Guliston davlat universiteti pedagogika va psixologiya kafedrasi umumiy psixodiagnostika

Adabiyotlar:

1 .Z.T.Nishonova va boshqalar. Psixodiagnostika. 0 ‘quv

qoilanma. T.: 2008 .
2.Z.T.Nishonova, Z.Qurbonova, S.Abdiyeva. Psixodiagnostika
va experimental psixologiya. 0 ‘quv qoilanma. T.: “Tafakkur
bo‘stoni” - 2 0 1 1 ..
3.R.Y.Toshimov5 E.G‘.G‘oziyev. Psixodiagnostika va amaliy
psixologiya. 0 ‘quv qoilanma. T.: TDPIJ - 2004.
4.Rasulov A. Psixodiagnostika. T.: 2010.
5.E.G‘oziyev. Umumiy psixologiya. T.:2012.
6 .Бодалев A.A., Сталин В.В. Общая психодиагностика. М.:
2001.
7. Немов P.C. Психология. 3-книга. М.: 2003.
8 . Романова Э.С. Психологическая диагностика, Спб.: 2005,
0 ‘z-o‘zini nazorat va muhokama qilish uchun saYollar:
I . Shaxsalaro munosabatlar ta’rifini keltiring.
2. N.N.Obozov fikriga ko‘ra, shaxslararo munosabatlar asosini
nima tashkil etadi?
3. Shaxslararo munosabatlar qanday omillar bilan belgilanadi?
4. Shaxslararo munosabatlar dinamikasi deganda nimani tushunasiz?
5. Shaxslararo munosabatlarning shaxs shakllanishiga ta’siri qanday?
6 . Shaxslararo munosabatlar psixodiagnostikasida qaysi metodlar qoilaniladi?
7. K.N.Tomas shaxs so‘rovnomasi asosida nima o‘rganiladi?
8 . T.Liri metodikasi qaysi yili yaratilgan?
9. Sotsiometriya metodikasi kim tomonidan tuzilgan?

AMALIY MASHG‘ULOTLAR MAVZULARI

DIQQAT XUSU SI Y ATL ARINI O’RGANISH
“Shulte jadvali” metodikasi
Metodikadan foydalanishdan maqsad: Bu metodika diqqatning ko‘chishi, boiinishi va sensomotor reaksiya tezligini aniqlash uchun foydalaniladi.
Metodikani o‘tkazish tartibi:
Metodika 25 ta kataklarga bo‘lingans 5 ta kvadratdan iborat boiib, ularni q o id a yasash ham mumkin. Metodikani o‘tkazish uchun sekundomer va alohida katakli atlas zarur.
Kvadratlaming oichami 60x60 sm. Kataklarda yozilgan sonlar tasodifiy tartibda joylashgan. Jadval sinaluvchining ko4 zi dan 35-40 sm masofada joylashtiriladi. Sinaluvchi katakli kvadratlarda tasodifiy tarzda joylashgan sonlarni, ketma-ketlikda (1 dan 25 gacha) ovoz chiqarib aytishi shu bilan birga q o ii bilan ko‘rsalishi kerak. Psixolog esa har bir katakli kvadratlardagi sonlarni topishga sarflangan vaqtini “sinov natijalari bayonnomasi”da qayd qilib boradi.H ar bir katakli kvadrat ichidagi 1 dan 25 gacha sonlarni topishga ketgan vaqt alohida qayd qilinadi. Olingan natijalarni grafik shaklda ifoda etish mumkin. Shuningdek, barcha katakli kvadratlardagi sonlarni topishga ketgan vaqtni topish uchun, 5 ta kvadratga ketgan vaqtni qo‘shib keyin o‘rtacha arifmetik miqdomi ham topish mumkin. Metodikani bajarishda kvadratdagi sonlarni topishga ketgan vaqtni bir xil yoki notekis taqsimlanishi ham ahamiyatga ega. Diqqat ko‘chuvchanligi normadagi sinaluvchilar barcha kvadratlardagi sonlarni bir xil vaqt ichida topadilar. Gohida kvadratdan-kvadratga tomon sonlarni topish tezlashib boradi. Bu sensor malakaning oshib borganligini ko‘rsatadi. Agar kvadratdagi sonlarni topishga ketgan vaqt har xil b o is a (yani diqqat sustlashib borsa), bu holat astenik sinaluvchilarga xos xususiyat hisoblanadi (simptom). Asteniyaning barcha turlarida va ba’zi bir psixik kasaluklarda diqqatning buzilishi va sustlashini kvadratdankvadratga
xatolar soni va vaqt oshib borishi kuzatiladi. 126 ShuPte jadvalinmg afzalliklaridan biri, bu metodikadagi sonlami xotirada saqlab qolish qiyin, shu jihatdan bu metodikani ko‘p marta o‘tkazish mumkin. “Korrektur sinov” metodikasi diqqatni o‘rganish uchun 1895 yili B.Burdon tomonidan taklif etilgan. Metodikadan foydalanishdan maqsad: Metodika diqqatning barqarorlagi, ko‘chishi va topshiriqni bajarish tezligini aniqlaydi. Topshiriqni bajarishda sinaluvchi diqqatining sustlashishiga (ayniqsa, sinovning oxirida diqqatning holatiga) alohida e’tibor qaratiladi. Shuningdek, sinaluvchining yosl qo‘ygan xatolarining o‘ziga xos tomonlariga: ba’zi harflarga yoki qatorlarga e’tiborsizlik, o‘zaro
o‘xshash harflarni almashtirish va hokazolarga diqqat qilinadi. Asteniya, nevrasteniya va boshqa nuqsonlari mavjud shaxslarda korrektur sinovini takroran o‘tkazish mumkin. Shu bilan birga, sinaluvchining testga nisbatan boigan munosabatini nazardan qochirmaslik zarur. Metodikani o‘tkazish tartibi: Sinaluvchiga har qatorida 40 tadan harf yozilgan 40 qatordan iborat maxsus qog‘oz beriladi. Sinaluvchi har bir qatorda birinchi turgan xarfni o‘sha qatordan topib chizib (o‘chirib) chiqishi zarur. Metodikani o‘tkazish uchun aniq vaqt ajratilgan bo‘lib, buni sinaluvchi yoki tadqiqotchi aniq belgilab boradi. Sinov uchun 5 (ba’zan 6 ) daqiqa vaqt ajratilgan boiib, har minutda sinaluvchining o‘chirishga ulgurgan qatori belgilab boriladi. Natiialarni qavta ishlash. Diqqatning to‘planganlik darajasini (K) aniqlash uchun quyidagi fonnula taklif etilgan:
K = m-m-m
n
Bu yerda m -to ‘g‘ri o‘chirilgan harflar yig‘indisi.
ui - o ‘chirilrnay qolgan harflar yigMndisi.
n3 - noto‘g‘ri ko‘chirilgan harflar yigindisi.
n- sinov varag‘idagi barcha harflar yig‘indisi.
Diqqatni to'plash darajasini (K) topish uchun sinovning har bir daqiqasi bo‘yicha (Ki, K2 K3 va hokazo) yo‘l qo‘yilgan xatolar soni va ulaming ko‘payib borish dinamikasi e’tiborga olinadi. Psixotexnikada diqqatning to ‘planishi (K) ni sifatiy baholashda
quyidagi tizim qabul qilingan:81-100% juda yaxshi;

“KORREKTUR SINOV” METODIKASI

61-80% yaxshi;
41-60% o‘rta;
21-40 % yomon;
0 -2 0 % juda yomon;
Topshiriqni bajarish tezligi ko‘rsatkichi (A) quyidagi formula orqali aniqlanadi:
A= S/t
Bu yerda: S- sinaluvchining korrektur jadvalda ishlangan qismi,t~ bajarishga ketgan vaqt.
Diqqatning ko‘chishini o'rganish uchun sinaluvchi korrektur jadvaldagi toq va juft qatorlardagi har xil harflar to‘plamini o‘chirish taklif etiladi. Diqqatning ko‘chish darajasi (C) quyidagi formula orqali topiladi: