjudligi tufayli er yuzi juda ko'p miqdordagi kichik meteorlarning ta'siridan himoyalangan. Ushbu qatlamda havo kam bo'lsa-da, ishqalanish uchun etarli va meteorlar yonib ketadi va asosan parchalanadi.
Ultraviyole nurlanish filtri
Stratosferada ozon qatlamining mavjudligi ultrabinafsha nurlanishining katta qismini filtrlaydi va uning er yuziga chiqishiga to'sqinlik qiladi. Bu turli xil quruqlikdagi jarayonlar, shu jumladan hayot uchun juda muhimdir, chunki bu nurlanish turi mutatsiyalarni keltirib chiqaradi va saraton kasalligini keltirib chiqaradi.
Atmosfera gazlarining bir nechtasi Yerni isitadigan va fotosintez va boshqa jarayonlarni energiya bilan ta'minlaydigan nurlanishning kirib borishiga imkon beradi. Yaratilgan issiqlik (uzoq to'lqinli nurlanish) sifatida u qisman saqlanib qoladi va Yerga qaytariladi.
Bu sayyoradagi hayot uchun qulay bo'lgan harorat oralig'ini saqlashga imkon beradi, o'rtacha harorat 15 ºC ni tashkil qiladi. Atmosfera bo'lmagan taqdirda, sayyoramizning o'rtacha harorati -18 ºC ni tashkil qiladi.
Kundalik harorat o'zgarishi
Harorat kunining o'zgarishi havo qatlamining quyosh nurlari bilan to'g'ridan-to'g'ri er ustidagi kunduzgi isishi va uning tungi sovishi bilan belgilanadi. Garchi bu o'zgarishga balandlik, bulut qatlami, namlik va atmosferadagi beqarorlik kabi boshqa parametrlar ham ta'sir etsa ham.
Atmosfera bosimi
Bu tortishish kuchi Yer ustidagi havo massasiga (havo og'irligi) ta'sir qiladi, bu haroratga qarab o'zgarib turadi, chunki iliqroq havo engilroq bo'ladi. Ushbu omillarning kombinatsiyasi shamollarni va bu o'z navbatida dengiz oqimlarini ishlab chiqarish orqali iqlimning shakllanishiga yordam beradi.

REFERAT
Mavzu: Atmosfera tarkibi va tuzilishi. Atmosfera havosini ifloslovchi manbalar.

Tadbirkorlik faoliyati imkoniyatlarini aniqlash va baholash
Ma'lumki, iqtisodiyotni boshqarishning ma'muriy-buyruqbozlik va rejalashtirishga asoslangan tizimi hukmronlik qilgan davrda tadbirkorlikning jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy muamrnolarini hal qilishda hamda iqtisodiyotni rivojlantirishdagi ahamiyati inkor etib Sobiq Sho'rolar davrida kishilar ongiga kichik ishlab chiqarish, xususiy tadbirkorlik kapitalizm illati deb singdirildi. Natijada tadbirkorlik turli ma'muriy yo'llar bilan cheklandi. Xususiy ishlab chiqarish bilan shug'ullanish faoliyati qonun orqali taqiqlandi. Ishlab chiqarishda kichik korxonalar faoliyati va afzalliklari inkor etilib, korxonalarni yiriklashtirish siyosati olib borilishi natijasida yagona davlat monopoliyalari vujudga keldi.
Jahon va O'zbekistori tajribasi shuni ko'rsatadiki, bozor iqtisodiyoti sharoitida biznesni rivojlantirmay turib, iqtisodiy o'sish, ijtimoiy muammolarni, ayniqsa, ishsizlikning oldini olish, aholi daromadlarining oshishi, iste'mol bozorini mahsulotlar bilan to'ldirish va ko'paytirish mushkul. Buning tasdig'i sifatida Yevropa Ittifoqi Hamjamiyati mamlakatlarini olib ko'rish mumkin. Ularda ishlab chiqariladigan jami yalpi ichki mahsulotlarning 67 % idan ko'prog'i kichik biznes va xususiy tadbirkorlik tarmog'ining salmog'iga to'g'ri keladi.
Prezident I.A. Karimov ta'kidlaganidek, «....tajriba shuni ko'rsatadiki, jahonda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirmay turib, iqtisodiy o'sish, ishsizlik darajasining pasayishi va aholining daromadlarini oshishiga erishgan biror mamlakat yo'q».
Muslaqillikning dastlabki yillarida respublikamizda tadbirkorlikning huquqiy asoslarini shakllantirishga e'tibor berildi. 1991-yil 16-fevralda qabul qilingan «Tadbirkorlik to'g'risida»gi Qonunga 1993-yil 2-iyulda ayrim o'zgartirishlar kiritilib, uning huquqiy asosiyaratildi. 1995-yil 21-dekabrda «Kichik va xususiy tadbirkor­likni rivojlantirishni rag'batlantirish tolg'risida»gi, 1999-yil 14-aprelda esa «Tadbirkorlik va tadbirkorlar faoliyatining kafolatlari to'g'risida»gi Qonunlar, bir qator Prezidcnt Farmonlari, Vazirlar Mahkamasi qarorlari bilan ijobiy rivojlantirildi.
Mamlakatimizda tadbirkorlik faoliyatining shakllanishi jarayoni yengil kechmadi. Tadbirkorlik bilan shug'ullanishning dastlabki yillarida moddiy-texnika va xomashyo resurslarining ko'p turlarini topishdagi qiyinchiliklar, tijorat banklari tomonidan kichik biznes uchuri kredit olishning murakkabligi, mahalliy boshqarish organlari va idoralarning tadbirkorlarga ko'maklashish o'rniga, litsenziya oluvchilarga turli-tuman to'siq va g'ovlarni yuzaga keltirishlar tadbirkorlik faoliyatining rivojlanishiga jiddiy to'siq bo'ldi. Tadbirkorlar turli uyushma, jamg'arma, birlashma va assotsiatsiyalarga majburan a'zo bo'lishga, tadbirlar o'tkazishga yo'naltirildi, natijada kichik korxonalarni ro’yxatga olish, tadbirkorlarning arizalarini ko'rib chiqish va ular bo'yicha qarorlar qabul qilish jarayonlari, muddatlari ko'r-ko'rona sun'iy ravishda cho'zildi.
Prezidentimizning sa'y-harakatlari tufayli keyingi yillarda tadbirkorlikning. xususan, fermer xo'jaliklarining qonunchilik hamda huquqiy-me'yoriy asoslari ancha mustahkamlandi va takomillashtirildi.
Shuningdek, tadbirkorlarni soliqqa tortish, buxgalteriya hisobi va statistika hisobotiarini topshirish tizimi soddalashtirildi. Tadbirkorlarning mahsulotlarini eksport qilish hajmini oshirishga qaratilgan qulay shart-sharoitlar va imkoniyatlar yaratildi. Imtiyozli va mikrokreditlar berish hamda boshlang'ich kapitalni shakllantirish uchun mablag' ajratish yo'li bilan kichik biznes subyektlarini moliyaviy qo'llab-quvvatlash ko'lami ham kengaytirib borildi.
Keyingi yillarda tadbirkorlikni rivojlantirish uchun Germaniya bankining 15 mln yevro, Xalqaro moliya korporatsiyasining 15 mln dollar, Yevropa Tiklanish va Taraqqiyot bankining 15 mln dollar miqdoridagi yangi kredit yo'nalishlari ochildi.
Statistika ma'lumotlariga qaraganda, O'zbekistonda kichik biznes va xususiy tadbirkorlar soni respublikamizning har ming fuqarosiga nisbatan 10,4 tani tashkil etgan bo'lsa, rivojlangan mamlakatlarda 37—50 tani tashkil etadi. Ma'lumotlardan ijobiy bir holat ham ko'zga tashianadi. 2008-yilga kelib, respublikaning ish bilan band bo'lgan fuqarolarining 71,9 % ini kichik biznes va xususiy tad­birkorlik bilan shug'ullanuvchilar tashkil etgan holda yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 45.3 % ni tashkil etgan. Rivojlangan mamla­katlarda bu ko'rsatkich 50 % dan 71 % gachani tashkil etadi.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik yirik ishlab chiqaruvchilarga nisbatan kapital mablag' sarfini kam jalb qilishi, ixchamligi, zarur tamoyilga rez moslasha olishi tufayli o'zi ishlab chiqarayotgan mahsulotlar turini tez o'zgartira olishi, ishlab chiqarish quvvatlarini jadal modernizaisiya qilish imkoniyatlariga ega bo'lmoqda.
1999-yilda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik korxonalarining soni 180 mingta bolgan bo'lsa, 2008-yilga kelib. ularning soni 398490 mingdan oshib ketdi. Hozirgi kunga kelib, respublikamizda bu sohada 7,5 mln. dan ortiq kishi mehnat qilmoqda.
Rivojlangan mamlakatlar tajribasidan kelib chiqqan holda mamlakatimiz iqtisodivotini rivojlantirish hamda aholini ish bilan ta'minlash, xalq farovonligini oshirish maqsadida quyidagilarga e'tiborni kuchaytirish lozim:
• jamiyatimizda tadbirkorlik va ishhilarmonlikka bo’lgan munosabatni tubdan o'zgartirish;
• tadbirkorlikni rivojlantirishga g'ov bo'lgan sun'iy to'siqlarni bartaraf etish;
• tadbirkorlik va ishbilarmonlikni rivojiantirish uchun ajratilgan xorij sarmoyasidan to'liq foydalanishni oqilona yo'lga qo'yish va lizingni yanada jalb qiluvchi mexanizmini joriy etish;
• tadbirkorlik va ishbilarmonlikni qo'llab-quvvatlash maqsadida davlat hamda mahalliy mablag'lardan samarali foydalanish;
• tadbirkodar bilan yirik korxonalar hamkorligi va faoliyatini kengaytirib borish;
• mamlakat iste'mol bozorini to'ldirish maqsadida import o'rnini bosadigan mahsulotlar ishiab chiqarish hamda eksportga mo'ljallangan raqobatbardosh mahsulotlarni ko'paytira borish;

• tadbirkor va ishbilarmonlar o'z sohalarini yuqori darajada egailashlari uchun malaka oshirish va qayta tayyorlash tizimi tarmoqlarini son va sifat jihatidan oshirish;

• tadbirkorlik va ishbilarmonlik sohasidagi ilg'or tajribalarni ommaviy axborot vositalarida keng yoritish va ulardan unumli foydalanish zarur.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlamirish orqali, nafaqat ularning jamiyat uchun yalpi ichki mahsulot ishlab chiqarishda hal qiluvchi mavqe va rolini egallashi, balki shu bilan birga, mamlakat aholisi farovonligini oshirish, daromadlnrini ko'paytirish, ishsizlikni bartaraf etish va ijtimoiy muammolami hal qilishda ijobiy ahamiyatga ega.
Tadbirkorlarga respublikamizda shunchalik ko'p imkoniyatlar yaratilgan. Tadbirkor, avvalo, o'zi yaratilgan imkoniyat, imkoniyatning o'zi nima va undan qanday foydalansa bo'ladi, degan savollarga javob topishi lozim.
Tadbirkorlik imkoniyati shunchaki, g'oya yoki taklifni amalga oshirish tavakkalini o'z ziminasiga olgan shaxsga foyda olish imkonini beradigan, diqqatni jalb etadigan inveslitsion g'oya yoki taklif sifatida talqin qilinishi mumkin. Bunday imkoniyatlar iste'molchilik xohishlarida o'zgarishlar yuz bergani tufayli ochilib, bozorda uning xaridori yoki yakuniy foydalanuvchisi uchun iste'mol qiymalini tashkil etadigan (yoki qo'shadigan) tovar, yoki xizniat paydo bo'lishiga olib keladi. Bulling uchun, avvalo, g'oyalarni imkoniyatlardan farqini bilib olish maqsadga muvofiqdir. G’oyalarning imkoniyatlardan farqi:
• Yaxshi g'oya borligi, hali, umuman, yaxshi tadbirkorlik imkoniyati borligini bildirmaydi. Misol uchun, 80 % dan ortiq yangi mahsulot bozorda omadsizlikka uchrashini e'tiborga olish lozimdir.
• Shunday qilib, nima g'oyani tadbirkorlik imkoniyatiga aylantiradi?
• Sodda qilib aytganda, daromadning xarajatlardan ortib qolgani — foyda.
• Yaxshi tadbirkorlik imkoniyatining o'ziga xos xususiyatlarini o'rganish.

REFERAT
Mavzu: Tadbirkorlikning faoliyati imkoniyatlari anishlash baxolash.