Genetika akadem ik litsey o ‘quvchilari uchun darslik

Genealogiya usuli
— eng universal, oddiy, qulay usul bo‘lib,
belgining bir nechta avlodda irsiylanishini aniqlashga asoslangan.
Usulni amalga oshirish bosqichlari:
1. M a’lumotlar yig‘ish.
2. Shajara (genealogik xarita) tuzish.
3. Shajarani tahlil qilish.
4. Xulosa yozish.
M a ’lumotlar t o ‘plashda
so‘rab-surishtirish, anketalar to ‘ldirish
va shaxsiy ko‘rikdan o ‘tkazish orqali amalga oshiriladi.
Avlodlar shajarasini tuzishni
proband haqida m a’lumot yig‘ish-
dan boshlanadi. Proband — avlodlar shajarasi aniqlanishi kerak
bo‘lgan, kasal yoki sog‘ belgini tashuvchi shaxsdir. Probandning
aka-uka yoki opa-singillari sibslar deyiladi.
Avlodlar shajarasini tuzishda
juda puxta ishlash, savollarni aniq
va to ‘g‘ri bera bilish shifokordan katta mutaxassislik mahoratini
talab qiladi.
Shajaraning har bir a’zosi to ‘g‘risida, uning probandga qanday

---

---

77
aloqadorligi to ‘g‘risida qisqacha ma’lumot yoziladi, keyin ularni

grafik tarzda ifodalanadi.
Avlodlar shajarasini tuzishda quyidagi standart simvollardan
(belgi) foydalaniladi
(20-rasm).
Uchinchi bosqichda tuzilgan shajara batafsil tahlil qilinib
o‘rganilayotgan belgi yoki kasallik haqida xulosa yoziladi.
Genealogiya usuli quyidagilarni aniqlashga imkon beradi:
1. Belgining irsiy yoki irsiymasligini.
2. Irsiylanish tipini.
3. Mutant genni geterozigot tashuvchilar deb shubhalangan
shaxslarni.
4. Irsiy kasalliklarning geterogenligini (genokopiyalarni).
5. Keyingi avlod prognozini.
6. Penetrantlik va ekspressivligini.
□
O
A
□
©
Erkak
Ayol
Jinsi
noma’him
Tekshiriluvchi
belgini
saqlovchi
Majruh
bola
Tekshiriluvchi
belgini
geterozigot
tashuvchi
Mikrobelgi
Bir yoshgacha
nobud bo‘lgan
n yoshda o‘lgan
O'lik tug‘ilgan
A
□
I