Fяxrяddиn mustafayev
Yüklə 136,1 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
transpozoza fenmentini
kodlaşdıran MDG transpozonları hesab olunur. Onlar transpozoza fermentini kodlaşdırır, fəallaşdırır, ferment isə MDG-lərin transpozisiyasına cavab olaraq onları DNT-nin bir hissəsindən ayıraraq, digər hissəsinə birləşdirir. Həmin transpozonların ən tipik nümayəndəsi drozofilin R-elementləri və qarğıdalının As-elementləridir . Fəal transpozonlarla bərabər, qeyri-fəallığı ilə seçilən passiv transpozonlar da mövcud olmaqla, onlar DNT-nin fraqmenti olmasına baxmayaraq koldaşdırma xassəsinə malik deyil, ancaq onların çoxlu sayda nüsxələri transpozoaza fermenti üçün əlverişli şərait və mühit (substrat) yaradır. Bəzi transpozonlar fəal RNT sintez edərək revertaza fermentinin iştirakı ilə DNT-nin çoxsaylı nüsxələrini yaradır və genomun ayrı-ayrı sahələrinə apararaq, onunla birləşdirir. Həmin transpozonlar genomun bütün sahələrinə səpələnir, DNT-nin bütün fraqmentlərində əks olunur, RNT-ni transkribləşdirir, sonra isə əks transkriptazanın təsirindən xeyli nüsxələr yaradır. Ümumiyyətlə, hüceyrələrin tərkibində hər transpozonun 100 minə qədər nüsxəsi mövcuddur. İnsanın genomunda 300 cüt nukleotiddən ibarət olan və eyni sayda nüsxələrlə təmsil olunan A1u, v1 və v2 transpozonları vardır. Transporizisiya prosesi genetik məlumatların ötürülməsində və realizasiyasında çox mühüm rol oynayır, həm də əlamətlərin irsi dəyişkənliyə uğramasına zəmin yaradır. Transpozonların bəziləri fermentləri və əks transkriptaza fermentini kodlaşdıran mRNT-nin transkripsiya olunması üçün matriks rolu oynayır, həm də genomun yeni lokuslarına daxil olaraq ətrafdakı genlərin fəaliyyətinə də nüfuz edir. Genoma daxil olan bəzi transpozon genin quruluşunu kəskin surətdə dəyişir (inversiyalar, translokasiyalar və delesiyalar törədir) və yeni gen əmələ gətirir. MDG transpozonları genetik lokuslarda baş verən təbii (spontan) mutasiyaların 156 yaranmasının ən başlıca (10-90%) səbəbi sayılır. Transpozisiyaların adi halda təsadüfən baş verməsinə baxmayaraq, bəzən müxtəlif amillərin təsirindən hüceyrədə eyni müddət ərzində fərqli siniflərə məxsus olan traspozonların sürətli yerdəyişməsi yaranmaqla, Yüklə 136,1 Kb. Dostları ilə paylaş:
|