Genital Sistemin Gelişimi Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİmen

Genital Sistemin Gelişimi

• Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN

• Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı

Cinsel Gelişimin Farklılaşmamış Safhası

• Erkek ve dişi morfolojik özellikleri, embriyonik 7. haftaya kadar gelişmeye başlamazlar.

• Genital sistem, erken dönemde her iki cinste de birbirine benzer.

• Bundan dolayı, genital sistemin gelişiminin başlangıç dönemi, cinsel gelişimin farklılaşmamış safhası olarak adlandırılır.

Gonadların Gelişimi

• Gonadlar (testisler ve overler), üç kaynaktan köken alır:

• - Posteriyor karın duvarını döşeyen sölom epiteli

• - Bunun altındaki mezenşim (embriyo nik bağ dokusu)

• - İlkel cinsiyet hücreleri

Farklanmamış Gonad

• Gonad gelişiminin ilk safhaları, beşinci haftada ortaya çıkar.

• Mezonefrozun mediyalinde, sölom epitelinde bir kalınlaşma meydana gelir.

• Bu epitelin ve altındaki mezenşimin çoğalımıyla, mezonefrozun mediyalinde bir gonadal (genital) kabarıklık oluşur.

• Parmak şeklindeki epitel kordonları (birincil cinsiyet kordonları), alttaki mezenşimin içine doğru kısa sürede büyürler.

Farklanmamış Gonad

• Dışta korteks ve içte de medulladan oluşur.

• Eğer embriyo XX cinsiyet kromozomuna sahipse, farklanmamış gonadın korteksi over yönünde değişim gösterir ve medulla geriler.

• Eğer embriyo XY cinsiyet kromozomuna sahipse, medulla testise farklılaşır ve korteks, birtakım kalıntılar dışında geriler.

İlkel Eşey Hücreleri

• Dördüncü haftanın başında, vitellüs kesesinin duvarında ve allantoyisin başlangıç yerine yakın yerleşimde olan endodermal hücreler arasında belirirler.

• Daha sonra, arka barsağın dorsal mezenteri boyunca gonad kabartılarına göç ederler.

• Altıncı haftada, ilkel eşey hücreleri alttaki mezenşimin içine girerler ve birincil cinsiyet kordonlarının yapısına katılırlar.

Germ Hattı Nedir ?

Gelişimin ikinci haftasında, ilkel eşey hücreleri epiblastın veya birincil ektodermin içinde oluşurlar.

• Gelişimin ikinci haftasında, ilkel eşey hücreleri epiblastın veya birincil ektodermin içinde oluşurlar.

Cinsiyetin Belirlenmesi

• Yedinci haftadan önce, gondaların görünümü her iki cinste de birbirine benzer. Dolayısıyla, bunlar “farklanmamış gonadlar” olarak isimlendirilir.

• Erkek fenotipinin gelişmi için, bir Y kromozomu gereklidir.

• Y kromozomu, farklanmamış gonadın medullası üzerinde testis belirleyici etkiye sahiptir.

Testis Belirleyici Faktör (TDF)

• Bu unsur, testis farklılaşmasını sağlar. Bu düzenleyici unsurun etkisi altında, birincil cinsiyet kordonları seminifer tübüllere farklılaşır.

• Y kromozomunun olmaması, over gelişimiyle neticelenir.

Testislerin Gelişimi

• Bazı genlerin koordinasyonlu uyarımıyla başlar.

• SRY Geni  Y kromozomunun kısa kolunda bulunur  Anahtar role sahiptir.

• TDF  Birincil cinsiyet kordonlarını uyarır  Kordonlar, medullanın derinliklerine doğru uzamaya başlar  Dallanırlar ve anastomoz yaparlar  Rete testis oluşur.

Testislerin Gelişimi

• Tunika Albuginea gelişince  Cinsiyet kordonlarının (seminifer kordonların) yüzey epiteliyle olan bağlantısı sona erer.

• Tunika albugineanın yoğunluk kazanması  Testis gelişimi için oldukça önemlidir.

• Testis genişledikçe  Mezonefrozdan ayrılır  Mezorşiyuma tutunur.

Testislerin Gelişimi

• Seminifer Kordonlardan Gelişen Yapılar:

• Seminifer Tübüller

• Tubuli Rekti

• Rete Testis

Testislerin Gelişimi

• Seminifer tübül  Mezenşimden ayrılır.

• Leydig hücreleri  Mezenşimden gelişirler ve 8. haftadan itibaren  Androjenik hormon salgılamaya başlar.

• Erkeklik hormonları  Mezonefrik duktusların ve dış genitallerin farklılaşmasını uyarır.

Testislerin Gelişimi

• hCG  İnsan koryonik gonadotropin

•  Testosteron üretimini uyarır.

•  8.-12. haftalarda pik yapar.

• Fetal testislerden salınan hormonlar:

• - Testosteron

• - Antimülleryan Hormon (AMH)

• AMH  Mülleryan engelleyici madde.

Testislerin Gelişimi

• AMH  Sertoli hücrelerince salınır.

•  Puberteye kadar devam eder.

•  Mülleryan (paramezonefrik kanalların) gelişimini baskılar.

• Seminifer tübüller  Puberteye kadar lümensiz. Daha sonra gelişir.

• Seminifer tübül  Duvarda iki çeşit hücre  Sertoli: Testis yüzey epitelinden gelişir. Spermatogonyumlar: İlkel eşey hücrelerinde farklılaşır.

Fetal Testis

• Sertoli hücreleri  Seminifer tüplerde çoğunluk.

• Daha sonraki gelişimde  Testis yüzey epiteli düzleşir  Yetişkin testisin dış yüzey mezotelini oluşturur.

• Rete testis  Efferent duktulileri oluşturan 15 – 20 adet mezonefrik tübüllerle devam eder.

Genital Kanalların Gelişimi

• Dişi ve erkek embriyolarının her ikisi de, iki çift genital kanala sahiptir.

• Mezonefrik Kanal (Wolf Kanalı)  Erkek üreme sisteminin gelişimi

• Paramezonefrik Kanalı (Müller Kanalı)  Dişi üreme sisteminin gelişimi

• 5. – 6. haftalarda  Her iki kanal çeşidi de var.

Genital Kanalların Gelişimi

• 8. haftada  Testosteron etkisi  Herbir mezonefrik kanalın proksimal parçası  Epidididmise farklanır.

• Mezonefrik kanalın geri kalan kısmından:

• - Duktus deferens ve

• - Ejakülasyon kanalı gelişir.

Erkek Genital Kanal ve Bez Gelişimi

• Fetal testislerde  Sertoli hücreleri 6.-7. haftalarda AMH’yi sentezler.

• 8. hafta  Leydig hücreleri testosteron salgılar  hCG, testosteron salınımını uyarır.

• Testosteron  Mezonefrik kanallardan erkek genital kanal oluşumunu uyarırken,

• AMH  Paramezonefrik kanalların epitelyal – mezenşimal dönüşümle kaybolmasına yol açar.

Erkek Genital Kanal ve Bez Gelişimi

• Mezonefroz dejenere olunca  Mezonefrik kanallardan bazıları kalır  Duktuli efferentesleri oluştururlar.

• Duktuli eff  Mezonefrik kanala açılır  Kanal, bu bölgede, duktus epididimise dönüşür.

• Mezonefrik kanal  Epididimisin distalinde kalın kaslı hale gelir  Duktus deferens oluşur.

Erkek Genital Kanal ve Bez Gelişimi

• Seminal Vezikül (SV)  Mezonefrik kanalların kaudal uçlarının lateralinden dışa doğru gelişir.

• SV kanalı ile üretra arasında kalan mezonefrik kanal bölümü  Ejakülatuvar duktus olarak gelişir.

Prostat

• Üretranın prostatik parçasından meydana gelen çok sayıda endoderm çıkıntısı, etraftaki mezenşimin içine doğru büyür.

• Prostat epiteli bu endoderm hücrelerinden gelişirken, epitel hücreleriyle ilişkili mezenşimden stroma ve düz kaslar oluşur.

Bulboüretral Bezler

• Üretranın spongiyoz parçasından çift halde dışa doğru büyüyen hücrelerden gelişirler.

• Düz kas hücreleri ve stroma  Bölgedeki mezenşimden köken alır.