«gidravlika va gidravlik mashinalar» fanidan

орт

р
yoki

ман

р
orqali belgilanadi. 
Manometrik va barometrik bosimlar yig’indisi to’la, boshqacha aytganda absolyut 

bosim deyiladi:

Agar jarayonlar siyraklanishda (vakuumda) ketsa barometrik bosim bilan siyraklanish 

orasidagi ayirma absolyut (to’la) bosim deyiladi:

;

вак


бар

абс

Р

P

P
−
=

Pa (1.4)

bu yerda, 


вак

р
— vakuummetr bilan o’lchanadigan siyraklanish. 
Gidrostatikaning asosiy tenglamasi.

Tinch holatda turgan suyuqlikning ixtiyoriy nuqtasidagi bosimni aniqlash uchun xuddi 

shu hajmning boshqa biror nuqtasidagi bosim kattaligini, shuningdek, bir nuqtaning ikkinchi
nuqtaga nisbatan botish chuqurligini bilishning o’zi kifoya. 
Ochiq idish A da bir jinsli tinch holatdagi suyuqlik bor, deb faraz qilaylik (2-rasm). 

Uning sirtiga, binobarin, shu sirtdagi nuqta 1 ga

0

р
ga teng atmosfera bosim ta’sir etadi.
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

8

Suyuqlik ichidagi nuqta 2 ga ta’sir etadigan
2

р
absolyut bosimni aniqlaymiz.
Ma’lumki, bu nuqtada suyuqlikka atmosfera bosimi 
0

р
(bir vaqtning o’zida nuqta 1 ga ham 
ta’sir etadigan) hamda shu nuqta ustidagi suyuqlik ustunining bosimi ta’sir etadi.
To’la yoki absolyut bosim 

2

р

quyidagiga teng: 
);
(

2

1
0
2


h

h

g

Р

Р
−
⋅

+
=

ρ
Pa (1.5)
bu yerda: 


ρ
-suyuqlikning zichligi, 
3
/ m


kg
;


g
- o’lchash nuqtasidagi og’irlik kuchi tezlanishi, m/sek
2
;
1

h
, va

2

h

- bitta shartli gorizontal tekislikdan (ushbu holda idish
tubidan) yuqoriga qarab hisoblangan balandliklar, m.
Umumiy holda (2) tenglamani quyidagicha yozish mumkin: 

;
0

2


h

g

Р

Р
⋅
⋅

+
=

ρ
Pa (1.6)
bu yerda; 


h
-ko’rib chiqilayotgan nuqta ustidagi suyuqlik ustunining balandligi. 
Bu tenglik gidrostatikaning asosiy tenglamasi deyiladi. Tenglamadan ko’rinib 

turibdiki, tinch holatda turgan bir jinsli suyuqlikning bir xil hajmida bitta gorizontal

tekislikda joylashgan barcha zarralar bir xil gidrostatik bosim ostida bo’ladi. 
Barcha nuqtalariga bosim bir xilda ta’sir etadigan yuza teng bosimli yuza deyiladi.
(1.6) tenglamadan ko’rinib turibdiki, tinch holatda turgan bir jinsli suyuqlikning har qaysi 
nuqtasida gidrostatik bosimning kattaligi faqat shu nuqta ustidagi suyuqlik ustunining
balandligiga bog’liq bo’ladi. Shuning uchun o’z-o’zidan ravshanki, tinch holatda turgan 
suyuqlikda gorizontal yuzalar teng bosimli yuzalar bo’ladi.
Bosimni suyuqlik yordamida uzatish qonunidan texnikada gidravlik mashinalarda 

foydalaniladi, bu mashinalarning ichida eng ko’p tarqalgani gidravlik pressdir.

To’g’ri turtburchakli yassi devorga tushadigan gidrostatik bosim (2-rasm) 
2-rasm. To’g’ri turtburchakli yaassi devorga tushadigan gidrostatik bosim markazini 

aniqlash uchun chizma.

2
2

1
2