Gənc təDQİqatçI, 2020, VI cild, №1

 
Şəkil 1.
İkiçiyinli mancanaq dəzgahının bəzi hissələri 
1-balansir, 2- mancanaq dəzgahının başlığı və ya qatlanan başlıq, 3- balanslaşdırıcı yük, 
4- reduktor, 5- elektrik mühərriki. 

---

FİZİKA-RİYAZİYYAT VƏ TEXNİKA ELMLƏRİ
 
19 
Hər bir mancanaq dəzgahı üç əsas parametrlə xarakterizə olunur: 
1.
mancanaq dəzgahına düşən maksimal yük – Qmaks; 
2.
dəzgahın maksimal gediş yolu – S
0
; 
3.
dəzgahın vahid zamanda maksimal yırğalanma sayı – n. [1-2] 
Tədqiqatın metodları 
Nasosun iş şəraitini və istismar rejimini öyrənmək üçün quyuları dinamoqrafla tədqiq etmək 
lazımdır. Dinamoqrafın cızdığıəyri (dinamoqram) vasitəsilə nasosun və quyunun vəziyyətini öyrən-
mək olar. Dinamoqram- pardaqlanmış ştoka düşən qüvvənin gediş yolundan asılılığı qrafikidir. Qu-
yuları tədqiq etmənin digər yolu vatmetroqramlar üsuludur. Vatmetroqramları əldə etmək daha asan 
olmasına baxmayaraq hal-hazırda işlək olan bütün quyuların tədqiqi “vərdiş” edilmiş dinamoqram-
larla aparılır. Dinamoqramları birbaşa əldə etmək isə xeyli mürəkkəb prosesdir. Buna görə də asan 
yolla vatmetroqramları alaraq dinamoqramlara çevirmək daha əlverişlidir. Aydındır ki, daha dəqiq 
dinamoqramlar quyu və nasos haqqında daha dəqiq informasiya deməkdir. Ona görə də vatmetroq-
ramları dinamoqramalara çevirən zaman təsir edən bütün amillər mümkün qədər dəqiqliklə nəzərə 
alınmalıdır. Vatmetroqramların dinamoqramlara çevrilməsi məsələsinə [3]-də baxılmışdır və çevril-
məni təmin edən model alınmışdır. Lakin bu modeldə balansirin kütləsi nəzərə alınmamışdır. Tədqi-
qat işində balansirin kütləsinin modelə təsiri araşdırılmış və elektrik mühərrikindən istehlak olunan 
gücün bu kütləyə sərfini ölçən proqram modulu qurulmuşdur. 
Əsas nəticələr və onların müzakirəsi 
Əvvəlcə [3]-də alınmış vatmetroqramları dinamoqramlara çevirən aşağıdakı (1) düsturuna 
baxaq. Bu düsturda naməlum dəyişənlər Şəkil 2.-ə əsasən aşağıda verildiyi kimidir.
– eletrik mühərrikinin istehlak etdiyi güc,
1
P
- balanslaşdırıcı qüvvə,
2
P
- pardaqlanmış ştoka düşən qüvvə,

-reduktorun valının dönmə sürəti,
R
CE

,
H
OB

,
1


AB
, 
2


BF
, 
)
(
)
,
(
t
BF
CO



, 
)
(
t
ECO



-dır.
))
cos(
(
)
sin(
)
cos
sin
(
)
cos
sin
(
)
sin(
1
1
1
1
2
1
2
t
R
P
N
H
H
R
R
P




























(1)