Glukoz 6 Fosfat Dehidrogenaz Enzim Eksikliği Tanı ve Tedavi Kılavuzu

Glukoz 6 Fosfat Dehidrogenaz Enzim Eksikliği Tanı ve Tedavi Kılavuzu 

Eritrositlerin  normal  yaşamlarını  devam  ettirebilmek  için  enerjiye  gereksinimleri  vardır. 

Eritrositlerde  mitokondri  bulunmadığından,  gerekli  enerjiyi  Embden  Meyerhof  yolu  denilen 

anaerobik  glikolizden  elde  ederler.  Eritrositlerin  yaşamlarını  sürdürmeleri  için  enerji 

gereksinimlerini  karşılamalarına  ek  olarak,  hemoglobin  ve  hücredeki  proteinleri  oksidan 

etkilerden  korumaları  gerekir.  Eritrositlerde  pentozmonofosfat  yolunda  bulunan  glukoz-6-

fosfat  dehidrogenaz  (G6PD)  enzimi    hücreyi  oksidan  hasardan  korumak  amacıyla  görev 

yapar.  

Glukoz 6 Fosfat Dehidrogenaz Enzim Eksikliği: 

En  sık  görülen  eritrosit  enzim  eksikliğidir  ve  X’e  bağlı  resesif  kalıtım  gösterir.  Görülme 

sıklığı  Akdeniz  ülkeleri,  Afrika  ve  Çin’de  fazla  olmakla  birlikte  tüm  etnik  gruplarda 

tanımlanmıştır.  G6PD  enzim  eksikliği  Türkiye  genelinde  %0.5,  Çukurova  bölgesinde  %  8.2 

oranında görülmektedir.  

G6PD  geni  X  kromozomunun  subtelomerik  yöresinde  q28  lokusunda  yerleşmiştir.  Bu  gen 

18.5  kb  uzunluğunda  olup  13  ekson  ve  12  introndan  oluşur.  Normal  gen  G6PD  B  olarak 

tanımlanırken;  çoğunluğu  nokta  mutasyonlara  nadiren  de  delesyonlara  bağlı  gelişen  400’den 

fazla varyant saptanmıştır.  

Dünya  Sağlık  Örgütü  (WHO)  G6PD  enzim  eksikliğini  enzim  aktivite  düzeyi  ve  klinik 

bulgulara göre beş sınıfa ayırmıştır; 

 

Sınıf-I= Enzim aktivitesi normalin %10 altındadır ve kronik hemolitik anemi görülür. 

Sınıf–II=Ağır  enzim  eksikliği  vardır  ve  genellikle  aralıklı  (ilaçlar,  enfeksiyon  ve 

kimyasallara ikincil) hemolitik anemi saptanır. 

Sınıf-III= Orta derecede (%10-60) enzim eksikliği ve aralıklı hemolitik anemi vardır. 

Sınıf–IV=Enzim eksikliği ve hemoliz yoktur. 

Sınıf-V=Enzim aktivitesi yüksektir. 

Sık görülen G6PD varyantları şu şekildedir; 

G6PD B: En sık görülen normal varyanttır. Beyaz ırk, Asya ve siyah ırkın büyük bir kısmında 

görülür (sınıf-IV). 

G6PD A: Siyah Afrikalıların %10-20’sinde görülen normal formdur (sınıf-IV).  

G6PD  A-:  En  sık  görülen  enzim  eksikliği  varyantıdır,  orta  ve  ağır  derecede  hemolize  neden 

olur.  

G6PD  Akdeniz:  Beyaz  ırkta  en  sık  görülen  varyanttır.  Ağır  hemolize  yol  açar.  Ülkemizde 

görülen formdur.  

Tablo 1. En sık görülen iki enzim eksikliği ile birlikte olan varyantın karşılaştırılması 

 

G6PD Akdeniz 

G6PD A- 

WHO’ya göre sınıflama 

Sınıf II 

Sınıf III 

En sık görüldüğü toplum 

Akdeniz bölgesi 

Siyah Afrikalılarda ve Afrika 

kökenli Amerikalılarda 

Yenidoğan sarılığı 

Evet, hatta çok ciddi olabilir 

Evet 

Favizm 

Sıklıkla 

Daha nadir 

Oksidasyona yol açan 

ilaçlarla hemoliz 

Evet 

Evet 

 

Klinik Bulgular 

Hastalık farklı klinik tablolarla kendini gösterebilir. 

1.

 

Akut Hemolitik Anemi: Normal koşullarda klinik bulgu saptanmazken, oksidatif stres 

yapan durumlarda (ilaçlar, enfeksiyonlar, kimyasallar) hemoliz gerçekleşir. Hemolizin 

ş

iddeti ve süresi değişkenlik göstermektedir. Oksidatif strese yol açan maddeye maruz 

kalındıktan sonra, genellikle 2-3 gün içinde hemoliz oluşur (Tablo 2). 

2.

 

Yenidoğan Sarılığı: Genellikle doğumdan sonraki 2-3. günlerde sarılık ortaya çıkar ve 

kan  değişimi  yapılmasını  gerektirecek  ve  hatta  tedavi  edilmezse  kernikterusa  yol 

açabilecek  kadar  ağır  düzeyde  sarılık  saptanabilir.  Sarılık  yanı  sıra  genellikle  anemi 

görülmez  ya  da  hafif  düzeyde  olabilir.  Hemoliz,  ilaçlar  veya  naftalin  gibi  oksidan 

ajanlara  maruz  kalındığında  daha  belirgin  olabilir.  Hiperbilirübinemi  nedeninin 

karaciğer kaynaklı olduğu düşünülmektedir.   

3.

 

Favizm: Klinik bulgular bakla yenmesinden 5-24 saat sonra ortaya çıkar ve sıklıkla 1-

5  yaş  arasındaki  erkek  çocuklarda  görülür.  Hemoliz  sonucu  gelişen  anemi  genellikle 

ani ve çok ağırdır. Böbrek yetmezliği bile gelişebilir. Bakla polenlerinin solunması ya 

da süt veren annenin bakla yemesi de bebekte klinik bulgulara neden olabilir.  

4.

 

Kalıtsal  Sferositik  Olmayan  Hemolitik  Anemi:  Sınıf-I  varyantlarda,  oksidan 

maddelere  maruz  kalmadan  bile  hayat  boyu  devam  eden  hemolitik  anemi  görülür. 

Anemi  hafif  ya  da  orta  düzeydedir  ve  çoğunlukla  hemoglobin  düzeyleri  8-10  gr/dl 

arasında saptanır. 

 

 

 

 

 

Tablo  2.  Akut  hemolitik  anemisi  ve  G6PD  enzim  eksikliği  olan  hastalardaki  klinik  ve 

laboratuar bulguları 

 

Klinik Bulgular 

-Sırt ağrısı,  

-Karın ağrısı,  

-Sarılık,  

-Geçici splenomegali, 

-Hemoglobinüri,  

-Skleralarda sarılık 

Yapılması  Gereken  Laboratuar  Testleri  ve 

Sonuçları 

-Tam kan sayımı: Hafif yada ağır anemi 

- Retikülosit düzeyi: Hemolizden sonraki 4-7 

gün içinde artış 

-Periferik  yayma:  Isırılmış  elma  benzeri 

eritrositler ve Heinz cisimciği 

- Haptoglobin: Azalmış 

-Karaciğer 

fonksiyon 

testleri: 

Đ

ndirek 

bilirübinde artış 

- D. Coomb’s testi: Negatif 

 

 

Tanı 

-Đmmün olmayan hemolitik anemi ayırıcı tanısında G6PD enzim eksikliği düşünülmelidir. 

-Genellikle tanı; enfeksiyonlar, ilaçlar ya da bakla yenmesinden sonra ortaya çıkan klinik 

bulgular sonrasında konur.

  

-

Kesin  tanı  için  enzimin  yokluğunun  gösterilmesi  gerekir.  Enzim  eksikliği  kalitatif; 

floresan spot testi veya kantitatif olarak; spektrofotometrik ölçüm ile gösterilmelidir. 

-Hemolitik  atak  sırasında  en  yaşlı  eritrositler  (düşük  G6PD  aktivitesine  sahip)  ilk  olarak 

parçalanırlar.  Bundan  dolayı  dolaşımdaki  eritrositlerde  göreceli  olarak  yüksek  G6PD 

aktivitesi  vardır.  Akut  dönem  sırasındaki  testler  yanlış  olarak  normal  sonuç  verebilir. 

Birkaç hafta sonra iyileşme döneminde testin tekrarlanması önerilir.  

-Eritrosit transfüzyonu  yapılan hastalarda G6PD enzim düzeyine, transfüzyondan en az 3 

ay sonra tekrar bakılması önerilmektedir.

 

Tedavi 

-G6PD  eksikliğinin  ana  tedavisi;  ilaçlar,  bakla  ve  enfeksiyon  gibi  oksidan  strese  neden 

olabilecek durumlardan kaçınmaktır (tablo 3). 

-Genellikle hemoliz kısa süreli ve geçici olup özel bir tedavi gerektirmez.  

-Nadiren  kan  transfüzyonu  gerektirecek  kadar  ağır  anemi  gelişebilir.  Kesin  kural 

olmamakla  birlikte  Hb  7gr/dl  altında  olduğunda  ya  da  Hb  7-9gr/dl  ve  hemoglobinüri 

devam ediyorsa transfüzyon önerilmektedir.  

-Splenektominin faydalı olmadığı bildirilmekteyken, E vitamini, selenyum gibi antioksidan 

ajanların kullanımı tartışmalıdır. 

Tarama 

G6PD  eksikliği 

yönünden 

yenidoğan  bebekler  ve  kan  donörlerinin  taranması 

önerilmemektedir.  Ancak  Sınıf-II  varyant  sık  görülen  bölgelerde  prematüre  bebeklere  kan 

verilmeden  önce  tarama  yapılmasının  gerektiği  ileri  sürülmektedir.  Prenatal  tanı  için 

moleküler tetkikler geliştirilmemiştir.  

 

Tablo 3. G6PD Eksikliğinde Hemoliz Nedenleri 

1.

 

Đ

laçlar 

Antimalarial 

Primakin 

Pamakin 

Antibakteriyel 

Sulfametoksazol 

Sulfasalazin 

Kloramfenikol 

Siprofloksasin 

Nitrofurantoin 

Nalidiksik asit 

Paro-aminosalisilik asit 

Analjezikler 

Asetinalid 

Kemoterapi ilaçları 

Doksorubisin 

Antidiabetik ajanlar 

Glibenklamid 

Diğerleri 

K vitamini anologları 

Metilen mavisi 

Naftalin  

Benzen 

2.

 

Yiyecek 

Bakla 

3.

 

Hastalık 

Hepatit 

Diabetik asidoz 

 

 

 

Kaynaklar 

1.

 

Diagnosis  and  Management  of  G6PD  Deficiency.  American  Family  Physician,  2005, 

72. 

2.

 

Glucose-6-phosphate dehydrogenase deficiency: a historical perspective. Blood,2008;  

11: 16-24. 

3.

 

Glucose-6-phosphate dehydrogenase deficiency and hemolytic anemia. In: Nathan DG 

,Orkin  SH  ,  eds.  Nathan  and  Oski’s  hematology  of  infancy  and  childhood.  7th  ed. 

Philadelphia: W. B. Saunders, 2009: 883-900.