1. Gördüyünü (şəkli) sözlə təsvir etmək.
2. Dinlədiyini və ya oxuduğunu öz sözləri ilə nəql etmək.
3. Düşündüyünü danışmaq.
Azərbaycan dilinin tədrisində şəkli təsvir etmək bacarığı ibtidai təhsil pilləsində –
əlifba mərhələsində formalaşdırılır.
Dinlədiyini və ya oxuduğunu öz sözləri ilə nəql etmək bacarığının da əsasları 1-ci
sinifdə qoyulur və 2-ci sinifdə inkişaf etdirilir.
Üçüncü növ danışma bacarığı (düşündüyünü danışmaq) daha çətin əldə edilən
bacarıqdır və o, nəinki təhsilin bütün pillələrində, eləcə də sosial cəhətdən fəal və
intellektual insanın bütün həyatı boyu inkişaf etdirilir. Təsadüfi deyil ki, bu bacarıq
ayrıca bir elmin – ritorikanın predmetinə çevrilmişdir.
Düşündüyünü danışmaq ona görə çətindir ki, burada insan beyni iki fəaliyyət
növünə cəlb olunur: düşünmək və danışmaq. Bu fəaliyyət insan üçün o zaman
asanlaşır ki, yaxşı danışmaq mexaniki vərdişə çevrilmiş olsun, yəni insanın zəngin
leksik ehtiyatı olsun və rabitəli nitq qurarkən sözləri yerli-yerində işlətmək üçün beyin
zorlanmasın. Sözsüz ki, 2-ci sinif şagirdi haqqında bunları demək hələ tezdir.
Bununla belə, bu bacarıq ilk günlərdən formalaşdırılmalı və inkişaf etdirilməlidir.
10
GİRİŞ
