Gidravlik yo'qotish haqida tushuncha. Gidravlik yo'qotishni ikki turi. Tezlik va sarfni o'lchash usullari hamda asboblari

2. Truba uzunligi bo’yicha bosimning pasayishi, Puazeyl formulasi.

Trubalardagi oqayotgan suyuqlik energiyasining ishqalanishni Еngishga sarflanishini ko’rib chiqamiz. Avval truba kesimi bo’yicha ishqalanish kuchining taqsimlanishini ko’ramiz. Buning uchun Nyuton qonuni formulasiga tezlik formulasi (8.3) ni qo’yamiz.

U holda,
(.8)
Bu formuladan ko’rinib turibdiki, ishqalanish kuchi truba o’qida nolga teng bo’lib, uning o’qidan devorlariga qarab chiziqli ortib boradi va devor sirtida eng katta qiymatga erishadi (8.1-rasm).
(9)
(8.9) tenglamada silindrik trubadagi uzunlik bo’yicha gidravlik yo’qotishni ishqalanish kuchi orqali berilgan. Endi bu formulaga (8.8) munosabatni qo’ysak.

Kesimlardagi bosim farqi (p₁–p₂) ni (8.6) formuladan o’rtacha tezlik orqali ifodalasak:

va gidravlik yo’qotish formulasiga qo’ysak, quyidagi munosabatni olamiz:


(10)
U holda gidravlik qiyalik uchun formula chiqarish qiyin emas. Buning uchun (8.10) ning ikki tomonini l ga bo’lamiz:
(11)
va oxirgi tenglikni quyidagicha yozamiz:



Silindrik trubalar uchun Reynolds soni

Ko’rinishda yozilgani uchun

Demak, laminar harakat vaqtida gidravlik qiyalik va bosimning pasayishi Reynolds soniga bog’liq ekan. ko’rinishdagi miqdorni gidravlikada λ bilan belgilanadi:
(12)
va ishqalanish koeffisienti deb ataladi. U holda energiyaning yo’qolishi va gidravlik qiyalik uchun quyidagicha Darsi-Veysbax formulasini olamiz:
(13)
SHunday qilib, laminar harakat vaqtida truba uzunligi bo’yicha bosimning pasayishi va gidravlik qiyalik solishtirma kinetik energiyaga chiziqli bog’liq ekan.


ADABIYOTLAR

1. 
   Islom Karimov. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida. Toshkent, O’zbekiston, 1997.
   
2. 
   B.E.Muhamedov Metrologiya. Texnologik ko’rsatkichlarini o’lchash usullari va asboblari Toshkent, - O’qituvchi. 1991.
   
3. 
   Г.М.Иванов, Н.Д.Кузнецов, В.С.Чистяков. Теплотехнические измерения и приборы. М: Энергоатомиздат. 1984.
   
4. 
   В.С.Чистяков. краткий справочник по теплотехническим измерениям. –М: Энергоатомиздат. 1990.
   
5. 
   Н.Д.Кузнецов В.С.Чистяков. Сборник задач и вопросов по теплотехническим измерениям и приборам. . –М: Энергоатомиздат. 1986.
   
6. 
   Гольцман В.А. Приборы контроля и средств автоматизации тепловых процессов. М.: Высшая школа. 1980.
   
7. 
   SHoyunusov Sh.SH. Issiqlik texnika o’lchovlari fanidan ma‘ruza matnlari. ToshDTU. 2000.
   
8. 
   SHoyunusov Sh.SH., Raximdjanov R.T. Issiqlik texnika o’lchovlari fanidan tajriba ishlari uchun-uslubiy qo’llanma. ToshDTU. 1999.
   
9. 
   Рахимджанов Р.Т., Шоюнусов Ш.Ш., Алимов Х.А. Теплотехнические измерения. Учебное пособие для бакалавров обучаюшихся по направлению «Теплоэнергетика» ТашГТУ 2002.