Geo graf iya

aralash t o ‘yin u vch i daryolar
deyiladi. M asalan, Sirdaryo shunday daryolar sirasiga kiradi. 
65
D aryolar qadim zam onlardan kishilarni chuchuk suv bilan ta ’min- 
laydigan asosiy m anba b o ‘lib kelgan. M am lakatim izda suvdan yaxshi- 
roq foydalanish uchun daryolarga suv om borlari qurilgan, kanal va 
ariqlar qazilgan, q u rg ‘oqchil y erlarga suv chiqarilgan. D aryolarga 
to ‘g ‘onlar, elektr stansiyalar qurilib, energiyasidan ham foydalaniladi.
5-«Geografiya», 5-sinf.
Y
E
R
N
IN
G
SU
V
Q
O
B
IG
T
— 
GIDR
OS
FER
A

---

Y
E
R
N
IN
G
SU
V
Q
O
B
IG
‘I 
— 
GIDRO
SFE
RA
66
Q edurtm _uz
Suvni iflos qilm asdan, tejab-tergab foydalanish har birim izning 
m uqaddas burchim iz hisoblanadi. Buni aslo unutmaylik!
Tayanch so‘z va tu sh u n ch alar
Daryo 
O ‘zan
Suvayirg‘ich 
M anba
D aryo havzasi 
D aryoning to ‘yinishi
Irm oq
S h arsh ara
1. Daryo nima? Daryo havzasi-chi?
2. Daryo havzasining qanday tarkibiy qismlarini bilasiz?
3. O‘zbekistondagi qaysi daryolarni bilasiz?
4. Darslik va o‘quv atlasidagi ma’lumotlardan foydalangan 
holda quyidagi rasmda A, B, C, D, E, F harflar bilan dar­
yo havzasining qaysi tarkibiy qismlari ko‘rsatilganligini 
aniqlang.
19
-§.
K O ‘L VA M U Z L IK L A R . 
Y E R O S T I SU V LA R I
K o ‘llar. Quruqlik yuzasida yer usti va yer osti suvlari oqib tusha- 
digan chuqurliklar k o ‘p. A na shunday tabiiy chuqurliklarda to ‘planib 
qolgan suvga 
k o ‘l
deyiladi. K o ‘llar dengizlardan farq qilib, okeanlar 
bilan tutashm agan b o ‘ladi.
Yer yuzida k o ‘llar ju d a k o ‘p. Eng katta k o ‘l Kaspiy k o ‘li. Uning 
m aydoni 376 m ing km 2 ni tashkil qiladi. Eng chuqur k o ‘l — Baykal. 
C huqurligi 1620 m. O ‘rta O siyodagi eng katta k o ‘llardan biri Orol

---

dengizi edi. H ozirgi vaqtda Orol dengizi suvi qurib, m aydoni ju d a
kichrayib qolgan.
K o ‘l suvi to ‘ldirgan chuqurliklar har xil y o ‘l bilan, k o ‘pincha Yer 
p o ‘stining asta-sekin pasayishidan hosil b o ‘ladi. Yer p o ‘stining yori- 
lishidan ham k o ‘pincha uzun cho‘zilgan chuqurliklar vujudga keladi. 
Bunday chuqurliklar suvga to ‘lib hosil b o ‘lgan k o ‘llar