Genetik olarak yatkın bireylerde gluten içeren gıdalara karşı intolerans sonucunda immün aracılı gelişen, otoantikor pozitifliği ve kronik inflamasyonla karakterize çoklu sistem tutulumu olan ince barsak hastalığıdır

Genetik olarak yatkın bireylerde gluten içeren gıdalara karşı intolerans sonucunda immün aracılı gelişen, otoantikor pozitifliği ve kronik inflamasyonla karakterize çoklu sistem tutulumu olan ince barsak hastalığıdır.

• Genetik olarak yatkın bireylerde gluten içeren gıdalara karşı intolerans sonucunda immün aracılı gelişen, otoantikor pozitifliği ve kronik inflamasyonla karakterize çoklu sistem tutulumu olan ince barsak hastalığıdır.

MÖ 10000-8000  Glutenin diyete girmesi (tarım)

• MÖ 10000-8000  Glutenin diyete girmesi (tarım)

• MÖ 7500  İlk tarım kökenli Neolitik şehir: Çatalhöyük

120-200 Areteo de Cappadocia  Klinik bulgular Koiliakos (barsak hastalığı)

• 120-200 Areteo de Cappadocia  Klinik bulgular Koiliakos (barsak hastalığı)

• “Coeliac Affection”

1856 F. Adams  Coeliac

• 1856 F. Adams  Coeliac

• 1888 Samuel Gee  Ayrıntılı belirtiler Modern anlamda Çölyak tanımı Tedavi  diyet

1953 W. Dicke  Buğday-hastalık ilişkisi

• 1953 W. Dicke  Buğday-hastalık ilişkisi

Genetik

• Genetik

GİS belirtileri

• GİS belirtileri

• GİS dışı belirtiler

• Eşlik eden hastalıklar (+)

• Aile öyküsü

Tip I DM

• Tip I DM

• Otoimmün tiroid hastalığı

1° akrabalarda ÇH riski %10-20

• 1° akrabalarda ÇH riski %10-20

• 2° akrabalarda ÇH riski %2-6

• Monozigotik ikizlerde %75

Gluten

• Gluten

Belirtiler

• Belirtiler

Antikorlar

• Antikorlar

• Antidoku transglutaminaz antikoru [anti TG] IgA

• Antiendomisyum antikori [EMA] IgA

• Antideamide glutenpeptid antikoru [DGP]

Belirtiler

• Belirtiler

Ömür boyu tam glutensiz diyet

• Ömür boyu tam glutensiz diyet

Buğday, arpa, çavdar içeren gıdalar

• Buğday, arpa, çavdar içeren gıdalar

• Bunlardan yapılanlar (un / ekmek / makarna / kurabiye / kek / yufka / şehriye / bulgur / erişte ….)

• Hazır gıdalar – içecekler

• İlaçlar (koruyucu / aroma / gıda boyası / yoğunlaştırıcı / aditif)

• Glutensiz diyet: 10-50 mg gluten / gün

• Glutensiz gıda = 20 ppm 

• Glutensiz gıda ile 2 hafta  belirtiler Ø 6-12 ay  seroloji (-) 2 yıl  patoloji N

Sosyal yaşamı sınırlıyor

• Sosyal yaşamı sınırlıyor

• Glutensiz gıdalar daha pahalı

• Tadı daha kötü

• Ülkeden ülkeye değişen gıda/para yardımı

Doğal gıdalara önem verilmeli (süt-et-balık-yumurta-sebze-kurubaklagil-pirinç-mısır-patates)

• Doğal gıdalara önem verilmeli (süt-et-balık-yumurta-sebze-kurubaklagil-pirinç-mısır-patates)

• Okul – dışarıda yemek dikkat

• Mısır unu – pirinç unu dikkat

• Etiketsiz gıda dikkat

• İlaçlar vb. dikkat

• Pişirme – hazırlık dikkat

• Ergenlik dikkat

Pirinç

• Pirinç

• Yulaf

• Mısır

• Nohut

• Sorghum (darı)

• Buckwheat (kara buğday)

• Amaranth

• Quinoa

• Teff

Vitamin-mineral eksiklikleri (FA, B12, vit D, Fe, Ferritin, Cu, Zn)

• Vitamin-mineral eksiklikleri (FA, B12, vit D, Fe, Ferritin, Cu, Zn)

• Laktaz eksikliği?

• Kemik metabolizması (Ca, PTH, KMD)

• Nörolojik değerlendirme

• Otoimmün tiroidit taraması

• İzlemde otoimmün hastalıklara dikkat (IDDM)

• İzlemde transaminaz  araştır

• İzlemde belirtiler, fizik gelişim değerlendirilmeli, diyete uyum sorgulanmalı

• Glutensiz diyete uyum açısından ilk 6 ay, daha sonra yılda bir seroloji ile izlem

• Çölyak derneği

Uyumu etkileyen etmenler

• Uyumu etkileyen etmenler

• Yetersiz / yanlış bilgilendirme

• Sağlık çalışanlarının farkındalığının 

• Sosyodemografik durum

• Hastanın belirtileri

• Ulaşılabilirlik

• Tat

• Psikososyal / kültürel durum

• Gıda etiketleme politikası

• Dernek üyeliği

• Düzenli izlem

Buğday tüketiminde artma

• Buğday tüketiminde artma

• Buğday genetiğinde değişme (triticum aestivum)

• Emzirme alışkanlıklarında değişme

• Bebeklik dönemi enfeksiyonları

• Otoimmün hastalıklarda artış

• GİS dışı bulguların tanımlanması

• Farkındalığın artması (hekimler, toplum)

• Çok çeşitli klinik bulguların tanımlanması

• Serolojik testlerin yaygınlaşması

ÇH farkındalığı artırılmalı

• ÇH farkındalığı artırılmalı

• Seroloji yaygınlaştırılmalı

• Glutensiz gıdaya erişim daha yaygınlaşmalı

• Gıda içerikleri daha iyi denetlenmeli

• Genetik daha iyi ortaya koyulmalı

• Tarama testi?

• Çölyak Hastalığı önlenmesi?

Anne sütü

• Anne sütü

• Glutenin diyete girme zamanı, miktarı (prevent CD)

• Probiyotik / prebiyotik

Nadir

• Nadir