Hatasız Düşünme Sanatı

Doğrulama Eğilimi (I)
Munger, Charles T.: Poor Charlie’s Almanack, Third Edition, Donning, 2008,
S. 461 f.
Taleb, Nassim Nicholas: The Black Swan, Random House, 2007, S. 58.
Dör ner, Dietrich: Die Logik des Misslingens. Strategisches Denken in komple‐ 
xen Situationen, Rowohlt, 2003, S. 147.
Sayı  dizisiyle  ilgili  deney  için  bkz:  Wason,  Peter  C.:  »On  the  failure  to
eliminate  hypotheses  in  a  conceptual  task«,  Quarterly  Journal  of  Expe‐ 
rimental Psychology 12 (3), 1960, S. 129–140.
Doğrulama Eğilimi (II)
Doğrulama  eğiliminin  özel  bir  durumu  olarak  stereotipleştirme  için  bkz:
Baumeister,  Roy  F.:  The  Cultural  Animal:  Human  Nature,  Meaning,  and
Social Life, Oxford University Press, 2005, S. 198 f.
Otorite Önyargısı
Tıbbi  yöntemler  nedeniyle  oluşan  hastalık  tabloları  ve  zarar  görmeler
“iatrojen” olarak tabir edilir. Hacamat bunlara bir örnektir.
Cialdini: Robert B.: Influence: The Psychology of Persuasion, HarperCollins,
1998, S. 208 ff.
1900  öncesi  hekimlerin  başarıları  için  bkz:  Arkiha,  Noga:  Passions  and
Tempers: A History of the Humours, Harper Perennial, 2008.
2008’deki finans krizinden sonra küresel anlamda etkili iki beklenmedik olay
(Black  Swan)  daha  yaşandı:  Arap  ülkelerindeki  ayaklanmalar  (2011)  ve
Japonya’daki tsunami-atom reaktörü felaketi (2011). Dünya üzerinde sayıları
tahminen  100.000’i  bulan  siyaset  ve  güvenlik  otoritelerinin  biri  bile  bu  iki
olayı önceden tahmin edemedi. Otoritelere karşı –özellikle de bu “uzmanlar”
sosyal  mecralardan  (moda  akımları,  siyaset,  ekonomi)  geliyorsa–  şüpheyle
yaklaşmak için yeterli bir sebep. Bu insanlar aptal değil. Kazanamayacakları
bir  alanda  kariyer  seçtikleri  için  şanssızlar  yalnızca.  Onlara  sadece  iki

---

seçenek  kalıyor;  a)  “bilmiyorum”  demek  (insan  eve  ekmek  götürüyorsa  bu
iyi bir seçim olmayabilir) ya da b) palavracılık.
Milgram,  Stanley:  Obedience  to  Authority  –  An  Experimental  View,  Har‐ 
perCollins, 1974. Obedience başlıklı bir DVD de bulunmaktadır, 1969.
Zıtlık Etkisi
Cialdini, Robert B.: Influence: The Psychology of Persuasion, HarperCollins,
1998, S. 11–16.
Charlie  Munger  zıtlık  etkisine  »Contrast  Misreaction  Ten dency«  adını  da
verir.  Bkz:  Munger,  Charles  T.:  Poor  Charlie’s  Almanack,  Third  Edition,
Donning, 2008, S. 448, S. 483.
Dan Ariely bu etkiye “Problem of Realtivity” adını verir: Bkz: Ariely, Dan:
Pre dictably  Irrational,  Revised  and  Expanded  Edition:  The  Hidden  Forces
That Shape Our Decisions, Harper Perennial, 2010, Bölüm 1.
Zıtlığın  türüne  göre  insanın  farklı  yolları  göze  aldığı  örnek
Kahneman/Tversky’den alınmadır. Bkz: Kahneman, Daniel; Tversky, Amos:
»Prospect  Theory:  An  Analysis  of  Decision  under  Risk«,  Econometrica  47
(2), Mart 1979.