Гящряман Рясул оьлу Рзайев



Yüklə 1,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə22/28
tarix21.11.2019
ölçüsü1,61 Mb.
#29650
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   28
217 ucot


 Аудитин формалары 
 
Аудитор фяалиййяти сащибкарлыг фяалиййяти олмагла сифаришчи 
иля баьланмыш  мцгавиля ясасында игтисади субйектин  тясяррцфат-
малиййя  фяалиййятини  ящатя  едян  мцщасибат  (малиййя)  щесабат 
эюстярижилярини,  мцщасибат  сянядлярини,  верэи  декларасийасы,  ма-
лиййя  ющдячиликлярини  йохламаг  вя  диэяр  хидмятляр  эюстярмяк 
вязифясини йериня йетирир. Аудит игтисади субйектин малиййя эюстя-
рижиляринин етибарлылыьын йохламагла йанашы, онун тясяррцфат фяа-
лиййятинин даща йцксяк  сявиййядя гурулмасы, идаря едилмяси вя 
мясряфлярин мягсядяуйьун сярф олунмасы иля мянфяятин йцксял-
дилмясиня  даир  оптимал  тяклифляр  щазырлайыр.  Бунунла  ялагядар 
олараг  бир  гайда  олараг  аудит  сащибкарлыьын  експертизасы 
адландырырлар. 
Гярб  юлкяляринин  эениш  шякилдя  инкишаф  етдийи  базар  игтиа-
иййаты юлкяляриндя Аудитор нязаряти дахили вя кянар аудитя айрылыр. 
Дахили  аудит  идаряетмя  нязаряти  системинин  айрылмаз  вя 
мцщцм  елементи  олмагла  мцстягил,  тяминатверижи  вя  мяшвяря-
ятчи  фяалиййятидир.  Дахили  аудит  мцяссисядя  шяффаф  информасийа 
мцщити йаратмагла, онун фяалиййятинин даща дярин вя ясаслы тящ-
илиня, даща сямяряли фяалиййят системи йаратмаьа шяраит йарадыр. 
Дцнйанын  бир  сыра  юлкяляриндя  дахили  аудит  юлкя  игтисаиййаты 
цчцн  мяжбури  щесаб  олунараг  бцтцн  табечилийиндя  мцяссися 
олан бирликлярдя тяшкил олунур. 
Дахили аудит мцсясися тяркибиндя мцстягил структур бюляси 
вя  штат  ващиди  кими  фяалиййят  эюстярир  вя  дахили  нязарят  органы 
олмагла, йалныз мцяссисянин рящбяриня вя йа директорлар Шура-
сына табедир, онун мцяййян етдийи мясяляляри арашдырараг няти-
жяляри щаггында йалныз она щесабат вя информасийа верир. Дахили 
аудитин  тяляб  олунан  сявиййядя  тяшкили  мцяссисянин  тяркибиндя 
фяалиййят эюстярян диэяр бюлмя вя шюбяляри, мадди-мясул шяхсля-
рин  юз  хидмяти  вязифяляринин  йериня  йетирилмяси  мясулиййятини 
артырмагла тясяррцфат ямялиййатларынын ижрасында негатив щалла-
рын гаршысынын алынмасында мцщцм рол ойнайыр. Бунунла йанашы 
дахили  аудит  кянар  аудит  цчцн  бир  сыра  ясаслы  мясялялярдя  ин-

 319
 
формасийа мянбяи олмагла мювжуд ганунчцлцьцн эюзлянилмя-
синдя бюйцк ящямиййяти вардыр. 
Беляликля,  дахили  аудит  –  игтисади  субйектин  табечилийиндя 
олан  структур  бюлмяляринин  файдалы  фяалиййятинин  ижрасында  мц-
щцм  нязарят  формасыдыр.  Дахили  аудит  мцяссисянин  тясяррцфат 
фяалиййятиня даир информасийалар щазырламагла йанашы, менежер-
лярин тягдим етдикляри щесабатларын дцзэцн вя етибарлы олмасыны 
тясдиг  едир.  Мцяссися  рящбярлийи  дахили  аудитин  информасийала-
рындан истифадя етмякля вахтлы-вахтында вя оператив олараг мц-
яссися  дахилиндя  лазым  олан  дяйишикликляри  етмяк  имканы  ялдя 
едир. 
Дахили аудитор – игтисади субйектдя тяшкил олунмуш дахили 
аудит бюлмяси тяркибиндя фяалиййят эюстярир. 
Дахили  аудитин  мцвяффягиййятля  эюстярмясинин  мцщцм 
амили, онун мцстягил олуб, билаваситя мцяссися рящбяриня табе-
чилийи  иля  фярглянир.  Она  щяваля  олунмаш  вязифянин  мцвяффягий-
йятля йериня йетирилмясини тямин етмяк цчцн дахили аудит хидмяти 
йцксяк  кейфиййятли,  етибар  газанмыш,  юз  вязифя  боржуну  дярин-
дян билян, мцяссисянин игтисади эюстярижиляри иля трафлы таныш олан, 
норматив  ганунлары  вя  учот-информасийаларыны  топлайыб  тящлил 
етмяйи  бажаран  мцтяхяссис  олмалыдыр.  Онлар  ейни  заманда 
аудитор фяалиййятинин етик нормаларыны эюзлямяли, йяни вязифяля-
ринин  вижданла,  обйектив,  шяффаф  гайдада  ижра  етмякля,  йохла-
малары  гябул  олунмуш  аудит  стандартларынын  мцяййян  етдийи 
нормалар ясасында ижра етмялидирляр. 
Дахили аудитор ашаьыдакы вязифяляри йериня йетирир: 
- ширкятдя ижра олунан тясяррцфат ямялиййатларынын игтисади 
файдалылыьынын гиймятляндирилмяси; 
-  мцяййян  гярарларын  гябул  олунмасында  рящбярлийин 
истифадя  етдийи  информасийаларын  там  дцзэцнлцйцнцн  мцяййян 
олунмасы; 
-  игтисади  субйектин  малиййя-тясяррцфат  фяалиййятиня  аид 
олан илкин сянядлярин, мцщасибат учоту йазылышларынын норматив 
актлара уйьун тяртиб олунмасына нязарят; 
-  игтисади  субйектин  активляринин  щярякяти  вя  истифадясиня 

 320
 
нязарят вя иткалярин бурахылмасынын гаршысынын алынмасы; 
-  дахили  нязарят  системинин  тящлили  вя  онун  файдалылыьынын 
артырылмасы вя с. 
Дахили аудиторлар вязифялярини ижра едяркян бейнялхалг тяж-
рцбядя истифадя олунан давраныш нормаларынын ижрасы принсипини 
эюзлямялидирляр.  Беля  ки,  дахили  аудиторлар  билярякдян  гейри-га-
нуни фяалиййятдя иштирак етмямяли, хидмят вязифялярини йериня йе-
тиряркян пешя шяряфини вя обйективлийини горумалы, юз мцяссисяля-
ринин марагларына зидд олан фяалиййятля мяшьул олмамалы, пешя 
вязифялярини  йериня  йетиряркян  йцксяк  пешякарлыг,  мянявиййат, 
ляйагят нцмуняси эюстярмялидирляр. 
Кянар  аудит  тясяррцфат  субйектинин  мцщасибат  учотунун 
вя  мцщасибат  (малиййя)  щесабатынын  дцзэцнлцйцнц  обйектив 
гиймятляндирмяк мягсяди иля апарылыр. 
Кянар  аудит  мцстягил,  сярбяст  аудиторлар  вя  йа  аудитор 
фирмалары тяряфиндян гаршылыглы баьланмыш мцгавиля (сифариш) яса-
сында  ижра  олунур.  Кянар  аудити  фяргляндирян  хцсуси  жящят 
ондадыр ки, аудитор йохламасы апаран аудиторлар щямин мцяс-
сисядя щеч бир мараглары олмур. Башга сюзля дейилярся онлар щя-
мин  мцяссисянин  тясисчиляри,  мцлкиййят  сащибляри,  сящмдарларын 
вя мцщасибат (малиййя) щесабаты, мцщасибат учоту фяалиййятин-
дя  жавабдещ  олан  шяхсляр,  мцяссися  рящбярлийи  иля  хидмяти, 
гощумлуг ялагяляри олмайан шяхслярдир. 
Мювжуд  олан ганунчулуьа эюря игтисадим субйектля мц-
яййян коммесийа вя диэяр шяхси ялагяляри олан аудитор фирмала-
рынын  аудиторлары  щямин  мцяссисядя  аудитор  йохламасы  апара 
билмязляр.  Беля  щаллар  мцяййян  олундугда  аудитор  апаран 
шяхслярин  аудиторлуг  щцгугу  иля  ялагядар  лисензийа  ляьв  олуна 
биляр. 
Кянар аудитин ясас мягсяди ашаьыдакылардыр: 
• мцяссися малиййя фяалиййяти иля ялагядар олан мцщасибат 
учоту,  щесабаты  эюстярижиляринин  там,  етибарлы  вя  дцзэцн  олун-
масынын йохланмасы; 
• учот  щесабатын  апарылмасы,  мцяссися  активинин  ющдячили-
йинин  вя  юзцнямяхсус  капиталынын  тянзимлянмясини  мцяййян 

 321
 
едян  ганунверижилик  вя  норматив  актларын  дцзэцн  ижрасына 
нязарят; 
• юзцнямяхсус ясас вя дювриййя вясаитлярин, малиййя ещти-
йажларынын  вя  кянар  мянбялярдян  жялб  етмякля  истифадя  олун-
масы имканларыны мцяййянляшдирмяк; 
• верэи юдяниши цзря щесабламаларын дцзэцнлцйц вя мцяс-
сися  малиййя  вязиййятинин  йцксялдилмяси  иля  ялагядар  оптимал 
тяклифлярин щазырланмасы; 
• мцяссися  мцщасибат  балансынын,  мянфяят  вя  зярярляр, 
ясас капиталын щярякяти вя иллик мцщасибат (малиййя) щесабатына 
ялавя  олунмуш  изащатлы  арайышда  якс  олунмуш  эюстярижилярин 
дцзэцнлцйцнцн йохланылмасы вя с. 
Кянар аудитин нятижяляри иля ялагядар олараг аудиторлар вя 
йа аудитор фирмасы тяряфиндян йохланылан мцяссисядя мцщасибат 
учоту, щесабатынын дахили нязаряти вязиййятиня вя иллик щесабатын 
дцзэцнлцйц щаггында йазылы ряй тяртиб олунур. Сифаришчи иля баь-
ланмыш  мцгавиляйя  уйьун  олараг  кянар  аудитор  сифаришчи  цчцн 
мцхтялиф лайищяляр, бизнес-планы, арайышлар да тяртиб етмякля ону 
мцяссися рящбярлийиня тягдим едя билярляр. Нязяря алмаг лазым-
дыр  ки,  мцяссися  аудитору  йохлама  апармаг  цчцн  сярбяст  юзц 
сечир. 
Азярбайжан  Республикасынын  «Аудитор  хидмяти  щаггын-
да»  ганунда  мцяййян  олунмушдур  ки,  аудит  йохламасы 
мяжбури вя йа кюнцллц (тясяррцфат субйектини юз тяшяббцсц иля) 
ола  биляр.  Ганунверижилийя  эюря  юз  малиййя  щесабатларыны  дярж 
етдирмяли  олан  тясяррцфат  субйектляри  цчцн,  щабеля  ганунве-
рижилик  актлары  иля  билаваситя  нязярдя  тутулмуш  щалларда  вя  йа 
сялащиййятли дювлят органларынын мцвафиг гярарына ясасян (сифа-
ришчи  иля)  щяйата  кечирилян  аудит  мяжбури,  диэяр  щалларда  ися 
кюнцллцдцр. 
Мювжуд ганунверижилийя эюря сящмдар жямиййятляри, хари-
жи инвестисийалы мцяссисяляр, банклар вя диэяр кредит тяшкилатлары, 
мящдуд  мясулиййятли  мцяссисялр,  инвестисийа  фондлары,  малиййя-
сянайе груплары цзря мцяссисялярдя аудит мяжбуридир. 
Кюнцллц  аудит  игтисади  субйектин  гярары  цзря  аудитор  фир-

 322
 
масы  вя  йа  аудиторла  баьланмыш  мцгавиля  ясасында  щяйата 
кечирилир.  Беля  йохламанын  хцсусиййятинин  цмуми  щяжмини  вя 
эюстярижиляринин мигйасыны сифаришчи мцяййян едир. 
 
 
 
13.4. Аудитин ижрасы принсипляри вя нятижяляринин  
рясмиййятя салынмасы 
 
Мцяссисялярдя  аудитор  фяалиййятинин  баьланмасы  вя  тяшки-
линдя  илк  мярщяля  сифаришчинин  сечилмясидир.  Щяр  бир  мцяссисядя 
апарылмыш  аудитор  фяалиййяти  илк  нювбядя  сечилян  мцяссисянин 
хцсусиййятляриндян,  онларын  иш  щяжминдян  вя  аудитин  кечирилмя 
вахтындан хейли асылыдыр. 
Мялумдур  ки,  аудитор  фяалиййяти  мювсцми  фяалиййят  дашы-
йыр, йяни аудит бир гайда олараг щяр бир мцяссисядя илин йекуну 
иля  ялагядар  олараг  апарылыр.  Лакин  аудитор  фирмалары  сащибкар 
олмагла,  даими  фяалиййят  эюстярмяли  вя  мянфяят  ялдя  етмяли-
дирляр. Она эюря дя аудитор фирмалары мянфяят ялдя етмлидирляр. 
Она эюря дя аудитор фирмалары илин йекуну иля ялагядар олараг 
аудитор  йохламасы  апармагла  йанашы,  диэяр  нязарят  формалары 
иля дя мяшьул олмалыдырлар. 
Бунунла  ялагядар  олараг  аудитор  фирмалары  вя  сярбяст 
аудиторлар  юз  сифаришчиляриндя  мцщасибат  учотунун  сящмана 
салынмасы,  мцщасибат  (малиййя)  щесабатынын  тяртиб  олунмасы, 
онларда  тящлил  ямялиййатларынын  апарылмасы,  мяслящятляр  верил-
мяси вя саир мясялялярля мяшьул олмалыдырлар. 
Аудитор хидмятинин важиб мясяляляриндян бири йохламанын 
йцксяк  сявиййядя  кечирилмясидир.  Бу  ися,  илк  нювбядя  фирманын 
аудитор кадрларнын кейфиййяти, онларын ихтисас тяжрцбяси, аудитор 
принсипляри  вя  стандартларынын  дцзэцн  тятбиг  олунмасы,  нязаря-
тин мювжуд олан методолоъи принсипляринин юйрянилиб тяжрцбядя 
истифадя олунмасы вя саир эюстярижилярдян асылыдыр. 
Бу  да  эизли  дейил  ки,  сярбяст  базар  игтисадиййатына  кечид 
дюврцндя  юлкядя  негатив  щалларын  эенишлянмяси  мцшащидя  олу-

 323
 
нур.  Хцсусиля  мювжуд  олан  ямлакын  вя  пул  вясаитинин  мяним-
сянилмяси, сахтакарлыг, коррупсийа вя игтисади жинсиййят ямялий-
йатлары хейли артмышдыр. 
Беля  бир  шяраитдя  щяр  бир  аудитор  тяшкилатынын  сифаришчини 
сечмяси  чох  жидди  вя  важиб  мясялядир.  Бу  хцсусиля  она  эюря 
лазымдыр ки, аудитор фирмасы газандыьы имижини итирмясин. 
  Мювжуд  олан  ганунверижилийя  эюря  аудитор  хидмяти  щяр 
щансы  игтисади  субйектин  тяшкилати-щцгуги  вя  мцлкиййят  форма-
сындан асылы олмайараг, эюстяриля биляр. Бунун ясасында игтисади 
субйект сярбяст аудитору вя аудитор фирмасыны юзц сярбяст сечир. 
Сифаришчи  мцяссися  аудитор  хидмяти  эюстярилмясиня  даир 
аудитор  тяшкилатына  шифащи  вя  йазылы  мцражият  етмякля,  аудитор 
хидмяти  эюстярилмясини  мягсядини  вя  аудит  просесиндя  йохла-
нылмасы  олан  зярури  мясяляляри,  аудит  йохламасынын  щяжмини 
эюстярир.  Аудитор  фирмасы  гаршыйа  гойулан  мясяля  иля  ялагядар 
олараг, сифаришчийя разылыьа даир жаваб верир. 
Сифаришчийя  жаваб  вермяздян  яввял  аудитор  ишин  щяжмини 
мцяййян етмяк мягсядиля, зярури щалларда аудит апарылажаг об-
йектля  сифаришчи  мцяссисянин  тясяррцфат  малиййя  эюстярижиляринин 
юйрянилмяси иля ялагядар олараг мцяййян тядгигат апара биляр. 
Бцтцн бу эюстярижиляр Азярбайжан Республикасы Аудитор-
лар  Палатасы  Шурасынын1999-жу  ил  7  декабр  тарихли  гярары  иля 
тясдиг  олунмуш  «Аудит  апарылмасынын  шяртляри»  (мяктуб  ющ-
дячилик) Милли аудит стандартында юз яксини тапмышдыр. 
Мяктуб  ющдячиликдя  аудит  апарылмасынын  шяртляри  цзря 
зярури  мялуматлар,  аудиторун  ющдяликляри,  тясяррцфат  субйект-
чинин  ющдяликляри  эюстярилмялидир.  Бунун  ясасында  илкин  разылыг 
ялдя  едилир  вя  аудитор  хидмяти  эюстярилмясиня  даир  мцгавиля 
баьланыр. 
Мцгавилянин тяртиб олунмасы вя рясмиляшдирилмяси гайдасы 
Азярбайжан Республикасы аудиторлар Палатасы Шурасынын 1996-жы 
ил  7  октйабр  тарихли  гярары  иля  тясдиг  едилмиш  «Аудитин  апарыл-
масына даир мцгавиля» Милли аудит стандартында мцяййянляшди-
рилмишдир.  
 

 324
 
Тяртиб  олунмуш  мцгавиля  ижрасы  вя  сифаришчи  тяряфиндян 
имза олунмагла, 2 нцсхядян ибарят олмалыдыр. 
Аудитин  кечирилмяси  щаггында  тясяррцфат  субйекти  иля  мц-
гавиля  баьландыгдан  сонра  аудитин  планлашдырылмасы  мярщяляси 
башланыр. 
Ланлашдырма мярщялясиндя аудитин щяжми, йлхланылан ишляр 
вя  онларын  нювляри,  ижра  мцддятляри  мцяййян  олунмагла, 
тясяррцфат  субйектинин  мцщасибат  (малиййя)  щесабатынын  аудит 
нятижяляри иля ялагядар ряйин щазырланмасы цчцн лазым олан ауди-
тор  ямялиййатларынын  щяжмини  вя  нювцнц  ардыжыллыгла  эюстярян 
аудит программы щазырланыр. 
Аудитор  планлашдырылмасы  ясасян  ашаьыдакы  мярщяляляря 
айрылыр: 
а) Аудитин илкин планлашдырылмасы; 
б) Аудитин цмуми плнынын щазырланмасы вя тяртиб едилмяси; 
с)  Аудит  програмынын  щазырланмасы  вя  тяртиб  едилмяси. 
Азярбайжан Республикасында фяалиййят эюстярян аудит тяшкилат-
ларынын  аудит  апармалары  фяалиййятини  планлашдырмаг  цчцн 
мювжуд олан ганунверижилик тялбляриня уйьун олараг Азярбай-
жан Республикасы Аудиторлар Палатасы «Аудитин планлашдырылма-
сы» Милли аудит стандартында щазырланмыш вя Шуранын 1999-жу ил 
24 март тарихли гярары иля тясдиг едилмишдир. 
Гябул  олунмуш  щямин  стандартла  аудитин  кечирилмяси  иля 
ялагядар  олан  бцтцн  ямялиййатлар  мцяййянляшдирилир  вя  мцяй-
йян олунмуш принсипляря уйьун олараг аудитин ижрасы башланылыр.            
   Йохлама дюврцндя аудитор нятижя ялдя етмяк ифаришчинин мц-
щасибат  (малиййя)  щесабатына  даир  етибарлы  ряй  тяриб  олунмасы 
цчцн  важиб  олан  сцбутлар  топланмалыдыр.  Щямин  топланан  сц-
бутЛар лазым сявиййядя сянядляшдирилмялидир. 
Аудитор сянядляшдирилмяси, аудитин планлашдырылмасына даир 
сянядляр, мцяссисянин тяшкилати-щцгуги формасына аид олан мя-
луматлар, учот системинин юйрянилмяси, мцщасибат (малиййя) ще-
сабат эюстярижиляри, мцщасибат учоту щесаблары цзря галыглар вя 
саир информасийалар аиддир. 
Аудит гуртардыгдан сонра иш сянядляри аудиторрун мцлкий-

 325
 
йяти олмагла, онда галыр. 
Азярбайжан  Республикасында  аудиторун  иш  сянядляринин 
формасыны,  мязмунуну  вя  мащиййятини  мцяййянляшдирмяк  вя 
аудитин  йекунуну  рясмиляшдирмяк  мягсядиля  Азярбайжан 
Республикасы  Аудиторлар  Палатасы  1996-жы  ил  13  нойабр  тарихли 
гярары иля «Аудитин иш сянядляри Милли стандартыны» вя 1997-жи ил 4 
феврал тарихли гярары иля «Аудиторун йекун сянядляри» Милли стан-
дартларыны щазырламыш вя тясдиг етмишдир. 
Аудиторун йекун сянядляри апарылан йохлама нятижясиндя 
аудиторун  щазырладыьы  вя  сифаришчийя  тягдим  етдийи  аудит  актын-
дан, аудитор ряйиндян вя йекун сянядляриндян ибарятдир. Аудит 
акты вя аудитор ряйи йекун сянядляринин тяртиб щиссясидир. 
Йекун сянядляри йохлама нятижясиндя аудиторун мцяййян 
етдийи  мцщцм  фактлары,  нюгсаны  вя  чалышмамазлыглары,  онларын 
арадан галыдырлмасына даир тяклифляри вя нятижяляри мцяййян едян 
сянядляр системидир. 
Аудитор  йохлама  нятижяси  иля  ялагядар  олан  йекун 
сянядлярини тящвил акты иля сифаришчи мцяссисянин рящбяриня тящвил 
вермялидир. 
Аудитин  тяшкили  вя  нятижяляринин  рясмиййятя  салынмасында 
мцщцм  мярщяля  апарылан  аудит  йохламасынын  нятижялярини  якс 
етдирян аудитор ряйинин тяртиб олунмасыдыр. 
«Аудитор  хидмяти  щаггында»  Азярбайжан  Республикасы-
нын  Ганунунун  8-жи  маддясиндя  «Аудитор  ряйи  аудиторун 
(аудитор тяшкилатынын) имзасы вя мющцрц иля тясдиг олунмуш ау-
дит апарылан тясяррцфат субйектинин малиййя вязиййятиня, малий-
йя-тясяррцфат ямялиййатларынын ганунилийиня, иллик мцщасибат ще-
саблары  маддяляринин  доьрулуьуна,  мцщасибат  учотунун  мц-
щцм  вязиййятиня  вердийи  гиймяти  якс  етдирян  вя  бцтцн  щцгуги  
вя  физики  шяхсляр,  дювлят  щакимиййяти  вя  идаряетмя  органлары, 
щабеля мящкямя органлары цчцн щцгуги ящямиййяти олан рясми 
сяняддир». 
Сялащиййятли  дювлят  органларынын  гярарына  ясасян  кечирил-
миш йохламанын нятижялярини якс етдирян аудитор ряйи Азярбай-
жан  Республикасы  просессуал  ганунверижилийиня  уйьун  олараг 

 326
 
тяйин едилмиш експертизанын ряйи иля бярабяр тутулур. 
Азярбайжан  Республикасы  яразисиндя  фяалиййят  эюстярян 
аудиторлар  тяшкилаты  вя  аудиторлар  фяалиййятинитЯнзимлянмяси  иля 
ялагядар олараг Азярбайжан Республикасы Аудиторлар  Палатасы 
тяряфиндян 1996-жы ил 26 декабр тарихли гярарла «Аудитор ряйляри» 
Милли  стандарты  гябул  олунмушдур.  Гябул  олунмуш  аудитор 
ряйиндя,  онун  тяртиб  олунмасы  гайдалары,  якс  олунажаг  ясас 
эюстярижиляр мцяййян олунмушдур. 
Аудитор ряйинин формалары ашаьыдакылардыр: 
• Шяртсиз мцсбят ряй; 
• Шярти мцсбят ряй; 
• Мянфи ряй вя ряй вермядян имтина етмякля, юз нятижяля-
рини башга формада ифадя етмяк. 
Шяртсиз  мцсбят  ряй  аудиторун  вя  йа  аудитор  тяшкилатынын 
игтисади  субйектляри  мцщасибат  учоту  вя  мцщасибат  (малиййя) 
щесабатнын  доьру  вя  етибарлы  олмасына  даир  фикри  эюстярмякля, 
билдирилир ки, малиййя сянядляри мцяссися тяряфиндян гябул олун-
муш мцщаситбат учоту принсипляриня ясасян тяртиб едилмиш вя бу 
гайдалар Азярбайжан Республикасында мцщасибат учоту, щеса-
баты вя диэяр щцгуги актларын тябягяляриня уйьундур. 
Беляликля,  аудитор  игтисади  субйектя  шяртсиз  мцсбят  ряйи  о 
заман верир ки, яэяр апарылан йохлама нятижясиндя аудитор гяти 
мцяййян етмишдир ки, сифаришчинин малиййя щесабаты, мцщасибат 
учотунун дюврц дцзэцн олан эюстярижиляри ясасында тяртиб олун-
муш, игтисади субйектдя мцщасибат учотунун тяшкили вя апарыл-
масы  мцяййян  олунан  принсипляря,  тялябляря  вя  гябул  олунмуш 
учот сийасятиня жаваб верир, бцджяйя вя диэяр фондлара юдямя-
ляр вахтында вя дцзэцн щесабланыб ижра олунмушдур, дахили ня-
зарят  етибарлыдыр  вя  мцщасибат  (малиййя)  щесабаты  бцтцн 
тясяррцфат-малиййя фяалиййятини ящатя едир. 
Шярити мцсбят ряй – мящдудиййяти олан ряйдир. Шярти мцс-
бят  ряй  формасында  аудитор  (аудитор  тяшкилаты)  тягдим  етдийи 
ряйдя мцяййян ямялиййатларын дцзэцн ижра олунмадыьыны гейд 
етмякля эюстярир Ки, щесабат дюврц ярзиндя мцяссисянин бцтцн 
актив,  пассивляринин  вя  тясяррцфат-малиййя  фяалиййятинин  учот  вя 

 327
 
щесабат  эюстярижиляри  Азярбайжан  Республикасы  ганунчулуьу-
нун тялябляриня уйьундур. Бунунла йанашы айры-айры учот ямя-
лиййатларында бурахылмыш сящвляри, амортизасийа щесабатларында-
кы  йанлыш  ямялиййатларын  олмасыны,  бязи  тясяррцфат  ямялиййатла-
рынын учотда дцзэцн мцхабирляшмя верилмямясиня вя саир нюг-
санлара  эюря  аудит  йохламасы  нятижяси  шярти  мцсбят  ряйля  ряс-
миляшдирилир. 
Аудитор щесабатлара даир ряй вермякдян имтина едярся, о 
тягдим етдийи аргументляр ясасында йохлама нятижяси щаггында 
ряй  щазырланманын  мцмкцн  олмадыьыны  эюстярир.  Аудитор  йа-
ранмыш шяраитля ялагядар олараг эюстярир ки, мцяссисядя апарылан 
мцщасибат  учоту  вя  щесабаты  ямялиййатлары  онун  щесабат 
дюврцндя  актив  вя  пассивинин  малиййя-тясяррцфат  нятижясиндя 
дцзэцн якс олунмасыны тямин едир. 
Аудитор  ряй  вермякдян  имтина  етдикдя,  буну  лазымы  ся-
виййядя ясасландырмалы вя мцяййян олунмуш жидди нюгсан, ча-
тышмамазлыглары  эюстярмякля,  тягдим  олунмуш  щесабатын  ети-
барлы  олмадыьыны  мцяййянляшдирир.  Аудитор  ряй  вермякдян 
имтина едяркян эюстярир ки, аудитин апарылмасы заманы фактларын 
йохламасынын гейри-мцмкцнлцйц мцяййян олунмушдур. 
Аудитор  ряйи  ики  нцсхядян  ибарят  тяртиб  олунур,  онлардан 
бири  тясяррцфат  субйектинин  рящбяриня,  диэяри  ися  аудитор  тяшкил-
тында галыр.          
 
 
13.5. Аудиторун мясулиййяти вя пешя етикасы 
 
Бир  гайда  олараг  аудитор  йохламасы  нятижясиндя  аудито-
рун  йанлыш  нятижяйя  эялмяси  вя  сящв  ряй  вермяси  щаллары  гябул 
едилмиш  аудитор  стандартларынын  йериня  йетирилмядийи  щалларда 
йарана биляр. 
Аудитор апардыьы аудит явя онун нятижясинин сянядляшдирил-
мяси вя вердийи ряйя эюря мясулиййят дашыйыр. Аудитор фяалиййяти 
иля  ялагядар  аудиторун  дашыдыьы  мясулиййяти,  онун  нювлярини, 

 328
 
дяряжясини  вя  йаранма  шяртлярини  мцяййян  етмяк  мягсядиля 
Азярбайжан Республикасы аудиторлар Палатасы тяряфиндян щазыр-
ланмыш 1997-жи ил 26 нойабр тарихли 15/1 нюмряли гярары иля «Ау-
диторун мясулиййяти» Милли аудитор стандартыны тясдиг етмишдир. 
Тясдиг олунмуш стандартда аудиторун мясулиййятинин йаранма 
шяртляри эюстярилмишдир. 
Яслиндя  аудитор  йохламасы  апарылан  игтисади  субйектин 
малиййя (мцщасибат) щесабатындакы мцщцм сящвляр вя нюгсан-
лар  олдуьу  щалда  аудитор  щесабатын  йохлама  нятижясиня  эюря 
мянфи ряйя веря биляр. 
Беля  щалда  малиййя  щесабатындакы  мцщцм  кянарлашманы 
аудитор  йохламасынын  ашкара  чыхара  биляжяйи  барядя  мцяййян 
риск йаранмыш олур ки, аудитор буна жавабдещдир. 
Аудитор йохламасында  мцщцм сящвляр вя хяталар ашкара 
чыхарылмадыгда  вя  бунунла  ялагядар  олараг  дцзэцн  олмайан 
аудитор  ряйи  верилдикдя  аудитор  йохламанын  кейфиййятини  сцбут 
етмялидир.  Йохламанын  апарылмасында  аудиторун  диггятсизлийи 
вя  кейфиййятсиз  ижра  олунан  аудит  сцбут  олунарса  аудит  ясассыз 
щесаб олунур вя аудиторун етинасызлыьы нятижясиндя дяйян зяряр 
аудитор тяшкилаты вя йа аудитор зяряр чякяня юдямялидир. 
Дцнйа  юлкяляри  тяжрцбясиндя  дя  аудиторларын  мясулиййяти 
мясяляси аудитор стандартлары васитясиля щялл олунур. Гябул олун-
муш аудитор стандартларына бцтцн аудиторлар вя аудитор тяшки-
латлары ямял етмяйя боржлудурлар. 
Азярбайжан  Республикасынын  Аудиторлар  Палатасы  тяряфин-
дян  гябул  олунмуш  Милли  аудит  стандартында  аудиторун  мясу-
лиййятинин йаранма шяртляри ашаьыдакылардыр: 
-  аудитин  принсипляринин  позулмасы,  йяни  сифаришчи  иля  баь-

Yüklə 1,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   28




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin