Geostrategiya

GEOSTRATEGIYA
çərçivəsində beynəlxalq əməkdaşlığın inkişafına əhəmiyyətli töhfə 
verə bilər və buna bir sıra aşağdaki səbəbləri göstərmək olar: 
Birincisi, Azərbaycan dünyada ən ciddi təhlükələrdən biri olan 
islamofobiyaya qarşı fəal mübarizə aparan və islam həmrəyliyinin 
möhkəmləndirilməsi istiqamətində konkret addımlar atan ölkədir.
İkincisi, Azərbaycan son 13 il ərzində iqtisadiyyatını 3 dəfədən 
çox artıran, yoxsulluğun səviyyəsini 10 dəfə aşağı salan, savadlılığı 
təxminən 100 faizə yüksəldən, 2 milyona yaxın yeni iş yerləri 
açan, strateji valyuta ehtiyatları ölkənin ümumi daxili məhsuluna 
bərabər, xarici dövlət borcu isə ümumi daxili məhsulun 20 
faizindən az olan bir dövlətdir.
Üçüncüsü, Azərbaycan beynəlxalq əhəmiyyətli layihələrin 
təşəbbüskarı və fəal iştirakçısıdır. Bu gün ölkəmiz tərəfdaşları ilə 
birlikdə dünyanın ən böyük infrastruktur layihələrini icra edir.
Dördüncüsü, Azərbaycan Şərq-Qərb və Şimal-Cənub nəqliyyat 
dəhlizlərinin yaradılmasında fəal iştirak edir. [6]
Söylənilənlər kontekstində Azərbaycan Respublikasının 
İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı ilə də səmərəli əməkdaşlıq 
münasibətlərini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Belə ki, Azərbaycan 
təşkilata daxil olduğu ilk gündən ECO çərçivəsindəki çoxtərəfli 
regional münasibətlərə və üzv ölkələrlə ikitərəfli əlaqələrə böyük 
əhəmiyyət verir. Çünki ECO Xəzər-Qara dəniz hövzəsi, Cənubi 
Qafqaz və İran körfəzi bölgəsində, Mərkəzi Asiyanın Qazaxıstan 
və Türkmənistan kimi ölkələrinin zəngin karbohidrogen 
yataqlarında həyata keçirilən qlobal enerji layihələrinin, Şərq-Qərb 
nəqliyyat-kommunikasiya (TRASEKA), Bakı-Tbilisi-Ceyhan 
neft, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu və Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz 
kəmərinin çəkilişi kimi mühüm işlərin görüldüyü bir regionu əhatə 
edir. Bundan başqa, ECO-nun işləyib hazırladığı və inşaatında 
iştirak etdiyi digər transmilli və regional nəqliyyat-kommunikasiya 
magistralları İranı, Türkiyəni, Azərbaycanı, Pakistanı, Əfqanıstanı 
və Türkmənistanı bir-biri ilə birləşdirərək, eyni zamanda Avropa
və Asiya qitələrarası nəqliyyat-kommunikasiya əlaqələrinə ciddi 
təsir göstərir. Bu xətt üzrə yaradılan yeni nəqliyyat-kommunikasiya 
magistralının bir başı Orta, Mərkəzi Asiya və Hind okeanını, Fars 
körfəzi və Afrikanı, digər başı isə Cənubi Asiyanı - Pakistanı, 
Əfqanıstanı və s. ölkələri Türkiyə və Avropa ilə birləşdirir.
Azərbaycanın xarici siyasətində Asiya qitəsinin böyük və kiçik 
dövlətləri ilə ikitərəfli və çoxtərəfli əlaqələr, bu regionda yaradılmış 
və müxtəlif sahələr üzrə fəaliyyət göstərən beynəlxalq, o cümlədən 
regional qurumlarla münasibətlər də xüsusi bir istiqamət təşkil edir. 
Professor Əli Həsənov yazır ki, Azərbaycanın Asiya ölkələri ilə 
əlaqələri 1991-ci ildə ölkəmiz müstəqillik əldə etdikdən və 1992- 
ci ildə BMT-yə üzv qəbul olunduqdan sonra başlanır və hazırda 
müvəffəqiyyətlə inkişaf edir. [8]
Ərazi və əhalisinə görə dünyanın ən böyük qitəsi Asiya hesab 
olunur. Asiyanın Rusiya nəzərə alınmadan, 27 milyon kvadrat 
kilometr ərazisində 40-dan artıq dövlət yerləşir ki, onların da 
ikisi - Çin və Hindistan kimi dünyanın ən nəhəng dövlətləridir. 
Əslində, bu qitədə yerləşən digər ölkələr də əhalisinin sayma görə 
dünyanın ən böyük ölkələrindən hesab olunurlar. Həmçinin, təbii 
ehtiyatlarına görə, Asiya ən zəngin qitələrdən hesab olunur. Fars 
körfəzinin düzənlik və yarımdüzənlik əraziləri həm təbii yataqlarla 
zəngindir, həm də əkinçilik üçün çox əlverişlidir. Dünyanın 
suvarılan əkin sahələrinin 70%-dən çoxu Asiyanın payına düşür. 
Asiya əhalisinin sayı 3.5 milyarda yaxındır ki, bu da yer kürəsi 
əhalisinin yarısından çoxu deməkdir.
Geosiyasi əhəmiyyətinə görə, Asiya qitəsi ölkələri müasir 
dünya siyasətinin əsas diqqət mərkəzindədir. Qitənin əmək 
resursları, satış bazarları, xammal ehtiyatları, nəqliyyat- 
kommunikasiya imkanları, geostrateji baxımdan mühüm ərazi 
xarakteristikası və nəhayət, texnoloji inkişafı diqqəti cəlb edir. 
Çünki Yaponiya, Çin, Tayvan, Cənubi Koreya, Sinqapur və 
Malayziya kimi ölkələr, sözün həqiqi mənasında, dünyanın iqtisadi

---

ic
ti
m
a
i 
- 
si
y
as
i, 
el
m
i 
- 
p
o
p
u
ly
a
r 
ju
rn
a
l rəqabət meydanından Avropanın böyük dövlətlərini sıxışdıraraq, 
Asiyanı və Sakit okean hövzəsini dünyanın ən güclü iqtisadi 
mərkəzlərindən birinə çeviriblər. [9]
Bütün bunların fonunda Uzaq Şərqin qabaqcıl dövlətləri 
olan Çin və Yaponiya ilə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın 
inkişafının zəruriliyi Azərbaycanı “İpək Yolu” layihəsinin 
gerçəkləşdirilməsində daha iradəli olmağa sövq edir. Çinin 
artan beynəlxalq nüfuzu və Avrasiyada onun mövqelərinin 
möhkəmlənməsi Azərbaycan-Çin münasibətlərinin 
intensivləşməsinə təkan vermişdir. Yaponiyanın Azərbaycandakı 
iqtisadi layihələrə fəal qoşulması və ikitərəfli əməkdaşlığın daha 
da dərinləşməsinə olan qarşılıqlı maraq Azərbaycan-Yaponiya 
münasibətlərinin zəngin potensialının müntəzəm əsasda açılması 
üçün əlverişli zəmin yaradıb.
Cənub-Şərqi və Cənubi Asiyada yeni iqtisadi və siyasi 
güc mərkəzlərinin təşəkkülü Azərbaycanın xarici siyasətinin 
bu istiqamətə marağının artmasına səbəb olmuşdur. Burada 
dövlətimizin Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ 
münaqişəsinin həllində tutduğu ədalətli mövqeyi beynəlxalq 
səviyyədə tam dəstəkləyən Pakistanla olan münasibətlərinin 
tərəfdaşlıq, Hindistanla isə əməkdaşlıq səviyyəsinə gəlib çatmasını 
xüsusi qeyd etmək lazımdır.
Beləliklə, Azərbaycan Respublikasının apardığı uğurlu ölçülüb- 
biçilmiş və tarazlaşdırılmış xarici siyasət sayəsində Azərbaycan 
xalqının təhlükəsiz və xoşbəxt gələcəyini təmin edən xarici 
mühit formalaşdırılmış və Azərbaycanın həm dünya miqyasında 
mövqelərinin möhkəmləndirilməsi, həm də Xəzər-Qafqaz 
bölgəsində ən vacib ölkəyə çevrilməsinə nail olunmuşdur.