Q e d u rtm _ u z
2-rasm.
Milodiy 2-asrda Ptolemey tuzgan dunyo xaritasi.
A bu R ayhon B eruniy, N o sir X israv, M ahm ud K o sh g ‘ariy lar ham
geo g rafiy an in g rivojiga katta hissa q o ‘shishgan va dunyo xaritalarini
tuzishgan (3-rasm ). M uham m ad al-X orazm iy (7 8 3 -8 5 0 -y y ) «Surat
ul-A rz» - «Yerning tasviri» nomli kitobini yozgan. 973-1048-yillarda
y ash ab o ‘tg an A bu R ayhon B eru n iy Y erning o ‘sha v aq td ag i eng
m ukam m al m odeli - Shimoliy yarim shar globusini yasagan va asar-
larida Yer sharining narigi tom onida ham quruqlik borligi haqida yozib
qoldirgan, dunyo x aritasin i tuzgan (4-rasm ). M ahm ud K o sh g ‘ariy
(milodiy 11-asr) «Devonu lu g ‘otit turk» asarida k o ‘plab g eo g rafik jo y
nom lari va term inlarga izoh yozgan, dunyo xaritasini ishlagan.
O ‘rta osiyolik N osir X israv (1004-1088-yy.) Janubi-g‘arbiy Osiyo
va Shim oli-sharqiy A frikaga sayohat qilib, ju d a k o ‘p geografik m a ’lu-
m otlar to ‘plagan. Yetti yil davom etgan ikkita sayohatida 15 m ing
8
kilom etr (km )dan ortiq y o ‘lni bosib o ‘tgan (10-bet 5-rasm).
Z ah irid d in M uham m ad B obur (1 4 8 3 -1 5 3 0 -y y .) «B oburnom a»
kitobida Farg‘ona vodiysi, A fg ‘oniston, H indiston tabiati, jo y nom lari
haqida k o ‘plab m uhim m a ’lum otlar yozib qoldirgan.
M ateriklar va okeanlarning k ash f etilishida jasu r dengizchi ham da
sayyohlarning xizm atlari ju d a katta b o ‘lgan.
Q e d u rtm _ u z
3-rasm.
M. Xorazmiyning O ‘rta Osiyo va unga yondosh yerlar xaritasi.
1492-yilda X .K olum b boshchiligidagi ekspeditsiya H indistonga
dengiz orqali y o ‘l topish m aqsadida Ispaniyadan g ‘arbga tomon kemada
suzib ketadi. U A tlantika okeanini kesib o ‘tib, Am erika qirg‘oqlariga
yetib bordi. 4 m arta uyushtirgan sayohati davomida u Amerika qit’asini
k ash f qiladi. Yangi q it’aga 1499-1504-yillarda Janubiy Am erikaning
shim oliy qism in i o ‘rg an g an A m erigo V espuchchi nom i berilg an .
Portugaliyalik Vasko da Gama 1498-yilda kem alarda Afrikani aylanib,
H indistonga bordi.
1 5 1 9 -1 5 2 2 -y illard a F ernan M agellan b o sh ch ilig id ag i isp an lar
ekspeditsiyasi kem alarda dunyoni
g ‘arbdan sharqqa aylanib chiqdi.
Tinch okeanni kesib o ‘tdi. Natijada
Yerning sharsim onligi isbotlandi,
Yer y u z in in g k a tta q ism in i suv
qoplab yotishi aniqlandi.
1 8 2 0 -y iln in g y a n v a rid a rus
d en g izch i sa y y o h lari F .B ellin s-
gauzen va M .Lazarev eng uzoqda
joylashgan, m uzlar bilan qoplanib
yotgan Antarktida materigini kashf
etishdi.
H o z irg i v a q tg a k e lib , Y er
yuzida aniqlanmagan, xaritaga tu-
4-rasm.
Abu Rayhon Beruniyning
shirilm agan jo y qolmagan. Biroq
dunyo xaritasi.
G
E
O
G
R
A
F
IY
A
F
A
N
I
VA
U
N
IN
G
RI
V
OJ
L
AN
IS
H
I
G
E
O
G
R
A
F
IY
A
FA
N
I
VA
U
N
IN
G
RI
V
O
JL
A
N
IS
H
I
Dostları ilə paylaş: |