Fяxrяddиn mustafayev

izoakseptor kodonları
adlanan xeyli sayda 
kodonlarla kodlaşır. M-RNT-nin üzərinə eyni amin turşusu müxtəlif tip n-RNT 
vasitəsilə gətirilir. Belə ki, SUS, SUU, SUQ kodonları leysini kodlaşdırır. 
Translyasiyanın baş verməsi və gedişi isə, bir qayda olaraq ribosomlardan, hazır 
zülal molekullarını modifikasiya edə bilən bəzi fermentlərin mövcudluğundan və 
n-RNT-nin fəallığından asılı olaraq icra olunur. Qeyd olunanları nəzərə alaraq 
belə qənaətə gəlmək olar ki, biosintez prosesində genetik (irsi) məlumatın 
reaksiyası əsasən DNT molekulları tərəfindən yerinə yetirilir, onların əlamət və 
xassələrə çevrilməsi isə prokariot və eukariotlarda bəzi fərqliliyin mövcud 
olmasına baxmayaraq materiyanın bütün canlı aləmində, demək olar ki, eyni 
olur, zülalların biosintezində hər bir amin turşusu yalnız 1 tripletlə (3 
nukleotidlə) kodlaşır. Son elmi məlumata əsasən insan xromosomunun haploid 
sayında 50 mindən az, 100 mindən çox olmayan genlər olmaqla, onlar zülalların 
hamısını, r-RNT və n-RNT-nin sintezini həyata keçirir. Nəzərə alsaq ki, insanın 
4 mlrd (4 x 10
9
) spermatozoidləri ən kiçik dərmanın 1 ədəd «həb»ində və eyni 
sayda yumurta hüceyrələri də digər «həb»də yerləşib, onda hər bir «həb»də 
insan genlərinə daxil olan 20 x 10
13 
x 10
3
= 20 x 10
16
cüt nukleotid yerləşir. 
Müəyyən edilmişdir ki, insanın milyardlarla hüceyrələrinin hər birinin nüvələ-
rində yerləşən 
genetik məlumatın
həcmi, orta hesabla, 6800 çap vərəqlərinin 
həcminə bərabərdir (27x10
12
). Hər bir gen, təxminən 1000 cüt (10
3
) nuk-
4 x10
9
leotidlərdən təşkil olunub. 
Hazırda 
genlərdə yerləşən genetik məlumatların həcmi
nəinki təkcə 
genetika, həm də bütün biologiya elmlərində aparılan elmi tədqiqatların əsas 
prioriteti sayılır və nəzərə alınar. Alimlər isə genetik məlumatların həcminin 
hesablanmasını və burada tədbiq edilən yeni üsulları, testləri, analizləri müasir 
elmin ən böyük uğuru, texniki tərəqqisi, nailiyyəti kimi çox yüksək dəyərləndirir 
və ona önəmli yer verirlər. Genlərdə yerləşən genetik məlumatların həcminin 
müəyyən edilməsi kimi olduqca mürəkkəb, çətin bir problemin həll olması üçün 
istifadə olunan yeni üsulların hazırlanması prosesində genetiklər ən aparıcı rol 
oynasa da burada fiziklər, kimyaçılar və s. elm adamlarının da böyük xidmətləri 
olmuşdur. Ümumiyyətlə, genlərdə yerləşən genetik informasiyaların həcminin 
təyin olunması və hesablanmasının mümkün olması müasir elmi-texniki 
tərəqqinin, xüsusilə dünya təbiətşünaslıq elminin və alimlərinin müstəsna elmi 
əhəmiyyəti olan ən böyük nailiyyəti sayılır.