Guliston davlat universiteti pedagogika va psixologiya kafedrasi umumiy psixodiagnostika

Diqqat tnrlari
Diqqatni o'rganish o^lashtirmaslikning sabablarini, o‘quv faoliyati xususiyatlarini tahlil qilish hamda individual psixologopedagogik tavsiyalar ishlab chiqishda qoilaniladi. Shuningdek, diqqatning turii jihatlarini o‘rganish kasbiy psixodiagnostika, ayniqsa, kadrlarni taniashda muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Individning o‘z tajribasida esda olib qolishi, esda saqlashi va keyinchalik uni yana esga tushirishi xotira deb ataladi. Xotira- atrof muhitdagi voqelik (narsa)ni bevosita va bilvosita, ixtiyoriy va ixtiyorsiz ravishda, passiv va aktiv (faol) holda reproduktiv va produktiv tarzda, verbal va noverbal shaklda, mantiqiy va mexanik y o i bilan aks ettiruvchi esda olib qoush, esda saqlasfa, qaytatdan esga tushirish, unutish hamda tanish, eslashdan iborat ruhiy jarayon alohida va umumiy namoyon qiluvchi foodisa, barcha taassurotlami ijodiy qayta ishlashga yo‘naltirilgan mnemik (yunoncha mnema-xotira) faoliyatdir Intellekt - inson aqliy qobiliyatlari majmuidir. “Intellekt” tushunchasi (inglizcha “intellegence”) psixologiyada tadqiqot obyekti sifatida XIX asr oxirida ingliz antropologi F.Galton tomonidan fanga kiritilgan. F.Galton fikricha, intellektual qobiliyatlar nasliy xususiyat hisoblanadi. intellektual qobiliyatlar nasl bilan sababiy bogiiq boiib, intellektual rivojlanish darajasidagi individual farqlaming yuzaga kelishida taiim, tarbiya va boshqa tashqi sharoitlar umuman inkor etiladi. XX asrda Intellekt mohiyatini tushunishga bir necha yondoshuvlar yuzaga keldi. Bular: a Intellekt - ta’lirn olishga boigan qobiliyat sifatida (A.Bine,
Ch.Spirmen, S.Kolvin).
• Intellekt - mavhumlashtirish operatsiyasiga qobiliyat sifatida
(L.Termen, R.Torndayk, Dj.Peterson)
■ Intellekt - yangi sharoitlarga moslashish qobiliyati sifatida
(V. Stern, L.Terstoun, Ed.Klapared, J.Piaje).
Intellekt strakturasiga boigan qarashlar:
1. Spirmen bo‘yicha intellekt modeli.
2.Terstoun bo'yichai Intellekt modeli
3.Gilford bo‘yicha intellekt modeli
4. Ayzenk bo‘yicha intellekt modeli
Spirmenning 2 omilli nazariyasiga ko'ra:
•S G- omil
■/ S-omil farqianadi.
G-omil har qanday intellektual faoliyat uchun xos, umumiy omil boisa, S-omil faoliyatning faqat bir turi uchun xos boigan spetsifik omil Msoblanadi. Terstoun iniellekt modeii:
V. So'zlami tushunish( Iug‘at testlari dilan o‘lchanadigan asosiy omil.W . Nutq tezligi (anagramma, qofiya va b.topshiriqlar yordamida oichanadi).
N. Son omili (sonlar bilan operatsiyalar bajarish aniqligi va tezligini aniqlashga qaratilgan topshiriqlar yordamida oichanadi). S. Fazoviy qobiliyatlar omili (geometrik figuralar va ulaming munosabatlari.shuningdek, obyektlar holati va ular shakllarini idrok etishni tekshirishga qaratilgan topshiriqlar yordamida oichanadi M. Assotciativ xotira(juft assotsiatsiyalami esda olib qolish testlari yordamida oichanadi) P. Idrok qilish tezligi( predmetlar, ularning o‘xshashlik va farqlarini aniq va tez idrok qilish topshiriqlari orqali tekshiriladi). I(RO). Induktiv tafakkur (vazifani yechishning ba’zi qonuniyatlarini izlab topishga qaratilgan topshiriqlar yordamida oichanadi).
Gilford intellekt modeii: “Gilford nazariyasidagi muhim jihat shundan iboratld, uning
fikricha intellektual qobiliyatlarning 150 turi mavjud. Shu sababli intellekt modelida G - omildan voz kechiladi. Gilford intellekt modelida 3 oicham mavjud boiib, ulaming
kombinatsiyasi intellektyal qobiliyatlarning har xil tiplarini belgilab beradi.
•Gilford nazariyasidagi muhim jihat shundan iboratki, uning fikricha intellektual qobiliyatlarning 150 turi mavjud. Shu sababli intellekt modelida G - omildan voz kechiladi. •Gilford intellekt modelida 3 oicham mavjud boiib, ulaming kombinatsiyasi intellektyal qobiliyatlarning har xil tiplarini belgilab beradi. Gilford nazariyasidagi muhim jihat shundan iboratki, uning fikricha intellektual qobiliyatlarning 150 turi mavjud. Shu sababli intellekt modelida G - omildan voz kechiladi. Gilford inteilekt modeiida 3 oicham mavjud boiib, ulaming kombinatsiyasi intellektyal qobiliyatlarning har xil tiplarini belgilab beradi.
Bu o‘lchamlar:
•Aqliy operatsiyalar tu r i.
• Axborotlar mazmuni.
•Natija yoki mahsulot (axborotni qayta ishlash shakli).
AQLIY OPERATCIYALAR TURI
Divergent tafakkur - bu tafakkurning o‘ziga xos, alohida turi bo‘iib, bunda bitta muammoni turli javob, yondashuv, qarash bilan hal qilinadi. Divergent tafakkur ijodning tarkibiy qismi hisoblanadi. Konvergent tafakkur - bu tafakkurning shunday shakliki, konkret vazifa doirasida awaldan ishlab chiqilgan va qabul qilingan algoritmlami aniq qoilashga asoslanadi.