Fyrstu niðurstöður úr Rannsókn á ríkisfangsleysi á Íslandi almennt um ríkisfangsleysi



Yüklə 38,22 Kb.
tarix03.02.2017
ölçüsü38,22 Kb.
#7419
Fyrstu niðurstöður úr

Rannsókn á ríkisfangsleysi á Íslandi


  1. ALMENNT UM RÍKISFANGSLEYSI

Þjóðerni táknar hin lagalegu tengsl milli ríkis og einstaklings. Einstaklingur án ríkisfangs er ekki talinn vera þegn eða ríkisborgari í neinu ríki. Margar ástæður geta legið að baki ríkisfangsleysi. Til dæmis getur minnihlutahópum verið mismunað í löggjöf ríkja, misbrestur getur verið á því að skrá alla íbúa sem ríkisborgara þegar ríki öðlast sjálfstæði og ósamræmi getur verið í löggjöfum milli ríkja.
Ríkisfangsleysi er stórt vandamál sem hefur áhrif á u.þ.b. 12 milljónir manna um allan heim. Ríkisfangsleysi hefur ennfremur hræðileg áhrif á líf fólks, en ríkisfangslausir einstaklingar geta verið settir í varðhald vegna stöðu sinnar og þeim neitað um aðgang að öðrum grundvallarréttindum þeirra, svo sem þátttöku á atvinnumarkaði, menntun og persónuskilríkjum, vegna ríkisfangsleysis sins.
Samningur um stöðu fólks án ríkisfangs frá 1954 og samningur um að draga úr ríkisfangsleysi frá 1961 eru hinir alþjóðlegu samningar um verndun ríkisfangslausra um allan heim, leiðir til að koma í veg fyrir ríkisfangsleysi og draga úr því. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna (UNHCR) hefur verið veitt umboð til að vinna með stjórnvöldum ríkja til að koma í veg fyrir ríkisfangsleysi, leysa þau mál sem upp koma og tengjast ríkisfangsleysi og vernda ríkisfangslausa.


  1. RANNSÓKN Á RÍKISFANGSLEYSI Á ÍSLANDI

Árið 2012 lagði Umdæmisskrifstofa Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna fyrir Norður Evrópu drög að rannsókn um ríkisfangsleysi sem taka skyldi til löggjafar, verklags, hlutverks og ábyrgðar stjórnvalda í hinum átta Norðurlöndum og Eystrasaltslöndum sem falla undir skrifstofuna, í því skyni að meta stöðu á aðstæðum ríkisfangslausra í löndunum samanborið við alþjóðlegar kröfur. UNHCR stefnir að því að rannsóknirnar verði nýttar sem grunnur til að þróa innlendar aðgerðaráætlanir í tengslum við ríkisfangsleysi, finna þær eyður sem bætar þarf úr samanborið við alþjóðlegar kröfur og gera tillögur um aðgerðir til að bæta úr þeim.
Rannsóknin á Íslandi var unnin í samstarfi Mannréttindastofnunar Háskóla Íslands og Umdæmisskrifstofu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna fyrir Norður Evrópu á grundvelli styrks sem innanríkisráðuneytið veitti. Íslenskur lögfræðingur, Hrefna Dögg Gunnarsdóttir var var ráðin til verksins.


  1. AÐFERÐARFRÆÐI

Í rannsókninni var íslenskt lagaumhverfi og framkvæmd greind, ásamt því að samráð var haft við stjórnvöld og borgaralega hagsmunaaðila með spurningalistum og viðtölum. Útkoman var borin saman við alþjóðlega samninga um vernd ríkisfangslausra og leiðir til að koma í veg fyrir og draga úr ríkisfangsleysi.
IV. HELSTU NIÐURSTÖÐUR

1. Ríkisfangsleysi á Íslandi – ákvörðun um ríkisfangsleysi

Í dag er staðan sú að einstaklingur getur verið skráður ríkisfangslaus í einu af nokkum kerfum stjórnvalda sem eru í notkun, þ.e. innra kerfi lögreglunnar (LÖGE), kerfi Útlendingastofnunar (Erlendur), kerfi Þjóðskrár (Þjóðskrá eða Utangarðsskrá). Þar sem skilgreining ríkisfangsleysis er ekki lögfest í íslenskum lögum né heldur eru í íslenskum lögum lagaákvæði sem geta verið til leiðbeiningar um það hvaða viðmiðanir og málsmeðferð á að nota til að ákvarða hvort einstaklingur er örugglega ríkisfangslaus, framangreind stjórnvöld sem öll koma að skráningu ríkisfangsleysis á einn eða annan hátt, beita mismunandi aðferðum við skráninguna. Þar af leiðandi verða aðeins takmarkaðar niðurstöður um raunverulegan fjölda og uppruna ríkisfangslausra einstaklinga á Íslandi dregnar af opinberum tölfræðigögnum, þar sem einstaklingar gætu verið skráður ríkisfangslaus þegar hann er sannanlegar ríkisborgari annars ríkis og þá er það mögulegt að ríkisfangslausir einstaklingar séu ekki greindir og skráðir sem slíkir. Engu að síðar, er hægt að draga þá ályktun af fyrirliggjandi tölfræði og viðtölum við stjórnvöld að flestir ríkisfangslausir einstaklingar hafi komið til Íslands frá öðrum löndum. Þar á meðal eru ríkisfangslausir hælisleitendur, kvótaflóttamenn, flóttamenn sem ekki geta snúið tilbaka til síns heimalands en hafa fengið synjun á hælisumsókn sinni og ríkisfangslausar konur frá Lettlandi af rússneskum uppruna.


Réttindi og skyldur einstaklinga á Íslandi eru almennt byggð á tegund þess dvalarleyfis sem einstaklingurinn eru með á Íslandi en ekki ríkisfangi hans. Lítill gaumur hefur verið gefinn réttindum ríkisfangslausra sérstaklega og að mörgu leyti óljóst hvernig færi með réttindi sem ríkisfangslausum skuli tryggð.
2. Leiðir til að draga úr og koma í veg fyrir ríkisfangsleysi

Ákvæðum sem ætlað er að koma í veg fyrir að einstaklingar verði ríkisfangslausir er að finna í lögum um íslenskan ríkisborgararétt no. 100 frá 1952. Almennt tryggja lögin að börn sem eiga að minnsta kosti eitt íslenskt foreldri verði íslenskir ríkisborgarar við fæðingu þó að aðstaða barna sem fædd eru erlendis og eiga erlenda móður en íslenskan föður, sé ekki fullkomlega í samræmi við alþjóðlegar kröfur. Hvað varðar börn sem fædd eru á Ísland sem að öðrum kosti yrðu ríkisfangslaus, mögulega vegna þess að foreldrar barns eru ríkisfangslaus eða vegna þess að barnið getur ekki tekið ríkisfang frá foreldrunum, þá geyma ríkisborgararéttarlögin kröfur til þess hvernig barn í þessari stöðu getur orðið íslenskur ríkisborgari. Samkvæmt þeim fær barnið ekki sjálfkrafa íslenskan ríkisborgararétt við fæðingu eða eins fljótt og mögulegt er eftir fæðingu barns heldur kveða skilyrði íslenskra laga á um kröfur til skráðs lögheimilis í þrjú ár sem er ekki í samræmi við kröfur alþjóðalaga. Ríkisborgararéttarlögin skortir einnig ákvæði um veitingu ríkisfangs fyrir börn sem fædd eru um borð í íslensku skipi eða loftfari sem og þá þarf að tryggja skýrleika um aldur þeirra barna sem finnast hér á landi og skulu tryggð samkvæmt ákvæði um slík börn. Hins vegar eru aðrar fyrirbyggjandi ráðstafanir, svo sem til að koma í veg fyrir missi ríkisfangs vegna breyttrar hjúskaparstöðu, missis eða sviptingar ríkisfangs, í samræmi við kröfur alþjóðalaga.


Ráðstafanir sem miða að því að draga úr ríkisfangsleysi með því að veita ríkisfang samkvæmt umsókn, eru einnig að finna í ríkisborgararéttarlögunum. Veiting ríkisborgararéttar samkvæmt lögum er meginregla en í framkvæmd er veiting ríkisborgararéttar með stjórnvaldsákvörðun sú algengust. Skilyrði fyrir veitingu ríkisborgararéttar með stjórnvaldsákvörðun eru líklegar til að vera hindrun fyrir ríkisfangslausa til að öðlast ríkisborgararétt, svo sem umsýslugjald fyrir umsóknir, búsetuskilyrði, kröfur sem gerðar eru til sönnunar á því hvern sé um að ræða og biðtími vegna refsinga eða sekta. Þó veiting ríkisborgararéttar með lögum veiti ríkisfangslausum ákveðið svigrúm er sú leið samt sem áður tilteknum erfiðleikum bundin fyrir hinn ríkisfangslausa.
V. RÁÐLEGGINGAR TIL AÐ FÆRA ÍSLENSK LÖG TIL SAMRÆMIS VIÐ KRÖFUR ALÞJÓÐALAGA


  • Fullgilding samnings um stöðu fólks án ríkisfangs frá 1954 og samnings um að draga úr ríkisfangsleysi frá 1961.

  • Lögfesta skilgreiningu á „ríkisfangslausum einstaklingi” í samræmi við samninginn frá 1954 og viðmið til að ákvarða hvort að einstaklingur falli undir skilgreininguna.

  • Samræmd skráning ríkisfangslausra

  • Leiðsögn og þjálfun ýmissa yfirvalda sem koma að því að greina ríkisfangsleysi, ákvarða og skrá ríkisfangslausa einstaklinga.

  • Frekari endurskoðun og breytingar á ákvæðum laga um íslenskan ríkisborgararétt til að koma betur í veg fyrir mögulegt ríkisfangsleysi barna sem fædd eru erlendis og eiga íslenskan föður og erlenda móður, barna sem finnast á Íslandi, barna sem fæðast um borð í skipi eða loftfari og barna sem fæðast á Íslandi sem annast myndu verða ríkisfangslaus.

  • Frekari endurskoðun og breytingar á ákvæðum laga um íslenskan ríkisborgararétt til að auðvelda ríkisfangslausum að öðlast íslenskan ríkisborgararétt samkvæmt umsókn.

  • Frekari rannsóknir sem nauðsynlegar eru til að dýpka skilning á stöðu og aðstæðum ríkisfangslausra á Íslandi.

Yüklə 38,22 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin