Guliston davlat universiteti pedagogika va psixologiya kafedrasi umumiy psixodiagnostika

8-mavzu.Shaxsni psixodiagnostik baholash
1.Shaxsning tadqiq etishning asosiy yo’nalishlari
2.Shaxs to’g’risida ma’lumot olish usullari: L-ma’lumot, Q-ma’lumot, T-ma’lumot, shaxsni tadqiq etishning proektiv usullari
3.Psixodiagnostikada shaxs qirralari nazariyalari.
4.“Shaxs qirralarini“ psixodiagnostikada ajratish.
5.Shaxsga tegishli: nazariy farazlar, shaxsning besh omilli modeli.
6.“Katta beshlik”ning universal omillari, shaxsni ta’riflash.


Tayanch tushunchalar: Shaxs, inson, individ, individuallik, shaxs so‘rovnomalari, internal nazorat, ekstemal nazorat, xarakter, temperament. Shaxs - ijtimoiy va shaxslararo munosabatlarning mahsuli, ongli faoliyatning subyekti boimish individdir.
Shaxs o‘zining kelib chiqishi jihatidan ijtimoiy boigan, o‘z e’tiqodi, qarash, munosabatlari, baholariga ega boigan subyekt. Shaxs jamiyatda ma’lum holatni egallovchi, muayyan ijtimoiy rolni bajaruvchi ongli individ. Shaxsga taalluqli boigan eng muhim tasnif ham uning jamiyatdagi murakkab ijtimoiy munosabatlarga bevosita aloqadorlik, ijtimoiy faoliyatga nisbatan ham obyekt, ham subyekt boiishlikdir.
Quyidagi xususiyatlar bilan xarakterlanuvchi insonni shaxs deb atash mumkin:
• Ijtimoiy mavjudot boiish;
R Ong va o‘z-o‘zini anglashga ega boiish;
• 0 ‘zini aktiv faoliyatda namoyon qilish. Psixologiyada shaxs tushunchasi bilan bir qatorda inson, individ,individuallik tushunchalari farqlanadi. ® I e s o e tushunchasi barcha odamlarga xos boigan insoniy xususiyatlar majmuyini o‘z ichiga oladi. Bimda konkret insonda ushbu xususiyatlar bor yoki yoqligi ahamiyatga ega emas. • Individ - biologik, jismoniy, ijtimoiy, psixologik xususiyatlarga ega boigan alohida olingan inson. • Individ tushunchasiga insonni boshqalardan ajratib turuvchi xususiyatlar bilan bir qatorda barcha insonlarga xos boigan sifatlarni ham kiritish mumkin. R Individuaiiik - insonni boshqalardan ajratib turuvchi individlik va shaxslilik sifatlarini o‘z ichiga oladi.

K.K.Platonov bo'yicha shaxsning tuzilishi:

4-komponent
R sh ax sn irt| yo'nalishi
' * ≪■*!*/ *
‘ * 4 ... ; - w1
..... ;............................................................... ... Ik
• bilim, mafaka, ko’nikma va
' o d a tla r
individuai^usuisiyatlari
≪■shaxsning tipologik
xususiyaiSari
Shaxs ко‘p qirrali tushuncha boigani sababli, uni ta’riflash hamda diagnostika qilish ham juda murakkab. Shaxs to‘g‘risida ma’lumot olish bo‘yicha psixodiagnostikada bir qator munosabat va muiohazalar mavjud bo‘lib, ularga ko‘ra turii usullar farqlanadi.
Shaxs psixodiagnostikasida qoMlaniladigan metodikalarni 2 ta katta guruhga ajratish mumkin:l.So'rovnomalar. 2.Proyektiv metodikalar, Shaxs socrovnomalari - bu shaxsning alohida xususiyatlarini aniqlash va baholash uchun qoilaniladigan metodik vositalar majmuidir. Ushbu metodning nazariy asosi – introspeksionizm hisoblanadi.
So‘rovnoma metodi birinchi boMib F.Galton tomonidan shaxs sifatlarini emas, balki insonning bilish sohasini baholash uchun qoiianiigan (ko‘rish idroki, aqliy obraz).
XIX asr oxirlarida ushbu metod yordamida xotira (Bine, E.Kurt’e), umumiy tushunchalar (T.Ribo), ichki nutq (O.Sen-Pol) tadqiq qilingan. Shaxs so‘rovnomalaridan biri amerikalik psixolog R.Vudvorts tomonidan 1919 yilda ishlab chiqilgan “Shaxs haqidagi maiumotlar blanki” dir. Ushbu so‘rovnoma harbiy xizmatchi laming nevrotik simptomatikasini aniqlash va ulami xizmatchilar safidan chiqarish uchun mo‘ljallangan.
Akimova M.K. va Gurevich K.M. bo‘yicha shaxs so‘rovnomalarini quyidagicha tasniflash mumkin: v'Tipologik so‘rovnomalar (MMPI,X.Shmishek xarakteraksentuatsiyasi tiplarini aniqlash) S Shaxs xususiyatlarini aniqlash so‘rovnomalari(R.B.Kettel)
v^Motivlarni aniqlash so‘rovnomalari