Geshtaltpsixologiyada pertseptiv tuzilmaning qonunlari. Reja: Gestalt psixologiyasi

GESHTALTPSIXOLOGIYA (nem. Gestalt — shakl, obraz, qiyofa, tashqi koʻrinish va psixologiya) — psixologiyadagi oqimlardan biri. 20-a. ning 20 — 30-y. larida Germaniyada yuzaga kelgan. Geshtaltpsixologiya fon Erenfelsning yaxlitlik idrokning asosiy sifati deb hisoblaydigan taʼlimotiga asoslanadi. Assotsiativ psixologiyaga (q. Assotsiatsiya) zid ravishda Geshtaltpsixologiya psixikaning birlamchi va asosiy elementi sifatida sezgilarni emas, balki yaxlit obrazlar — geshtaltlarni tan oladi. Geshtaltpsixologiya tarafdorlari (M. Vertxeymer, V. Kyoler, K. Koffka, K. Levin va b.) psixika mohiyatini idrokning oʻziga xosligi, yaxlitlik bilan izoxlaydilar. Geshtaltpsixologiya namoyandalari asarlarida idrokning shakllanishida tajribaning oʻrni oʻrganilmagan va bunga eʼtibor ham berilmagan. Ular nuqtayi nazariga koʻra, geshtaltlar (obrazlar) goʻyo odam miyasidagi elektrik jarayonlar tufayli yuzaga keladi. 20-a. ning 40-y. larida V. Kyoler miyadagi elektr maydonlari oʻzaro munosabatlari xususidagi fikrni miya qismlari elektr zaryadlari bilan toʻyinishi haqidagi gʻoyalar bilan toʻldirdi. Bu elektr zaryadlar miyaning u yoki bu qismida uzoq vaqtli qoʻzgʻalishlarni yuzaga keltiradi. Ularning miya bir qismidan kamroq toʻldirilgan boshqa qismiga oʻtishi ayrim illyuziyalarni va idrok xususiyatlarini paydo qiladi.
Geshtaltpsixologlarning eksperimental metodikasi va ular orqali olingan maʼlumotlar idrok va tafakkur psixologiyasini maʼlum darajada boyitdi. Pertseptiv psixologiya ning subfildidir kognitiv psixologiya^[1] insonning bilim tizimining ongli va ongsiz tug'ma tomonlari bilan bog'liq bo'lgan: idrok.
Ushbu sohada kashshof bo'lgan Jeyms J. Gibson. Katta tadqiqot bu edi affordances, ya'ni atrofdagi narsalarning idrok etilishi yoki xususiyatlari. Gibsonning fikriga ko'ra, bunday xususiyatlar yoki ob'ektlar o'z-o'zidan alohida yoki alohida ob'ektlar sifatida emas, balki affordanentsiya sifatida qabul qilingan. Ushbu ko'rinish dasturiy ta'minot sifatida bir nechta boshqa sohalarda markaziy edi foydalanuvchi interfeysi va foydalanish muhandisligi, ekologizm psixologiyada va oxir-oqibat siyosiy iqtisod bu erda idrok etish nuqtai nazaridan iqtisodiy operatsiyalarning asosiy ma'lumotlarini yoki oqibatlarini, ya'ni resurslar va chiqindilarni bekor qilinishini tushuntirish uchun foydalanilgan.
Jerar Egan va Robert Bolton odamlar ma'lum bir vaziyatni anglashlariga muvofiq harakat qilishlari sharti asosida shaxslararo o'zaro aloqalar sohalarini o'rganib chiqdilar. Xulq-atvor aniq bo'lsa-da, odamning fikrlari va hissiyotlari maskalanadi. Bu odamlar o'rtasidagi eng keng tarqalgan muammolar, biz boshqa odam nimani his qilayotgani va o'ylayotganini taxmin qilishimiz mumkin degan taxminga asoslanadi degan fikrni keltirib chiqaradi. Shuningdek, ular ushbu yo'nalishda samarali aloqa uchun usullarni taklif qilishdi. Bunga quyidagilar kiradi: aks ettiruvchi tinglash, tasdiqlash qobiliyatlari, nizolarni hal qilish Pertseptual psixologiya terapiyada ko'pincha bemorga muammolarni hal qilish ko'nikmalarini yaxshilashga yordam beradi.